Ο Ευάγγελος Βενιζέλος από την περασμένη Δευτέρα διδάσκει ξανά, έπειτα από 26 χρόνια, στη Νομική Σχολή της Θεσσαλονίκης. Μια επάνοδος που έτυχε θερμής υποδοχής από τους καθηγητές και τους φοιτητές της Σχολής, μολονότι ο κ. Βενιζέλος δεν παραιτήθηκε ούτε στιγμή από το ενδιαφέρον του για την πολιτική – ούτως ή άλλως πάντοτε αναλάμβανε πολλαπλούς ρόλους.
Στη συνέντευξή του στο «Βήμα της Κυριακής» μιλάει για την επιστροφή του στο ΑΠΘ και για όλα τα θέματα της επικαιρότητας. Χαρακτηρίζει τη «σκευωρία Novartis», «τη μεγαλύτερη πρόκληση που έχουν αντιμετωπίσει οι δημοκρατικοί και δικαιοκρατικοί θεσμοί τα τελευταία τριάντα χρόνια» και σημειώνει ότι κρίνεται η ικανότητα της σημερινής Βουλής να αποκαταστήσει το κύρος των θεσμών. Θεωρεί ότι το γαλλικό βέτο για τα Δυτικά Βαλκάνια θίγει τη σταθερότητα σε ολόκληρη την περιοχή και ότι οι πρόσφατες εξελίξεις στη Συρία και το πλέγμα των σχέσεων ΗΠΑ, Ρωσίας, Τουρκίας δημιουργεί τις συνθήκες για να ελέγξει η Ελλάδα τις κρίσιμες παραμέτρους της εθνικής της στρατηγικής.
Την προηγούμενη Δευτέρα, ύστερα από 26 χρόνια στα έδρανα της Βουλής, επιστρέψατε στα πανεπιστημιακά έδρανα, ως καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ. Πώς σας φάνηκε το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο μετά την τόσο μακρά απουσία σας;
«Ευτυχώς υπάρχουν στα ελληνικά πανεπιστήμια θύλακες αντοχής ακόμη και αριστείας. Βρήκα μια Σχολή που λειτουργεί σε πολύ αξιοπρεπές επίπεδο, με τις επιδόσεις της να αναγνωρίζονται διεθνώς. Βρήκα νέες πρυτανικές αρχές με διάθεση να αναλάβουν θαρραλέες πρωτοβουλίες για τη σύνδεση του πανεπιστημίου με την αγορά, άρα πρωτίστως με την αγορά εργασίας. Κυρίως όμως βρήκα τα γεμάτα προσδοκίες πρόσωπα των φοιτητών μας τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Οπως βρήκα και ένα αισθητά καλύτερο επίπεδο ασφάλειας, ώστε να διεξάγεται απρόσκοπτα το διδακτικό και ερευνητικό έργο και να προστατεύεται πραγματικά η ακαδημαϊκή ελευθερία. Το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο είναι όμως μαζικό, με εκατοντάδες φοιτητών σε κάθε έτος, και διαθέτει πολύ λίγους πόρους για την υποστήριξη της διδασκαλίας παρότι υπάρχουν ερευνητικά κονδύλια. Αυτό που χρειάζεται επειγόντως είναι η απελευθέρωση του δημοσίου πανεπιστημίου από τη γραφειοκρατία και τις βαριές διοικητικές διαδικασίες. Η διοικητική ευελιξία των πανεπιστημίων μπορεί να τα απογειώσει. Εξίσου σημαντική είναι η «αποκομματικοποίηση» του πανεπιστημίου. Η οικειοθελής απόσυρση των κομμάτων από το πανεπιστημιακό γίγνεσθαι προς όφελος μιας ουσιαστικής ακαδημαϊκής, δηλαδή βαθιά δημοκρατικής και προοδευτικής, λειτουργίας».
