Όπως ήδη σημειώσαμε, κι όπως ακούμε στα κανάλια της τηλεόρασης και διαβάζουμε, στις 9 Νοεμβρίου , γιορτάζουμε τα 30 χρόνια της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου, που χώριζε το δυτικό από το ανατολικό, για να σταματήσει τη φυγή των Γερμανών από την κομμουνιστική πλευρά στη δυτική. Το Τείχος κτίστηκε το 1961, γιατί η φυγή είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις.
Το θέμα του Τείχους, ήταν μια μικρή παράσταση μέσα στο μεγάλο έργο, που ξεκίνησε το 1985.
Ειδικότερα :
Τη θέση του Γεν. Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της κραταιάς Σοβιετικής Ένωσης ανέλαβε το 1984 ο γηραιός Konstandin Tsernenko, 72 ετών, ο οποίος ήταν ήδη ασθενής και μόλις μπορούσε να μιλήσει. Μετά ένα χρόνο, το 1985 ο Tsernenko εγκαταλείπει το μάταιο αυτόν κόσμο.
Στις 11 Μαρτίου του ίδιου έτους συνεδριάζει στη Μόσχα το 13μελές Πολιτικό Γραφείο της Σοβιετικής Ένωσης. Λίγο μετά τις 5 το απόγευμα εξέρχεται από την αίθουσα των συνεδριάσεων ο 75χρονος υπουργός των εξωτερικών Andrej Gromyko, και ανακοινώνει το όνομα του νέου Γενικού Γραμματέα του κόμματος : είναι ο Μιχαήλ Σεργκέγεβιτς Γκορμπατσώφ , 54 ετών .
Ο Michail Sergejewitsch Gorbatschow (Михаил
Сергеевич Горбачёв), γεννηθείς το 1931.
Ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης από το Μάρτιο
του 1985 έως τον Αύγουστο του 1991, οπότε παραιτήθηκε
Ο νέος ηγέτης πέφτει με τα μούτρα στη δουλειά, προκειμένου να αλλάξει όλα τα κακώς κείμενα της κοινωνίας. Όμως οι μεγάλες και άμεσες μεταρρυθμίσεις, τις οποίες ζητούσε η πλειοψηφία της κομματικής ηγεσίας, δεν οδήγησαν στην επιθυμητή σταθεροποίηση της τάξης και της αγαστής συνύπαρξης των πολιτών, αλλά στη διάλυση του πολιτειακού συστήματος.
Οι σοβιετικοί πολίτες στέναζαν κάτω από τα σκληρά μέτρα του καθεστώτος, μα δεν μπορούσαν μέχρι τότε να μιλήσουν.
« Ο σύμβουλος του Γεν. Γραμματέα, Tsernjajew, σημειώνει στις 13 Μαρτίου 1985 στο ημερολόγιό του ότι μια νέα εποχή έχει ξεκινήσει. Δεν χρειαζόμαστε τίποτε περισσότερο από μια «επανάσταση εκ των άνω», γράφει ο σύμβουλος . Ο απολογισμός 67 ετών σοβιετικής κυριαρχίας είναι λίαν απογοητευτικός : «Στα θέματα της υψηλής τεχνολογίας είμαστε 30 χρόνια πίσω, η γεωργία έχει γονατίσει, η γραφειοκρατία μας έχει πνίξει και από το Αφγανιστάν έρχονται καθημερινά φέρετρα των στρατιωτών μας. Όλοι περιμένουν από τον Michail Sergejewits Gorbatsow να καθαρίσει την κόπρο του Αυγείου».
Κατά το 27ο συνέδριο του κόμματος, το Φεβρουάριο του 1986, ο Γκορμπατσώφ εισάγει το σύνθημα της Perestroika (ανανέωση) , καθώς και της «Glasnost», που σημαίνει, διαφάνεια και ελευθερία λόγου.
Αυτά τα συνθήματα δίνουν την ελευθερία στα Μ.Μ.Ε. όπου οι δημοσιογράφοι τώρα γράφουν και μιλούν για όλα, όταν για 70 χρόνια υπήρχε θανατηφόρος λογοκρισία
Μέσα από σφοδρές κόντρες στο Πολιτικό Γραφείο, όπου για λόγους ασφαλείας δεν κρατούνται πρακτικά, ο Γκορμπατσώφ περνά με ψηφοφορία τη μια μετά την άλλη μεταρρύθμιση. Αλλά ό,τι είναι σημαντικό, τίθεται προς έγκριση στα μέλη του κόμματος, προκειμένου να το εγκρίνουν ή όχι.
