Το μεταναστευτικό – προσφυγικό ζήτημα δεν περιλαμβανόταν στις προτεραιότητες της κυβέρνησης Μητσοτάκη την 7η Ιουλίου 2019. Οι προγραμματικές δηλώσεις του νέου πρωθυπουργού ήταν πολύ συγκεκριμένες: οικονομία, ανάπτυξη, επιτελικό κράτος – η ασφάλεια αφορούσε μόνο τις αλλαγές στους Ποινικούς Κώδικες, τις φυλακές τύπου Γ και την αναδιοργάνωση της Αστυνομίας. Τρεις μήνες μετά, το Μεταναστευτικό – Προσφυγικό διεκδικεί αυτοτελώς κυρίαρχη θέση στην πολιτική ατζέντα, προκαλεί αλλεπάλληλες συσκέψεις στο Μέγαρο Μαξίμου και δοκιμάζει την κυβέρνηση με έναν τρόπο που κανένα από τα συστήματα εσωτερικής εποπτείας τα οποία εγκατέστησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν θα μπορούσε να έχει προβλέψει.
Το ζήτημα μπήκε στο ραντάρ του Μεγάρου Μαξίμου πριν από την επίσκεψη του Πρωθυπουργού στο Βερολίνο και από τότε δεν έφυγε ποτέ, μολονότι στην κυβέρνηση προσπαθούν να κρατήσουν χαμηλούς τόνους αναγνωρίζοντας ότι προκαλεί πολιτική φθορά.
Σιωπηλός συναγερμός
Αν κάποιος το τελευταίο διάστημα αναζητούσε συμβούλους του κ. Μητσοτάκη, θα διαπίστωνε ότι έμεναν μέχρι πολύ αργά στα γραφεία τους ακόμα και όταν δεν υπήρχε προφανής λόγος. Υπήρχε όμως ένας σιωπηλός συναγερμός, καθώς ολόκληρος ο μηχανισμός του Μεγάρου Μαξίμου – Γιώργος Γεραπετρίτης, Δημήτρης Μητρόπουλος, Γρηγόρης Δημητριάδης, Ακης Σκέρτσος – έχει εμπλακεί με το Μεταναστευτικό, συνδράμοντας τους αρμόδιους υπουργούς. Η συλλογική προσπάθεια απέδωσε καρπούς. Το ζήτημα εντάχθηκε στη μέση της εβδομάδας, αφού πέρασε από την Επιτροπή Μόνιμων Αντιπροσώπων με τη βοήθεια της Γερμανίας, στην ατζέντα της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ (17-18 Οκτωβρίου), η οποία μέχρι τότε περιείχε το Brexit, την έναρξη της ενταξιακής διαδικασίας για τα Δυτικά Βαλκάνια και το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο. Ηταν μια νίκη στα σημεία για τον κ. Μητσοτάκη, ο οποίος εκτιμά ότι η συγκεκριμένη κρίση μπορεί να μετατραπεί σε όχημα, το οποίο θα μεταφέρει την Ελλάδα στην πρώτη γραμμή των ευρωπαϊκών εξελίξεων.
Πυρετός στη Γερμανία
Για να συμβεί αυτό, προηγήθηκε σκληρή δουλειά. Τον Αύγουστο οι συνεργάτες του Πρωθυπουργού που προετοίμαζαν την επίσκεψή του στο Βερολίνο διαπίστωσαν ότι το Μεταναστευτικό ήταν ένα θέμα που κάθε άλλο παρά αδιάφορη άφηνε τη γερμανική κυβέρνηση. Και αν είχαν αμφιβολίες, τις διέλυσε ο Γιαν Χέκερ, ο σύμβουλος της Ανγκελα Μέρκελ, που επισκέφθηκε την Αθήνα στις αρχές Αυγούστου και μία εβδομάδα πριν από τη συνάντηση του έλληνα πρωθυπουργού με τη γερμανίδα καγκελάριο συναντήθηκε στο γραφείο του με τον Δημήτρη Μητρόπουλο και συζήτησαν αναλυτικά το Μεταναστευτικό, διαπιστώνοντας ότι ο μηχανισμός απόδοσης ασύλου δεν λειτουργούσε.
Στο Μέγαρο Μαξίμου ξεκίνησαν τότε να καταγράφουν λεπτομερώς την κατάσταση που παρέλαβαν, σε ένα χρονικό σημείο που ακόμη δεν είχαν αρχίσει να αυξάνονται οι ροές από την Τουρκία, και δημιουργήθηκε ένα πρόγραμμα excel το οποίο συμπληρωνόταν κάθε μέρα με καινούργια στοιχεία. Αυτό ήταν το πιο πειστικό επιχείρημα της ελληνικής πλευράς στις συνομιλίες με τον Εμανουέλ Μακρόν, με την καγκελάριο Μέρκελ αλλά και με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, τις οποίες η Αθήνα φρόντιζε να ενημερώνει συστηματικά και μέσω των πρεσβειών τους.