Στη Βουλή, η Επιτροπή Προκαταρκτικής Εξέτασης ξεκίνησε να ερευνά τα αδικήματα που φέρεται να διέπραξε ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Δικαιοσύνης Δημήτρης Παπαγγελόπουλος. Εκτιμάτε ότι θα αποκαλυφθεί η «σκευωρία Novartis», όπως την έχετε χαρακτηρίσει;
«Η σκευωρία Novartis είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουν αντιμετωπίσει οι δημοκρατικοί και δικαιοκρατικοί θεσμοί τα τελευταία τριάντα χρόνια. Το μεγάλο ζήτημα δεν είναι η χυδαία προσβολή σε βάρος εμβληματικών πολιτικών προσώπων που αγωνίστηκαν να σταθεί η χώρα όρθια μέσα στην κρίση. Το μεγάλο ζήτημα είναι η εμπλοκή της Δικαιοσύνης που έχει καταστεί θύμα και όμηρος της σκευωρίας αυτής και οφείλει να αποκαταστήσει το κύρος και την αξιοπιστία της».
Μα το Συμβούλιο Εφετών Αθηνών απέρριψε την αίτηση εξαίρεσης που είχε υποβάλει ο Ανδρέας Λοβέρδος κατά της Ελένης Τουλουπάκη. Αν δεν υπάρχουν λόγοι εξαίρεσης, πώς είναι δυνατό να υπάρχει κατάχρηση εξουσίας και αν δεν υπάρχει κατάχρηση εξουσίας γίνεται να υπάρχει ηθικός αυτουργός της; Μήπως κάτι δεν πάει καλά;
«Ενώ διεξάγεται προκαταρκτική εξέταση από την Κοινοβουλευτική Επιτροπή για μια σειρά αδικημάτων, με κορυφαίο την κατάχρηση εξουσίας, διενεργούνται απολύτως συναφείς ποινικές προκαταρκτικές εξετάσεις τόσο στο επίπεδο της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου όσο και στο επίπεδο της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών, ενώ η υπόθεση που επαναδιαβιβάστηκε στη Δικαιοσύνη κατά παραβίαση του Συντάγματος, με ωμή πολιτική απόφαση της πλειοψηφίας της προηγούμενης Βουλής, εξακολουθεί να εκκρεμεί για τρία πολιτικά πρόσωπα στην Εισαγγελία Διαφθοράς ωσάν να μη συμβαίνει τίποτα στη Βουλή. Χωρίς να τίθεται το κορυφαίο ζήτημα της δικαιοδοσίας και ενώ οι ελέγχοντες ελέγχονται άμεσα ή έμμεσα σε πολλαπλές ποινικές προδικασίες. Η Βουλή αντιμετώπισε το θέμα της ασυλίας του κ. Λοβέρδου ως ζήτημα προσωπικής του ευθιξίας και ευαισθησίας και ήρε την ασυλία του επειδή το ζήτησε. Η Βουλή όφειλε όμως και οφείλει να αποκαταστήσει τη δικονομική τάξη και να διαφυλάξει τη διαδικασία της προκαταρκτικής εξέτασης που διεξάγει η Επιτροπή της από όσους θέλουν να την υπονομεύσουν ή να την προκαταλάβουν. Εδώ κρίνεται η ικανότητα της σημερινής Βουλής να αποκαταστήσει το κύρος των θεσμών. Χωρίς ρεβανσισμούς, με αμιγώς δικανικά κριτήρια, αλλά με σοβαρότητα και αίσθηση του τι συμβαίνει σε όλα τα επίπεδα».
