Ας ξεκινήσουμε με μια παραδοχή. Ο Τζο Νέσμπο (ο οποίος προφέρεται Γιου Νέσμπε στα νορβηγικά) είναι star. Δύσκολο να συνδυάσεις το σταριλίκι με το επάγγελμα του συγγραφέα, αλλά στην περίπτωσή του ισχύει απόλυτα, και όχι μόνο επειδή τα βιβλία του έφτασαν συνολικά τα 40.000.000 αντίτυπα παγκοσμίως, όπως μας πληροφορεί το εξώφυλλο του τελευταίου πονήματός του (το Μαχαίρι κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο). Ο Τζο Νέσμπο είναι star γιατί το νιώθει, αλλά και επειδή το έχει κατακτήσει με τη δουλειά του. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Ακόμη και όταν κάνει αναρρίχηση στην Κάλυμνο, έναν προορισμό στον οποίο επανέρχεται σταθερά τα τελευταία οκτώ χρόνια, ο στόχος του είναι πάντα η κορυφή και οι προκλήσεις που οδηγούν στην κατάκτησή της. «Ημουν πάντα γενναίος και καλός στα σπορ, αλλά δεν είχα ταλέντο στην αναρρίχηση και φοβόμουν και τα ύψη. Την αντιμετώπισα λοιπόν ως μια διπλή πρόκληση, τόσο για το σώμα όσο και για το μυαλό. Για μένα η αναρρίχηση είναι σαν μια όμορφη κοπέλα που δεν σου δίνει καθόλου σημασία. Ξέρεις ότι πρέπει να παλέψεις για να την κερδίσεις».

Ο νορβηγός συγγραφέας αστυνομικών μυριστορημάτων μας μ΄λησε στην κάλυμνο όπου επιστρέφει κάθε χρόνο για να κάνει αναρρίχηση αλλλά και για να γράφει τα βιβλία του

Γι’ αυτό και βρεθήκαμε στην Κάλυμνο τρεις δημοσιογράφοι για να τον παρακολουθήσουμε επί το έργον να έχει ήδη κερδίσει το στοίχημα και την καρδιά «της κοπέλας». Ηταν μια πρόταση δικής του επινόησης, η οποία αν μη τι άλλο είχε ενδιαφέρον. Χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισμό ή έστω τα κατάλληλα παπούτσια – αλλιώς τα σχεδιάζαμε και αλλιώς (δεν) τα είχε οργανώσει η ατζέντισσά του – ακολουθήσαμε το μονοπάτι «Odyssey» κάπου ανάμεσα στο Μασούρι και τα Αργινώντα και ανεβήκαμε ένα βουνό – κυριολεκτικά και μεταφορικά. Αν μη τι άλλο, βρήκαμε για λίγο τη χαμένη επαφή με τη φύση και πήραμε μια εικόνα από το υπέροχο και τόσο παρεξηγημένο νησί της Καλύμνου, όσο αναρριχητές από όλον τον κόσμο σκαρφάλωναν στους κάθετους βράχους ή έπεφταν από αυτούς αλαλάζοντας, αιωρούμενοι στα σχοινιά τους πάνω από τα κεφάλια μας.

«Δεν ξέρω αν το έχετε συνειδητοποιήσει εδώ στην Ελλάδα, αλλά η Κάλυμνος είναι ο πιο σημαντικός προορισμός για αναρρίχηση στον κόσμο. Δεν έχει τις πιο δύσκολες διαδρομές που θα προσελκύσουν τους καλύτερους του κόσμου, όμως όλοι οι μεγάλοι αναρριχητές έχουν περάσει κάποια στιγμή από εδώ. Επίσης διαθέτει ποικιλία για να ικανοποιήσει αναρριχητές που βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια εκμάθησης. Ο εκπαιδευτής ορειβασίας Αρης Θεοδωρόπουλος ήταν εκείνος που διαπίστωσε ότι εδώ υπάρχουν καλής ποιότητας βράχοι, εύκολη πρόσβαση και φυσική ομορφιά». Ο 59χρονος Νέσμπο, από την πλευρά του, δάμαζε τα βράχια με χαρακτηριστική άνεση και χάρη, πάντα ημίγυμνος. Αφού κατέβηκε και φόρεσε το μπλουζάκι του μας έδωσε το «αποκλειστικό». «Μόλις ολοκλήρωσα ένα διήγημα το οποίο το έγραψα εδώ στην Κάλυμνο και διαδραματίζεται στο νησί και λίγο στην Αθήνα. Η πλοκή ξεκινάει με την εξαφάνιση ενός άνδρα ο οποίος ανήκει στην κοινότητα των αναρριχητών. Αγνοείται αφότου πήγε να κολυμπήσει από το Μασούρι ως στο νησί της Τελένδου απέναντι, κάτι που κάνουν οι φίλοι μου εδώ στο νησί και είναι αρκετά επικίνδυνο, γιατί πρέπει να γνωρίζεις πώς κινούνται τα ρεύματα. Επίσης, σε έναν ταξιδιωτικό οδηγό του Αρη Θεοδωρόπουλου έγραψα μια σύντομη ιστορία για μια αναρριχητική διαδρομή που έκανα εδώ στην Κάλυμνο στην οποία πρόσθεσα στοιχεία μυθοπλασίας. Στην Κάλυμνο έρχομαι 50% για αναρρίχηση και 50% για να γράφω».

