Θερμοκρασίες που φτάνουν στο «κόκκινο», ακραία καιρικά φαινόμενα, ισχυρές καταιγίδες, ακόμα και μίνι κυκλώνες στη Μεσόγειο, συνθέτουν ένα παζλ επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής που δεν αφήνει ανεπηρέαστο κανένα τομέα της ζωής, της οικονομίας, της επιχειρηματικότητας. Η ανησυχία για το μέλλον των υποδομών και των συστημάτων μεταφορών είναι διάχυτη και η ανάγκη έγκαιρης προσαρμογής με τις απαραίτητες επενδύσεις επιτακτική. Η χώρα μας χρειάζεται συνολικό σχεδιασμό για την εκτίμηση του κινδύνου και την αναβάθμιση των κρίσιμων υποδομών.
Ήδη εκτιμάται ότι οι ζημιές από την κλιματική αλλαγή σε οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα φθάνουν παγκοσμίως στα 22 δισ. δολάρια το χρόνο (χωρίς να περιλαμβάνονται αεροδρόμια, θαλάσσιοι και ποτάμιοι λιμένες).
Με βάση τα σενάρια που έχουν αναπτυχθεί από την έρευνα των Ηνωμένων Εθνών, φαίνεται πως η Νοτιανατολική Ευρώπη θα επηρεαστεί περισσότερο από άποψη αύξησης της θερμοκρασίας για την περίοδο 2051-2080. Δρόμοι, γέφυρες, λιμάνια, σιδηρόδρομοι, πλωτές οδοί, διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα, κινδυνεύουν σοβαρά από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, μερικά εκ των οποίων αυξάνονται σε ένταση και συχνότητα, έχουν ως αποτέλεσμα καταστροφές στις υποδομές μεταφορών, λειτουργικές διαταραχές και πιέσεις στην ικανότητα και την αποτελεσματικότητα της αλυσίδας εφοδιασμού.
Οι κίνδυνοι και οι απαραίτητες δράσεις που πρέπει να αναληφθούν θα βρεθούν στο επίκεντρο της 1ης Διεθνούς Διάσκεψης με θέμα «Η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της στα συστήματα μεταφορών» που θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 18 και την Τρίτη 19 Νοεμβρίου 2019, στο Ίδρυμα Ευγενίδου. Διοργανώνεται από την Ελληνική Εταιρεία Logistics (ΕΕL) και την Οικονομική Επιτροπή για την Ευρώπη των Ηνωμένων Εθνών (UNECE).
Όπως επεσήμανε, κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου, ο κ. Κωνσταντίνος Αλεξόπουλος, chief of Transport Facilitation and Economics, TIR Secretary Sustainable Transport Division UNECE, οι υποδομές που κατασκευάστηκαν τις δεκαετίες του ’50 και του ’70 τώρα υποφέρουν λόγω της κλιματικής αλλαγής. Η Επιτροπή έχει αποτυπώσει σε έναν ηλεκτρονικό χάρτη (GIS) τις υποδομές μεταφορών μαζί με τα σενάρια για τις ανά περιοχή πιθανές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Από τους χάρτες προκύπτει έμμεσα ποιες είναι οι υποδομές που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο καθώς βρίσκονται σε περιοχές όπου είναι αντίστοιχα υψηλότερος ο κίνδυνος για πλημμύρες, υψηλές θερμοκρασίες, κλπ.
