Να σταματάμε στο STOP; Στον κόκκινο σηματοδότη; Τι απλοϊκές ερωτήσεις! Ακούω το αυθόρμητο σχόλιο. Σχόλια και απαντήσεις δίνονται στον δρόμο. Μακριά από τις φλύαρες σελίδες της θεωρίας. Εκεί στην πραγματική ζωή δοκιμάζονται οι ρυθμίσεις και οι κανόνες, ζει ή πεθαίνει ο Νόμος.
Από το μακρινό ήδη παρελθόν έχει σε αυτόν τον τόπο ο Νόμος υπονομευτεί. Το δουλοκτητικό ελληνικό κράτος είναι μια από τις κύριες αιτίες. Ως κράτος απαγορεύσεων, ο Νόμος τέθηκε στην υπηρεσία του και έγινε το κύριο εργαλείο του. Δίνοντας προτεραιότητα στην κυριαρχία της, η κρατική δουλοκτησία αγνόησε ότι η χρήση του Νόμου υπονομεύει τον ίδιο τον εαυτό του. Η προσωρινή κυριαρχία κάθε φορά αρκούσε. Ο Νόμος ήταν μια δευτερεύουσα, ευκαιριακή υπόθεση.
Αυτό το κράτος, κάθε φορά που περιέρχεται στα χέρια μιας πολιτικής δύναμης, γίνεται όργανο ελέγχου των ανθρώπων και της κοινωνίας, ελέγχου και εξάρτησης.
Ο Νόμος δεν είναι εδώ κανονιστικό πλαίσιο. Δεν είναι ρύθμιση ουδέτερη, δεν είναι αρχές και αξίες συμβίωσης που τις συνοδεύει το αίτημα της γενικής εφαρμογής. Είναι μια υπόθεση στη διάθεση της εξουσίας και της διακριτικής της ευχέρειας. Δεν είναι πλαίσιο δικαίου. Είναι απαγόρευση. Ετσι γίνεται εύκολα απειλή. Μέσα στην απειλή αναπτύσσεται μια διαπραγμάτευση για την εφαρμογή των κανόνων. Η εξουσία, με βάση το στιγμιαίο και επίκαιρο, άλλοτε εφαρμόζει τον Νόμο και άλλοτε χαλαρώνει τις απαιτήσεις της. Αλλοτε τιμωρεί και άλλοτε χαρίζει. Πρόκειται για μια εύπλαστη στα χέρια τής εξουσίας κατάσταση. Ο Νόμος μοιάζει και είναι πια μια χλιαρή ζελατίνα.
Ετσι χτίζεται η εικόνα του Νόμου στη συνείδηση των ανθρώπων. Αυτή είναι η πρόσληψή του. Τι είναι ο Νόμος; Μια χλιαρή ζελατίνα, απαντούν με τη σειρά τους οι άνθρωποι σε αυτή ή σε κάθε άλλη σχετική ερώτηση.
Κάθε φορά αυτό εκδηλώνεται απαράλλακτα μέσα στις συνθήκες της επικαιρότητας. Ο καθένας ερμηνεύει τον Νόμο όπως η στιγμή τον εξυπηρετεί, όπως η ατμόσφαιρα τον καλεί, όπως οι πολιτικές δυνάμεις κατά το στιγμιαίο συμφέρον τους σαλπίζουν. Οι οικονομικά ισχυροί μειδιούν και οι πολιτικά ισχυροί κερδοσκοπούν.
Οι συμπεριφορές των πολιτικών εκφραστών επιβαρύνουν τα πράγματα. Υπουργοί που έχουν υπογράψει τους νόμους τους καταγγέλλουν, άλλοι τους περιγελούν, άλλοι δηλώνουν δημόσια την επιφύλαξή τους ως προς την ανάγκη εφαρμογής τους. Ετσι τρέφεται σταθερά ο φαύλος κύκλος της ανομίας. Διαποτίζει σαν αναισθητικό τον κοινωνικό κορμό. Αυτή η ίδια η ανομία τροφοδοτεί τον εαυτό της. Η ανομία αδιαφορεί, ανέχεται και επιτρέπει. Ακολουθεί η ματαιότητα της αντίδρασης, η παραίτηση και η παράδοση.
Η χλιαρή ζελατίνα έχει σχεδόν καθολικά περιτυλίξει το κοινωνικό σώμα, και αυτό μέσα στην ασφυξία του δεν ξέρει από πού να αρχίσει για να ξαναβρεί την αναγκαία ζωτικότητά του.
Ισως προλάβει πριν από τον «αφανισμό» του να δώσει την απάντηση και να σηκώσει το βάρος της ευθύνης που αυτή γεννάει. Από την ανάκτηση του Νόμου όλα πρέπει να ξεκινήσουν. Και όσο και αν διαφωνούν οι εκφραστές της κρατικής δουλοκτησίας, μόνο ο Νόμος είναι το όπλο του αδυνάτου.
Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.