Το «Μαχαίρι» στο κόκαλο

Η αλήθεια είναι ότι ακόμη και χωρίς το δέλεαρ της αναρριχητικής περιπέτειας πάλι θα επιδιώκαμε να μιλήσουμε μαζί του. Ναι, έχει δώσει πολλές συνεντεύξεις, ναι, δεν διαφοροποιείται εντυπωσιακά στα βιβλία του. Οταν όμως αποφασίζει να αφιερώσει τον χρόνο για να μιλήσει (αφότου ολοκληρώσει την ημερήσια δόση αναρρίχησης εννοείται), σε αποζημιώνει για τις μικρές παραχωρήσεις που απαιτεί. Επιπλέον, στο Μαχαίρι, τη δωδέκατη περιπέτεια του Χάρι Χόλε, συμβαίνουν απρόσμενες ανατροπές πλοκής αλλά και ύφους. Αφενός (spoiler alert) η διαχρονική αγαπημένη του Χάρι Χόλε, Ράκελ, δολοφονείται. «Το γνώριζα από όταν έγραφα τον Κοκκινολαίμη, το τρίτο μου βιβλίο, ότι αυτό θα συνέβαινε» θα πει μέσα από το εστιατόριο όπου τρώει συνήθως με φόντο το νησί της Τελένδου. Αφετέρου, παραδόξως δεν γινόμαστε μάρτυρες του φρικτού θανάτου της. Εννοείται ότι στις 660 σελίδες του βιβλίου διαβάζουμε για βιασμούς, καθώς ο διαβόητος σαδιστής και δολοφόνος Σβάιν Φίνε κυκλοφορεί ελεύθερος, ή για βασανιστήρια στο Αφγανιστάν όπου οι Ταλιμπάν δένουν αιχμαλώτους πίσω από ένα αυτοκίνητο και ύστερα πατάνε το γκάζι (όπως θα αποδειχθεί μια πατέντα που εκμεταλλεύονται δεόντως και οι Νορβηγοί, αν προκύψει η ανάγκη).

Σε γενικές γραμμές όμως η βία είναι πιο υπόκωφη, τουλάχιστον για βιβλίο του Νέσμπο, καθώς «ο βασιλιάς των συγγραφέων αστυνομικής λογοτεχνίας» έβαλε σκοπό να διερευνήσει το εξής ερώτημα: Πώς ξεπερνάμε τις φυσικές αναστολές που μας εμποδίζουν να αφαιρέσουμε τη ζωή ενός άλλου ανθρώπου; «Δεν ήταν μια συνειδητή επιλογή. Απλώς όταν έκανα την έρευνα, προτού ξεκινήσω να γράφω, μελέτησα το βιβλίο On Killing. The Psychological Cost of Learning to Kill in War and Society (εκδ. Back Bay Books) του Αμερικανού Ντέιβ Γκρόσμαν. Εκεί διάβασα ότι, όταν πήραν συνεντεύξεις από αμερικανούς στρατιώτες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, διαπίστωσαν ότι μόλις το 20% αυτών είχε καταφέρει να πυροβολήσει τους εχθρούς. Οι υπόλοιποι απλώς έριχναν προς την πλευρά τους ελπίζοντας ότι δεν θα σκοτώσουν κανέναν. Αρχισαν λοιπόν να τους εκπαιδεύουν, και στον πόλεμο της Κορέας το ποσοστό ανέβηκε σε 50%, ενώ στον πόλεμο του Βιετνάμ έφτασε το 90%. Πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν κάποιες απλές τεχνικές με τη συνδρομή των οποίων μπορείς να ξεγελάσεις το μυαλό σου και να το πείσεις να σκοτώσει. Για παράδειγμα, όταν εκπαιδεύεσαι πυροβολώντας στόχους που δεν έχουν το σχήμα ενός κύκλου, αλλά τη μορφή ενός ανθρώπου. Και πάλι, αυτό που παρέμενε δύσκολο ήταν να καταφέρουν τους στρατιώτες να σκοτώνουν εξ επαφής, με μαχαίρι, για παράδειγμα. Γιατί τότε έβλεπαν ότι οι εχθροί ήταν άνθρωποι σαν και αυτούς και δίσταζαν να αφαιρέσουν τη ζωή τους. Επίσης, έχει ενδιαφέρον ότι το μαχαίρι είναι ένα από τα όπλα που προκαλούν τον μεγαλύτερο φόβο. Ηταν λοιπόν το κατάλληλο όπλο για το βιβλίο μου, όπως βεβαίως και ο κατάλληλος τίτλος για αυτό».

