Πρόεδρος Ερντογάν έθεσε πρόσφατα δημόσια την ερώτηση: «Γιατί η Τουρκία να μην έχει πυρηνικά όπλα;». Την απηύθυνε πρώτα ρητορικά στο εθνικό του ακροατήριο και την επανέλαβε στα τέλη Σεπτεμβρίου 2019, προκλητικά, στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.
Ποια είναι όμως η βαρύτητα αυτής της πολιτικής, θα έλεγα και στρατηγικής, δήλωσης του τούρκου προέδρου; Ας δούμε πρώτα το διεθνές κλίμα που επικρατεί γύρω από το θέμα της διασποράς των πυρηνικών όπλων. Οι κυριότερες εξελίξεις που το χαρακτηρίζουν είναι:
•Η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία με το Ιράν.
•Η ανεξέλεγκτη πυρηνική κρίση της Βόρειας Κορέας.
•Το κάλεσμα του προέδρου Τραμπ προς συμμαχικές του χώρες για ανάπτυξη της δικής τους πυρηνικής αποτροπής.
•Η μη-οικουμενική ισχύς της Συνθήκης Μη-Διασποράς των πυρηνικών όπλων (ΝΡΤ).
•Η μη-τήρηση από τις πέντε πυρηνικές δυνάμεις, μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, της δέσμευσής τους στην ΝΡΤ για πυρηνικό αφοπλισμό τους, και τέλος, και κυρίως,
•Το διευρυνόμενο διεθνές ρήγμα εμπιστοσύνης ανάμεσα στους λίγους «κατέχοντες» και τους πάρα πολλούς «μη-κατέχοντες» πυρηνικά όπλα.
Σε αυτό το «γκρίζο» παγκόσμιο κλίμα όσοι καλούνται να απαντήσουν στην ερώτηση του τούρκου προέδρου θα πρέπει να λάβουν επιπλέον υπόψη τους κάποιες κρίσιμες «τεχνικές» πραγματικότητες:
•Το πυρηνικό πρόγραμμα οποιασδήποτε χώρας για χρήση της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς, εάν περιλαμβάνει προηγμένες εγκαταστάσεις του κύκλου παρασκευής πυρηνικών καυσίμων, αυτόματα εμπεριέχει μια πιθανή στρατιωτική διάσταση. Αρκεί μια απόφαση του συγκεκριμένου κράτους για εκτροπή (break-out) για να μετατρέψει αυτόματα το ειρηνικό πρόγραμμα σε στρατιωτικό. Την εκτροπή αυτή έκανε η Βόρεια Κορέα το 2003 και αργότερα η διεθνής κοινότητα φοβήθηκε ότι θα μπορούσε να την κάνει και το πυρηνικά αναπτυγμένο Ιράν.
Η Τουρκία σήμερα δεν κατέχει αναπτυγμένο πυρηνικό πρόγραμμα και απέχει πολύ από το ενδεχόμενο να το αποκτήσει.
Ως εκ τούτου, πόρρω απέχει από μία κρίσιμη πυρηνική εκτροπή και επομένως από την κατασκευή πυρηνικής βόμβας.
•Η «μυστική ανάπτυξη» (sneak out) στρατιωτικού πυρηνικού προγράμματος ή η παράνομη κατοχή πυρηνικών υλικών και εξοπλισμού, όπως αναφέρεται σε σοβαρά ξένα δημοσιεύματα που φέρουν την Τουρκία ως τον πιθανό «4ο πελάτη του Πακιστανού A. Q. Khan», έχουν απειροελάχιστη, προς το παρόν, αξία ενόσω σχετικές δραστηριότητες της χώρας δεν ανακαλύπτονται ή επιβεβαιώνονται από την υψηλής τεχνογνωσίας αυστηρή παρακολούθηση της χώρας από τους πυρηνικούς επιθεωρητές του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) και όχι μόνον.
•Η αγορά της βόμβας από «αδελφό κράτος» δεν είναι μια εξωπραγματική υπόθεση για, περισσότερες της μίας, χώρες στην περιοχή. Μια τέτοια πράξη θα προκαλούσε φυσικά την κατάρρευση της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής πυρηνικής ασφάλειας, ανοίγοντας συγχρόνως το κουτί της Πανδώρας.
•Τέλος, τα αμερικανικά πυρηνικά όπλα που βρίσκονται στην Τουρκία (Ιντσιρλίκ) εκτιμάται ότι ήδη αποτελούν αιτία σοβαρής ανησυχίας στις ΗΠΑ και όχι μόνον.
Συμπερασματικά, το θεσμικό και πολιτικό διεθνές περιβάλλον είναι εξαιρετικά ευνοϊκό για την εμφάνιση και ανάπτυξη πυρηνικών φιλοδοξιών, όχι μόνο από την Τουρκία του Ερντογάν, αλλά και από άλλες «νευρικές» ή ανήσυχες χώρες στις ασταθείς περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Ασίας.
*Ο δρ Παντελής Οικονόμου είναι πρώην πυρηνικός επιθεωρητής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) και συγγραφέας του βιβλίου «ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ» (Εκδόσεις Ι. Σιδέρης).