Με μια δήλωσή σας, η οποία προκάλεσε συζητήσεις, επισημάνατε ότι το γαλλικό βέτο για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας με την ΕΕ ανατρέπει την εσωτερική ισορροπία της Συνθήκης των Πρεσπών γιατί δεν υποχρεούται πλέον η γειτονική μας χώρα να χρησιμοποιεί τη νέα σύνθετη ονομασία της στο εσωτερικό της. Ο Ζόραν Ζάεφ πρότεινε πρόωρες εκλογές, οι οποίες θα διεξαχθούν στις 12 Απριλίου 2020. Η κατάσταση στην Αλβανία είναι πάντα τεταμένη. Σας φοβίζει η κατάσταση στα Δυτικά Βαλκάνια;
«Η Συνθήκη των Πρεσπών εμφανίστηκε να έχει ως θεμέλιο την ευρωατλαντική προοπτική των γειτόνων μας με αντάλλαγμα μια σύνθετη ονομασία erga omnes, για κάθε χρήση εσωτερική και εξωτερική. Ομως η πραγματική εσωτερική χρήση του σύνθετου ονόματος εξαρτήθηκε στο άρθρο 1 παρ. 10 της Συνθήκης από τον ρυθμό του ανοίγματος των κεφαλαίων των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ. Τώρα, ενώ προχώρησε η διαδικασία ένταξης στο ΝΑΤΟ, δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την πραγματική εσωτερική χρήση του σύνθετου ονόματος. Θίγεται συνεπώς η ισορροπία της συνθήκης αλλά και η στρατηγική της στόχευση που ήταν η σταθερότητα στη Βόρεια Μακεδονία, η ενίσχυση της κρατικής και κοινωνικής της συνοχής, όπως και η σταθερότητα σε όλα τα Δυτικά Βαλκάνια. Η Αλβανία είχε λιγότερο έντονες προσδοκίες για έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, βρίσκεται όμως εδώ και καιρό σε συνθήκες εσωτερικής πολιτικής κρίσης. Η κατάσταση στην Αλβανία και στη Βόρεια Μακεδονία επηρεάζει σχεδόν αυτόματα την ήδη προβληματική κατάσταση στο Κόσοβο. Η συμφωνία Πρίστινας – Βελιγραδίου δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση. Ελπίζω η ΕΕ, και ιδίως η Γερμανία και η Γαλλία, να έχουν αίσθηση του διακυβεύματος, το οποίο γίνεται ακόμη σοβαρότερο μετά τις τελευταίες εξελίξεις στη Συρία».
Η επίσκεψη του Μάικ Πομπέο στην Αθήνα και η συμφωνία που υπογράφτηκε δημιούργησαν την αίσθηση ότι ενισχύονται οι ελληνοαμερικανικοί αμυντικοί δεσμοί. Μετά όμως είδαμε τις ΗΠΑ να αποσύρονται από τη Συρία, την Τουρκία να εισβάλλει, την κοινή δήλωση ΗΠΑ – Τουρκίας, την κοινή δήλωση Ρωσίας – Τουρκίας και μια νέα κατάσταση στο έδαφος της Συρίας. Επηρεάζουν όλα αυτά την Ελλάδα, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τους συσχετισμούς στην Ανατολική Μεσόγειο;
«Οι εξελίξεις στη Συρία είναι εντυπωσιακές, αλλά όχι απροσδόκητες. Εχουν εκκολαφθεί εδώ και χρόνια. Η κοινή δήλωση Πούτιν – Ερντογάν παραπέμπει στη Συμφωνία των Αδάνων του 1998 μεταξύ Ντεμιρέλ και πατέρα Ασαντ για τα τουρκικά ενδιαφέροντα ασφάλειας σε σχέση με τη Συρία. Παραπέμπει στον μηχανισμό της Αστάνας του 2017 και στην τότε συνάντηση Πούτιν, Ροχανί, Ερντογάν. Το νέο στοιχείο είναι ο αμερικανικός «αναχωρητισμός» και η κραυγαλέα πολιτική απουσία της ΕΕ. Αυτά ενισχύουν πολύ τον ρόλο της Ρωσίας. Η Τουρκία δεν απέκτησε τον στρατιωτικό έλεγχο όλου του χώρου που επεδίωκε. Συνήψε όμως συμφωνίες και με τις ΗΠΑ και με τη Ρωσία για τον ρόλο της στη Συρία. Η προοπτική αυτόνομης