Ενεργό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια ανέλαβε η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης και ο Γιώργος Κουμουτσάκος, δύο πολιτικοί που συμμερίζονταν απολύτως την κεντρική γραμμή «δουλεύουμε χωρίς να μιλάμε» και τους στρατηγικούς στόχους που έθεσε ο Πρωθυπουργός: Τι θα κάνει η κυβέρνηση με την Ευρώπη και με την Τουρκία, πώς θα χειριστεί τα κύματα των προσφύγων που μπαίνουν στη χώρα, πως θα φυλάξει αποτελεσματικότερα τα θαλάσσια σύνορα και πώς θα αναμορφώσει το νομοθετικό πλαίσιο. Οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είχαν πλέον απέναντί τους μια ελληνική κυβέρνηση που ήξερε ακριβώς σε ποια φάση ήταν το Μεταναστευτικό, που ενημέρωνε με συγκεκριμένα στοιχεία και που μέσω αυτών ανεδείκνυε τον ρόλο της Τουρκίας σε ένα ζήτημα που καίει την Ευρώπη, καθώς οι δευτερογενείς ροές μεταναστών τροφοδοτούν παντού την ανάδειξη ακροδεξιών κομμάτων – πλην της Ελλάδας, σε αυτή τη φάση τουλάχιστον.
Τετ α τετ με Ερντογάν
Οταν ο κ. Μητσοτάκης συνάντησε, την Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου, τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, 27 ομόλογοί του περίμεναν να μάθουν το αποτέλεσμα της συνομιλίας του με τον πρόεδρο της Τουρκίας. Την Παρασκευή 27 Σεπτεμβρίου οι αρμόδιοι συνεργάτες τους έλαβαν πλήρη ενημέρωση για το περιεχόμενο της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν μαζί με την πρόβλεψη της ελληνικής πλευράς ότι αν τα πράγματα εξελιχθούν με τα σημερινά δεδομένα και δεν ληφθούν αποφάσεις γρήγορα, την άνοιξη ενδέχεται να μην είναι διαχειρίσιμη η κατάσταση. Τρεις φορές έφερε το Μεταναστευτικό ο κ. Μητσοτάκης στο τραπέζι της συζήτησης, αλλά ο Ερντογάν απέφυγε να το αγγίξει.
Η αναφορά της ελληνικής κυβέρνησης έφερε αναστάσωση σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Οι συζητήσεις εντάθηκαν, αλλά το Βερολίνο και η Αθήνα ήθελαν να περιορίσουν την ευρύτητά τους. Το σημαντικό, θεωρούσαν, ήταν να συζητηθεί στη Σύνοδο Κορυφής η χρηματοδοτική βοήθεια προς την Τουρκία και όχι άλλες πτυχές του Μεταναστευτικού, καθώς επείγει να μειωθούν οι μεταναστευτικές ροές από τα τουρκικά παράλια προς τα ελληνικά νησιά. Επίσης, ενδέχεται να αρθεί ο γεωγραφικός περιορισμός που περιελάμβανε η Συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας και να επιτραπεί στην Ελλάδα να επιστρέφει μετανάστες που βρίσκονται στην ενδοχώρα και όχι μόνο στα νησιά.
Δύο γραμμές στην κυβέρνηση
Ενώ στο παρασκήνιο εξελισσόταν αυτός ο διπλωματικός μαραθώνιος, στην κυβέρνηση δεν είχαν αντιληφθεί όλοι οι υπουργοί την κρισιμότητα της κατάστασης μέχρι το Υπουργικό Συμβούλιο της Δευτέρας, στο οποίο ο κ. Χρυσοχοΐδης ενημέρωσε για το περιεχόμενο του νομοσχεδίου για το Μεταναστευτικό. Ο κ. Μητσοτάκης επέλεξε να μην κάνει εισήγηση και η συζήτηση εξελίχθηκε ελεύθερα μεταξύ των υπουργών, με αποτέλεσμα να διαμορφωθούν γρήγορα δύο ομάδες.
