Οταν ο πρώην πρόεδρος της Κύπρου Γιώργος Βασιλείου έκανε επίσημο δώρο ένα αρχαίο αγγείο στη Μάργκαρετ Θάτσερ το 1988, πίστευε ότι θα παραμείνει στη Ντάουνινγκ Στριτ.

Αντ’ αυτού, περισσότερο από τρεις δεκαετίες μετά, η πώληση σε δημοπρασία του ηλικίας 2.700 ετών αγγείου έχει προκαλέσει διπλωματική δυσφορία στο Λονδίνο και ανησυχία στη Λευκωσία. Οι κυπριακές Αρχές θέλουν να μάθουν πώς ένα αντικείμενο που δεν δόθηκε ως προσωπικό δώρο αλλά αποτέλεσε μια πολιτική χειρονομία μπόρεσε να χρησιμοποιηθεί με απώτερο σκοπό το χρηματικό όφελος κάποιου.

«Αναζητούμε μια εξήγηση για το πώς το πρωτόκολλο παραβιάστηκε με αυτόν τον τρόπο» δήλωσε κυβερνητική πηγή στο νησί, επιβεβαιώνοντας ότι ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης ζήτησε από τον ύπατο αρμοστή της Κύπρου στο Ηνωμένο Βασίλειο να κάνει επίσημο διάβημα.

Το ύψους 12,6 εκατοστών αγγείο, το οποίο περιγράφεται από την εταιρεία Christie ως «ιδιωτική ιδιοκτησία», έφτασε τις 6.000 στερλίνες (περίπου 7.000 ευρώ) όταν δημοπρατήθηκε τον Μάιο.

Καθοριστικό ρόλο στην εκτίναξη της τιμής έπαιξε μια χειρόγραφη σημείωση της Θάτσερ, η οποία επεξηγεί την αρχαιότητα του αγγείου.

«Ηταν μια συμβολική χειρονομία»

Ο Γιώργος Βασιλείου, ο οποίος διετέλεσε πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας την περίοδο 1988-1993, διευκρίνισε πως η κυβέρνηση έδωσε αυτό το δώρο ως αναγνώριση της αμέριστης υποστήριξης της Θάτσερ στην επανένωση του νησιού.

«Ηταν μια συμβολική χειρονομία» δήλωσε στην «Guardian». «Η Μάργκαρετ ήθελε τόσο πολύ να βρεθεί μια λύση στο Κυπριακό και προωθούσε τις θέσεις μας παντού. Η βοήθειά της ήταν ανεκτίμητη. Είχαμε πολύ θερμές σχέσεις, αλλά στην πραγματικότητα ένιωσα υποχρεωμένος να της κάνω αυτό το δώρο όχι ως άτομο, αλλά ως επικεφαλής κράτους σε πρωθυπουργό. Το αγγείο θα έπρεπε να έχει παραμείνει στην Ντάουνινγκ Στριτ. Το πώς κατέληξε στο σπίτι της και στη συνέχεια σε δημοπρασία δεν το γνωρίζω».

Η πώληση ήρθε στο φως όταν η ιστορικός τέχνης Μαρία Παφίτη, που πραγματοποιούσε έρευνες για την κυπριακή κεραμική, παρατήρησε το εν λόγω αγγείο σε μια δημοπρασία 200 προσωπικών αντικειμένων που ανήκαν στη Θάτσερ. «Το εντόπισα τυχαία, αλλά αμέσως άρχισαν να τίθενται ερωτήματα» δήλωσε η Μαρία Παφίτη, η οποία δούλευε στην εν λόγω εταιρεία δημοπράτησης.

«Απαιτούνται εξηγήσεις»

Η ίδια πιστεύει ότι η πώληση πρέπει να ανακληθεί. «Απαιτούνται εξηγήσεις. Κάποιοι θεωρούν προσβλητικό ότι ένα αρχαίο αντικείμενο που δόθηκε ως δώρο σε μια χώρα πουλήθηκε στη συνέχεια ως ιδιωτικό αντικείμενο. Ως ένδειξη σεβασμού προς τον κυπριακό λαό, θα έπρεπε να παραμείνει στη συλλογή του πρωθυπουργού».

Η πώληση του Μαΐου προσείλκυσε υποψήφιους αγοραστές από 36 χώρες και ήταν μέρος μιας σειράς δημοπρασιών που έχουν αποφέρει έσοδα πάνω από 4,5 εκατ. στερλίνες μετά τον θάνατο της Θάτσερ το 2013.

Η Αντρούλα Βασιλείου, σύζυγος του πρώην προέδρου και πρώην επίτροπος της ΕΕ, κατηγορεί τα παιδιά της Θάτσερ για αυτήν τη διπλωματική αστοχία. «Υποθέτω ότι ήθελαν να πουλήσουν τα υπάρχοντά της μετά τον θάνατό της και το αγγείο θεωρήθηκε ότι ήταν μέρος τους» είπε.

Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονισμούς, όλοι οι υπουργοί – συμπεριλαμβανομένου και του πρωθυπουργού – μπορούν να διατηρήσουν στην ιδιοκτησία τους τα δώρα μόνο αν αυτά είναι αξίας κάτω των 140 στερλινών. Ολα όσα κοστίζουν πάνω από αυτό το ποσό περνούν αυτομάτως στην ιδιοκτησία της βρετανικής κυβέρνησης, εκτός αν οι υπουργοί τα αγοράσουν και πληρώσουν τους φόρους.