κουρδικής οντότητας απομακρύνθηκε. Ο Ασαντ ενισχύθηκε σημαντικά, άρα η πολιτική λύση στη Συρία θα έχει αυτόν ως κορμό. Ολα αυτά δεν αφορούν μόνο τον χερσαίο χώρο και τη μερική αλλά πρόδηλη αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάννης. Αφορούν και τις θαλάσσιες εξόδους της Συρίας. Αρα και τη Μεσόγειο. Η ελληνική εθνική πολιτική έχει ως πυλώνες το διεθνές δίκαιο, την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, το νατοϊκό πλαίσιο, την ελληνοαμερικανική αμυντική συνεργασία. Ολα αυτά πρέπει να τα βλέπουμε πάντα στις πραγματικές τους διαστάσεις. Οπως και τα σημαντικά τριγωνικά σχήματα Ελλάδας – Κύπρου με το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Είναι νομίζω η στιγμή να ελέγξουμε τις κρίσιμες παραμέτρους της εθνικής μας στρατηγικής. Πρέπει να δούμε αν από το 1974 έως σήμερα ο χρόνος λειτούργησε θετικά ή αρνητικά. Αν το status quo πράγματι διατηρήθηκε ή επιδεινώθηκε. Αν η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας έχει πια νόημα και πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι η πίεση της ΕΕ. Να δούμε μέχρι πού μπορεί να φτάσει μια φάση νέου απομονωτισμού στην αμερικανική εξωτερική πολιτική. Δύσκολοι και πολύπλοκοι καιροί. Δεν αρκούν στερεότυπα και ρητορείες».
Φαίνεται ότι βρέθηκε πεδίο συναίνεσης μεταξύ των κομμάτων για την ψήφο των εκτός επικράτειας πολιτών. Ο,τι συμφωνηθεί μπορεί να ενσωματωθεί στο Σύνταγμα μέσω της αναθεωρητικής διαδικασίας χωρίς πρακτικά προβλήματα;
«Είναι σημαντικό να διαμορφώνονται ευρείες συναινέσεις μεταξύ των πολιτικών κομμάτων. Είναι σημαντικό να ενεργοποιηθεί η πρόβλεψη του Συντάγματος για την ψήφο των εκτός επικράτειας πολιτών. Είναι επίσης σημαντικό να αξιοποιηθεί σωστά η ανοικτή αναθεωρητική διαδικασία. Αυτή δεν αφορά το άρθρο 51 παρ. 4 που αναφέρεται στο εκλογικό δικαίωμα των εκλογέων που βρίσκονται έξω από την επικράτεια και προβλέπει την έκδοση νόμου ψηφισμένου με την αυξημένη πλειοψηφία των 2/3. Αφορά την προσθήκη τέταρτης παραγράφου στο άρθρο 54 που αναφέρεται στις εκλογικές περιφέρειες, στον νόμιμο πληθυσμό των εγγεγραμμένων στα δημοτολόγια και στον αριθμό των βουλευτών, αφενός μεν αυτών που εκλέγονται από κάθε Περιφέρεια, αφετέρου δε αυτών που εκλέγονται ενιαία σε επίπεδο επικράτειας. Συναφή θέματα μπορεί να ρυθμιστούν ειδικά για τους εκτός επικράτειας εκλογείς. Χωρίς να θίγονται όμως ρυθμίσεις όπως αυτές του άρθρου 51 παρ. 3 για τους επιτρεπόμενους περιορισμούς του εκλογικού δικαιώματος ή, πολύ περισσότερο, του άρθρου 4 παρ. 1 για τη γενική αρχή της ισότητας. Πολλά κρίνονται συνεπώς από τη νομοτεχνική κατάστρωση και τις λεπτομέρειες. Πολιτικά κρίσιμο θεωρώ τον τρόπο με τον οποίο θα υποδεχθούν οι απόδημοι έλληνες πολίτες την τελική ρύθμιση. Αν θα τη θεωρήσουν πρόσκληση που τους απευθύνει η πατρίδα ή αποκλεισμό. Χρειάζεται μια ειλικρινής και ανοικτή συζήτηση μαζί τους. Με όλες τις επιμέρους ομάδες, γιατί είναι άλλο οι νέοι που έφυγαν λόγω της κρίσης με προοπτική επανόδου και άλλο ο Ελληνισμός της Αμερικής ή της Αυστραλίας».