Οι δύο ομάδες
Η μία, πιο συντηρητική, τάχθηκε υπέρ της δημιουργίας κλειστών κέντρων και μαζικών επαναπροωθήσεων στην Τουρκία και η άλλη, την οποία υποστήριξε ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, υποστήριξε τη διαμονή όσων δικαιούνται άσυλο σε σπίτια και ξενοδοχεία, καθώς η γκετοποίηση παράγει εγκληματικότητα και ριζοσπαστικοποίηση. Για την ταχεία απονομή ασύλου δεν διαφώνησε κανένας, οπότε αποφασίστηκε να προσληφθούν άμεσα 200 άτομα στην Αθήνα και από 100 στη Θεσσαλονίκη και στα νησιά, ώστε να ξεσκαρταριστούν γρήγορα οι 69.000 αιτήσεις ασύλου που παρέδωσε η προηγούμενη κυβέρνηση, για τις οποίες διαφορετικά θα χρειάζονταν τρία χρόνια. Μετά το Υπουργικό Συμβούλιο, οι δύο γραμμές στο εσωτερικό της κυβέρνησης έφτασαν μέχρι τα μέσα ενημέρωσης. Ο Αδωνις Γεωργιάδης και ο Μάκης Βορίδης αναφέρθηκαν σε λαθρομετανάστες και σε μετανάστες που δεν δικαιούνται ανθρωπιστική βοήθεια και επικρίθηκαν από την αντιπολίτευση, ενώ άλλοι υπουργοί έκαναν «διαρροές» για να ενισχύσουν το προφίλ τους. Τουλάχιστον έτσι το εξέλαβε το Μέγαρο Μαξίμου, που διεμήνυσε σε όλους τους υπουργούς να μιλάνε λιγότερο, συμβάλλοντας έτσι στην προσπάθεια της κυβέρνησης να συνεννοηθεί με τους δημάρχους και τους περιφερειάρχες των περιοχών στις οποίες θα μεταφερθούν μετανάστες, πολλοί από τους οποίους αντιδρούν έντονα, εγχείρημα στο οποίο ενεπλάκη και ο υπουργός Εσωτερικών Τάκης Θεοδωρικάκος.
«Δεν θέλουμε φράχτες»
Η τοποθέτηση του κ. Μητσοτάκη, την Παρασκευή, στη Βουλή, για το Προσφυγικό είχε στόχο να καταστήσει ενιαίο το εσωτερικό της ΝΔ έπειτα από μία εβδομάδα ενδοκυβερνητικής αναστάτωσης. «Ούτε φράχτες θέλουμε ούτε τείχη. Κανόνες θέλουμε, φύλαξη των συνόρων και διαδικασίες ασύλου» τόνισε ο Πρωθυπουργός, προσθέτοντας ότι «άλλο είναι οι οικονομικοί μετανάστες και άλλο οι πρόσφυγες. Το πρόβλημα σήμερα είναι περισσότερο μεταναστευτικό παρά προσφυγικό. Το 2015 οι Σύροι που έρχονταν στην Ελλάδα ήταν το 75% των ανθρώπων που έρχονταν στη χώρα μας. Σήμερα οι Σύροι είναι μόλις δύο στους 10. Οι υπόλοιποι είναι Αφγανοί και Πακιστανοί που μετακινούνται οργανωμένα από διακινητές, καθώς και μετανάστες από την Υποσαχάρια Αφρική, τη Σομαλία, το Κονγκό και άλλες γειτονικές χώρες». Ο κ. Μητσοτάκης χαρακτήρισε επίσης «αποτυχημένη, τυχοδιωκτική και ιδεοληπτική» την πολιτική που ακολούθησε ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος κατηγορεί τη σημερινή κυβέρνηση ότι εφαρμόζει πολιτικές Ορμπαν και Σαλβίνι στο Μεταναστευτικό.
Στην Αθήνα και ο Τουσκ
Την ερχόμενη Τετάρτη θα βρίσκεται στην Αθήνα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ ως κεντρικός ομιλητής στο Athens Democracy Forum 2019 και θα έχει συνάντηση με τον κ. Μητσοτάκη για να συζητήσουν, μεταξύ άλλων, τα ακανθώδη ζητήματα. Γιατί δεν είναι μόνο οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες δεν έχουν ενιαία θέση για το Μεταναστευτικό, είναι και η Αγκυρα που τοποθετεί το ζήτημα σε μια γεωπολιτική διάσταση, περιλαμβάνοντας τη «ζώνη ασφαλείας» που θέλει να δημιουργήσει στα σύνορά της με τη Βόρεια Συρία αλλά και την κατάσταση με το Ενεργειακό στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ζεεχόφερ: Ωρα για ευρωπαϊκή λύση στο θέμα του ασύλου
Την Παρασκευή το απόγευμα ο γερμανός υπουργός Εσωτερικών Χορστ Ζεεχόφερ (φωτογραφία) συναντήθηκε με τον κ. Μητσοτάκη στο Μέγαρο Μαξίμου, επιστρέφοντας στο Βερολίνο από την Αγκυρα. Ο Ζεεχόφερ ενημέρωσε αναλυτικά τον Πρωθυπουργό για το αποτέλεσμα των επαφών του με την τουρκική κυβέρνηση και σημείωσε ότι είναι ώρα για μια ευρωπαϊκή λύση στο θέμα του ασύλου και συνολικά του Μεταναστευτικού και ότι θεωρεί πολύ θετική την απόφαση να συζητηθεί το θέμα στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής. Ηταν μια συνάντηση επαναβεβαίωσης του συντονισμού των βημάτων ανάμεσα στο Βερολίνο και στην Αθήνα για το Μεταναστευτικό.