Συγχρόνως διαπιστώνεται μέσα από τις συζητήσεις ότι ο κόσμος έπαψε πια να είναι «αθάνατος», αλλά αντίθετα σ’ έναν πυρηνικό πόλεμο μπορεί να καταστραφεί πολύ εύκολα. Ιδιαίτερα με τη ρίψη μιας μόνο βόμβας, της «βόμβας του τσάρου», που έχει 15 φορές περισσότερη δύναμη απ’ όλες τις βόμβες, που έπεσαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Αυτές οι διαπιστώσεις οδηγούν τον Γκορμπατσώφ στην άποψη ότι καλό θα ήταν να διορθωθούν όλες οι συνέπειες του Μεγάλου Πολέμου. Αφού δε παίρνει το ΟΚ των μελών του κομμουνιστικού κόμματος της Σοβιετική Ένωσης, έρχεται σε επαφή με τον Γερμανό καγκελάριο Χέλμουτ Κωλ και του λέει ότι οι δυο Γερμανίες θα μπορούσαν να επανενωθούν. Παράλληλα οι Σοβιετικοί μπλοκάρουν την ηγεσία της Ανατολικής Γερμανίας (D.D.R.) και επιτρέπουν το ξήλωμα του τείχους, που χώριζε το Βερολίνο σε ανατολικό και δυτικό. Αυτό γίνεται στις 9 Νοεμβρίου 1989. Έτσι οι δυτικοί Γερμανοί των 65 εκατομμυρίων, ενώνονται πάλι με τα 17 των ανατολικών.
Στις συνεννοήσεις που έγιναν μεταξύ Γκορμπατσώφ και Κωλ , ο Ρώσος ζητά από τον Γερμανό 25 δις γερμανικά Μάρκα, για τη στήριξη της οικονομίας του, τα οποία η Γερμανία καταβάλλει.
Όμως η ιστορία δεν κλείνει εκεί, γιατί χρειάζεται και η συναίνεση των Αμερικανών, Άγγλων και Γάλλων, ως νικητών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Έτσι, μετά από μακρές συζητήσεις με όλες αυτές τις δυνάμεις, υπογράφεται στη Μόσχα στις 12 Σεπτεμβρίου 1990, η Συμφωνία των 2 + 4 , που είναι από τη μια μεριά η Δυτική και Ανατολική Γερμανία και από την άλλη η Αμερική, Σοβιετική Ένωση, Αγγλία και Γαλλία.
Όταν το καλοκαίρι του 1945 συνεδρίασαν οι νικήτριες δυνάμεις στο Πότσνταμ της Γερμανίας, για να κλείσει οριστικά το θέμα του πολέμου, δεν ρύθμισαν το ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων, λέγοντας πως αυτό θα ρυθμιζόταν στο μέλλον, όταν θα υπογραφόταν το Σύμφωνο Ειρήνης.
Γι’ αυτό η Γερμανία ζήτησε να υπογραφεί η Συμφωνία 2 + 4 προκειμένου να αποφύγει τις όποιες πολεμικές αποζημιώσεις θα πρόβαλλαν αργότερα οι χώρες, που είχαν ρημάξει οι Ναζιστές στον πόλεμο. Ως εκ τούτου ό,τι και να κάνει η Ελλάδα, δεν μπορεί να απαιτήσει από τη σημερινή Γερμανία πολεμικές αποζημιώσεις . Ακόμα και το δάνειο που τους δώσαμε κατά τα χρόνια της κατοχής, το χαρακτηρίζουν ως tribut, δηλαδή, ως φόρο υποτέλειας, που πλήρωναν οι κατακτημένοι λαοί στους Ρωμαίους.
Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης
Το καλοκαίρι του 1988 ξεσπά μια σοβαρή διένεξη μεταξύ των νεοσταλινικών και της ομάδας του Γκορμπατσώφ. Η εφημερίδα “Sowjetskaja Rossija” του Λένινγκραντ δημοσιεύει ένα αντιδραστικό άρθρο, στο οποίο επευφημεί τα έργα και τις ημέρες του Στάλιν και ζητά την παραίτηση του Γκορμπατσώφ. Αυτό το γεγονός πυροδοτεί νέες αντιπαραθέσεις μέσα στο «Polit Büro».
Παράλληλα, το μέλος του «Polit Büro» και αρχηγός του κόμματος της Μόσχας, Μπόρις Γιέλτσιν εξαπολύει σφοδρή κριτική εναντίον των συντρόφων του και παραιτείται από τις θέσεις που κατέχει .