Στο μικροσκόπιο αυτοκινητόδρομοι και λιμάνια
Ενδεικτικά τα σενάρια που εξετάζονται στη μελέτη, τα οποία αφορούν την περίοδο 2051-2080 υποδεικνύουν ότι μεγάλες περιοχές της Ελλάδας, αλλά και της Πορτογαλίας, Ισπανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Τουρκίας, μπορεί να έχουν 50-60 περισσότερες ημέρες καύσωνα το χρόνο και λιγότερες βροχοπτώσεις. Επίσης καταγράφονται 21 ευρωπαϊκοί αυτοκινητόδρομοι (μεταξύ αυτών ο Ε55 που καταλήγει στη Δυτική Ελλάδα) στους οποίους θα πρέπει να γίνει ανάλυση επιπτώσεων για εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες, ενώ 169 λιμάνια της χώρας μας θα αντιμετωπίσουν το 2080 τον κίνδυνο από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Κατά τη διάρκεια περιόδων με πολύ υψηλές θερμοκρασίες, οι φθορές στις σιδηροδρομικές γραμμές, κυρίως η κάμψη λόγω θερμότητας, επιβάλλουν περιορισμούς στην ταχύτητα κίνησης. Η ξηρασία και η υψηλή θερμοκρασία οδηγούν σταδιακά στην καθίζηση της ασφάλτου, γεγονός που επηρεάζει την απόδοση και την ανθεκτικότητα. Το πρόσθετο ετήσιο κόστος για την αναβάθμιση του ασφαλτικού συνδετικού υλικού για την Ευρωπαϊκή Ένωση κυμαίνεται, βάσει σεναρίων, μεταξύ 38,5-135 εκατ. ευρώ για το χρονικό διάστημα 2040-2070 και 65-210 εκατ. ευρώ μεταξύ 2070-2100. Ωστόσο, σημειώνεται ότι οι οδικές επιφάνειες συνήθως αντικαθίστανται κάθε 20 χρόνια. Ως εκ τούτου, οι κλιματικές επιπτώσεις θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη κατά την αντικατάσταση.
Ακόμα, οι έντονες βροχοπτώσεις, οι πλημμύρες και οι ξηρασίες, μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά από ένα βαρύ γεγονός βροχόπτωσης. Για τον λόγο αυτού, πέρα από απόκριση έκτακτης ανάγκης, απαιτούνται μέτρα στήριξης της δομικής ακεραιότητας, της συντήρησης δρόμων, γεφυρών και συστημάτων αποστράγγισης. Τα μελλοντικά έξοδα για την προστασία γεφυρών από πλημμύρες έχουν εκτιμηθεί σε περισσότερα από 500 εκατ. ευρώ ετησίως για την ΕΕ.
Ανάγκη εκτίμησης του κινδύνου και εκπόνησης εθνικού σχεδίου
Όπως προέκυψε από τη συζήτηση, οι κίνδυνοι για τη χώρα μας αν και σοβαροί παραμένουν μικρότεροι σε σχέση με άλλες χώρες, ακόμη και ευρωπαϊκές. Ενώ, όπως τονίστηκε χαρακτηριστικά, είναι πιο φθηνό να αναβαθμίσει μια χώρα τις υποδομές της από το να τις κατασκευάσει εξ αρχής ύστερα από μια καταστροφή.
«Πρέπει να καταστεί σαφές ότι δεν συζητάμε το αν, αλλά το πόσο θα επηρεαστεί η λεκάνη της Μεσογείου και η χώρα από την κλιματική αλλαγή. Σχεδιασμοί, υποδομές αλλά και ενημέρωση πολιτών υπολείπονται σήμερα του αναγκαίου επιπέδου, ξεκινώντας από την βασική έλλειψη ύπαρξης περιφερειακών σχεδίων μέχρι την έλλειψη δράσεων ευαισθητοποίησης. Ειδικά οι οδικοί άξονες, οι σιδηρόδρομοι, τα multimodal hubs (τερματικά διατροπικών μεταφορών), τα κέντρα εφοδιαστικής, τα λιμάνια κ.ο.κ. είναι καθοριστικής σημασίας για την ασφαλή, αποδοτική και αξιόπιστη διακίνηση εμπορευμάτων και ανθρώπων» τόνισε ο γενικός διευθυντής του Συμβουλίου του ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, χαιρετίζοντας τη συνέντευξη τύπου.
Όπως επεσήμανε ο κ. Αλεξόπουλος, είναι ανάγκη να εκπονηθεί και από την Ελλάδα συνολικό σχέδιο εκτίμησης του κινδύνου και αναβάθμισης των κρίσιμων υποδομών που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο. «Χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία έχουν ήδη υλοποιήσει αυτόν το σχεδιασμό» είπε. «Είναι ζήτημα κυβερνητικών προτεραιοτήτων αν θα προχωρήσουν τέτοιου είδους επενδύσεις. Το κόστος για τα έργα στη Μάνδρα ήταν σχετικά χαμηλό και τα χρήματα υπήρχαν, αλλά δεν ήταν προτεραιότητα. Πρέπει να γίνει επιλογή των υποδομών που θα ενισχυθούν ανάλογα με την κρισιμότητά τους και το βαθμό του κινδύνου» κατέληξε.
