Με βάση στοιχεία του Οκτωβρίου 2019, η Τουρκία φιλοξενεί στο έδαφός της 3,67 εκατομμύρια σύρους πρόσφυγες. Παρατηρώντας κανείς τη δυναμική των αφίξεών τους στην Τουρκία, διαπιστώνει ότι από 38 χιλιάδες τον Ιούνιο του 2012 εκτοξεύτηκαν στα 1,7 εκατομμύρια τον Ιούνιο του 2015 και αργότερα στα 3,6 εκατομμύρια τον Ιούνιο του 2019.
Από αυτούς το 30% διαβιοί σε δομές φιλοξενίας κοντά στα σύνορα με τη Συρία, ενώ το 1/3 των Σύρων που βρίσκονται στα αστικά κέντρα δεν είναι εγγεγραμμένο. Είναι αξιοσημείωτο ότι η Τουρκία δεν παρέχει σε κανέναν από αυτούς, όπως και σε οποιαδήποτε εθνικότητα προερχόμενη από τα ανατολικά της, καθεστώς πρόσφυγα παρά μόνο status προσωρινής προστασίας. Αυτό σημαίνει ότι έχουν πρόσβαση στην υγεία, στην εκπαίδευση και μπορούν να λάβουν άδειες εργασίας σε συγκεκριμένες περιοχές και επαγγέλματα. Το 24% του συνόλου των ξένων υπηκόων που σήμερα εργάζονται στην Τουρκία είναι Σύροι.
Συνολικά το 5% του πληθυσμού της Τουρκίας είναι πρόσφυγες και μετανάστες. Στη γειτονική χώρα υπάρχουν πολλές υποδομές που λειτουργούν με υποδειγματικό τρόπο, ενώ τα χρήματα που έχουν δαπανηθεί είναι, σύμφωνα με τις πιο ρεαλιστικές εκτιμήσεις, περίπου 30 δισεκατομμύρια ευρώ και ασφαλώς όχι 60 δισ. που ισχυρίστηκε στο παρελθόν ο τούρκος πρόεδρος θέλοντας να διεκδικήσει περισσότερα χρήματα από την ΕΕ. Ωστόσο, τόσο ο μεγάλος αριθμός προσφύγων και μεταναστών όσο και το γεγονός ότι δεν καλύπτονται απολύτως από τον νόμο υποχρεώνουν αρκετούς εξ αυτών να εργάζονται σε μαύρη εργασία, προσφέροντας βέβαια φτηνά εργατικά χέρια. Λόγω της κάμψης της τουρκικής οικονομίας, σημαντικό μέρος των Τούρκων δεν βλέπει πλέον με καλό μάτι την παραμονή ειδικότερα των Σύρων στη χώρα τους.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε έρευνα του περασμένου καλοκαιριού του Πανεπιστημίου Kadir Has, το 68% δήλωσε απογοητευμένο με την παρουσία των Σύρων στο τουρκικό έδαφος. Αφουγκραζόμενες αυτές τις ανησυχίες η κυβέρνηση και οι τοπικές αρχές έχουν προχωρήσει σε σειρά επιχειρήσεων-«σκούπα», προκειμένου να «καθαρίσουν» τις περιοχές τους ή/και να αποτρέψουν την γκετοποίηση αυτών. Ως αποτέλεσμα, αρκετοί Σύροι έρχονται στην Ελλάδα θέλοντας να αποφύγουν τη σύλληψη και την επιστροφή τους στη Συρία, την οποία άλλωστε διατρανώνει ο πρόεδρος Ερντογάν ως εκ των στόχων του με τη δημιουργία ζώνης ελέγχου/ανθρωπιστικής βοήθειας εντός της Συρίας.
Επιπλέον αυτών, υπάρχει σχεδόν μισό εκατομμύριο Αφγανών που βρίσκονται σήμερα στην Τουρκία και οπωσδήποτε δεν θέλουν να παραμείνουν εκεί, αλλά να καταλήξουν στην Ευρώπη. Εξίσου, εντοπίζονται δεκάδες χιλιάδες Αφρικανών οι οποίοι τα προηγούμενα χρόνια, αξιοποιώντας την πολιτική της τουρκικής κυβέρνησης να απελευθερώσει το καθεστώς βίζας προς αυτούς (χώρες Maghreb) και με φτηνά εισιτήρια μέσω της Turkish Airlines, κατέληξαν στην τουρκική επικράτεια. Επίσης, πολλοί από τους πάνω από 2,5 εκατομμύρια Αφγανούς που σήμερα βρίσκονται στο Ιράν θα επιδιώξουν στο μέλλον να προσεγγίσουν την ευρωπαϊκή επικράτεια μέσω Τουρκίας. Συνεπώς, λόγω της φοβικότητας και κυρίως της αδυναμίας της ΕΕ να αναπτύξει μια ενιαία πολιτική συλλογικής δράσης έναντι του φαινομένου των προσφυγομεταναστευτικών ρευμάτων (σε όλα τα στάδια, δηλαδή: χώρες προέλευσης, κράτη διέλευσης και παραμονής, χώρες πρώτης εισόδου/υποδοχής και ενδοευρωπαϊκά) καθώς και της αναποτελεσματικότητας των Ευρωπαίων να επιβληθούν στην Τουρκία, ο ρόλος της τελευταίας καθίσταται κομβικής σημασίας.
Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι εκτελεστικός διευθυντής ΙΔΙΣ και συγγραφέας του βιβλίου «Πρόσφυγες, Ευρώπη, Ανασφάλεια».