Στη 19η συνεδρίαση του κομμουνιστικού κόμματος τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς αποφασίζεται η εισαγωγή του κοινοβουλευτικού συστήματος και ο περιορισμός των εξουσιών του κόμματος. Με τη λήψη όμως αυτών των αποφάσεων ανάβει στις σοβιετικές δημοκρατίες το εθνικιστικό συναίσθημα και δημιουργούνται κολοσσιαίες φυγόκεντρες δυνάμεις, που απειλούν να τινάξουν την αυτοκρατορία στον αέρα. Η καταπίεση από την εποχή του τσάρου έως εκείνες τις μέρες, βρίσκει διέξοδο και όλοι μιλούν για την αυτοδιάθεσή τους.
Στις 11 Μαρτίου 1990 η Λιθουανία ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της. Οι άλλες σοσιαλιστικές χώρες, ακολουθούν σαν αλυσίδα, καταργούν το κομμουνιστικό σύστημα και εγκαθιδρύουν την κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Στις 12 Ιουνίου 1990 η μεγαλύτερη σοβιετική δημοκρατία της Ρωσίας, ανακηρύσσει, υπό τον Μπόρις Γιέλτσιν, μέσω του κοινοβουλίου, την αυτοδιάθεση και την ανεξαρτησία της. Λίγο αργότερα, απαγορεύεται και η λειτουργία του κομμουνιστικού κόμματος.
Τον Αύγουστο του 1991, κατά τη διάρκεια διακοπών του Γκορμπατσώφ στην Κριμαία, μια μικρή ομάδα σταλινικών, με τον αρχηγό της K.G.B., που ήταν και μέλος του «Πολίτ Μπυρώ», Tsebrikow, ξεκινά ένα πραξικόπημα εναντίον της ηγεσίας του κόμματος, με στόχο να αντικαταστήσουν το Γενικό Γραμματέα και να επαναφέρουν το πράγματα στην παλιά τους κατάσταση.
Προς τούτο μπλοκάρουν την εξοχική κατοικία του Γκορμπατσώφ και ζητούν απ’ αυτόν να κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση ¨Έκτακτης Ανάγκης. Ο Γραμματέας όχι μόνο αρνείται , αλλά και τους εξαποστέλλει κακήν – κακώς . Την κίνηση των πραξικοπηματιών απορρίπτει επίσης ο στρατός.
Την απάντηση όμως στο κίνημα δίνει ο Μπόρις Γιέλτσιν, ο οποίος ανεβασμένος σ’ ένα άρμα μάχης στη Μόσχα, ξεσηκώνει το λαό και αναγκάζει τους πραξικοπηματίες να εγκαταλείψουν την προσπάθειά τους.
Αποτέλεσμα αυτής της ενέργειας ήταν ένδεκα σοβιετικές δημοκρατίες να ανακηρύξουν την αυτοδιάθεσή τους και να αποσπαστούν από την αυτοκρατορία της Σοβιετικής Ένωσης.
Στις 25 Δεκεμβρίου 1991 ο Γκορμπατσώφ παραιτείται , από τη θέση του προέδρου της Σοβιετικής Ένωσης και την επόμενη μέρα 50 – 60 βουλευτές του Ανώτατου Σοβιέτ, ανακοινώνουν και τυπικά τη διάλυση της μεγάλης Σοβιετικής Ένωσης. Η κόκκινη αυτοκρατορία δεν υπάρχει πλέον. Αμέσως μετά όλες οι χώρες του ανατολικού μπλοκ, καταργούν το κομμουνιστικό καθεστώς τους και ανακηρύσσουν την κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Συνολικά από τη Σοβιετική Ένωση προέκυψαν 15 νέα κράτη και από τις ανατολικές χώρες άλλα 15. Έκτοτε όλος ο ανατολικός κόσμος λειτουργεί με τη δημοκρατία δυτικού τύπου, σ’ όλα τα επίπεδα, (οικονομία , κλπ). (Der Spiegel, Special Ausgabe, Experiment Kommunismus, Nr.4, 2007).
Ο Μ. Γκορμπατσώφ κατηγορήθηκε ως νεκροθάφτης του κομμουνισμού, και τσιράκι των Αμερικανών. Αλλά τα γεγονότα απέδειξαν πως ήταν μόνο μέγας μεταρρυθμιστής και ειρηνοποιός, ώστε η ιστορία του μέλλοντος θα του δώσει τη θέση, που του αξίζει.
(Για λεπτομέρειες, βλέπε Θ. Αυγερινός, Θεωρίες & Ιδεολογίες , που διαμόρφωσαν τον κόσμο, Θεσσαλονίκη 2012)