Η άβυσσος του Χάρι Χόλε

Ο Νέσμπο δεν παραλείπει ποτέ να κάνει έρευνα για τα βιβλία του, ή ακόμη και να ταξιδεύει σε χώρες όπου υπάρχει ανθρωπιστική κρίση ή πόλεμος για να διαπιστώνει ιδίοις όμμασοι για τι πράγματα είναι ικανή η ανθρώπινη φύση.

Ωστόσο, το Αφγανιστάν είναι η μόνη χώρα για την οποία έγραψε χωρίς να την επισκεφθεί. Απλώς συνεργάστηκε με έναν φίλο του που είχε υπηρετήσει και έμαθε πολλές χρήσιμες πληροφορίες. Κάπως έτσι έγραψε ένα βιβλίο με flashbacks, χαρακτήρες από το παρελθόν, πολλές δευτερεύουσες πλοκές αλλά και με τη διαρκή αγωνία του ατόφιου μυστηρίου who-done-it να αναδύεται από τις σελίδες του. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Νέσμπο αγαπάει σκηνοθέτες όπως ο Αλφρεντ Χίτσκοκ.

«Μου αρέσει ο τρόπος που προσεγγίζει την ανθρώπινη κατάσταση τόσο μέσα από τη διαίσθηση όσο και από την παρατήρηση και την ανάλυση. Πρέπει να αφήνεις περιθώριο και για τα δύο. Μπορώ να ταυτιστώ με αυτό ως δημιουργός ιστοριών».

Το «Μαχαίρι» διαπνέεται από μια βαθιά μελαγχολία καθώς ο Χάρι Χόλε ακροβατεί – όχι για πρώτη φορά, είναι η αλήθεια – σε μια άβυσσο που απειλεί να τον αφανίσει. «Τον έχω κακομεταχειριστεί αρκετές φορές στο παρελθόν αλλά ποτέ σε τέτοιον βαθμό. Σκέφτηκα: «Ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που μπορεί να του συμβεί;». Ε, σε αυτό το βιβλίο τού συνέβη». Τα βασανιστικά συναισθήματα που βιώνει αποτελούν μια δευτερεύουσα πλοκή που θα μπορούσε να σταθεί και από μόνη της.

Ο Νέσμπο έχει δηλώσει ότι όταν γράφει εμπνέεται από μουσική που ακούει, «από την ατμόσφαιρά της και όχι από τις ιστορίες μέσα σε αυτήν» καθώς «απ’ όλες τις τέχνες είναι εκείνη που επηρεάζει περισσότερο τα συναισθήματά μας».

Καθώς λοιπόν έγραφε τη δαιδαλώδη πλοκή του Μαχαιριού, άκουγε «hard rock και κλασική μουσική, από Μπαχ και Μάιλς Ντέιβις μέχρι Μετάλικα, Μπράιαν Ανταμς, Μπρους Σπρίνγκστιν ή και Χανκ Γουίλιαμς» θα σχολιάσει έχοντας δίπλα του τον φίλο του Νίκο, τον ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου όπου μένει κάθε φορά που έρχεται στην Κάλυμνο: «Λέμε ότι είναι ο παππούς μου, αν και μόνο πατέρας μου θα μπορούσε να είναι, δεδομένης της ηλικίας μου». Μπορεί να στέρησε την οικογένεια από τον Χόλε, όμως εκείνος αναζητεί παντού μία, απ’ ό,τι φαίνεται. Αλλωστε, η κόρη του Σέλμα δεν τον συντρόφευε σε αυτό το ταξίδι. «Νομίζω θα μπορούσατε να τη ρωτήσετε: «Τι συμβουλές δίνεις στον πατέρα σου προκειμένου να υπερασπίζεται τα ίσα δικαιώματα και να συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος;». Μας αρέσει πολύ να μιλάμε για την πολιτική, την ηθική και για τις αξίες. Σπουδάζει Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Οσλο. Εκείνη μιλάει και εγώ προσπαθώ να ακούω, όπως έκανε ο πατέρας μου όταν ήμουν νέος. Του άρεσε να ακούει τον τρόπο που σκέφτομαι. Κάνω το ίδιο με την κόρη μου. Μου αρέσει πολύ να τη βλέπω να αναπτύσσει τις δικές της ιδέες και απόψεις».