Η επικαιρότητα προσφέρει σε πρώτο χρόνο την εμπειρία εκείνη που είναι απαραίτητη στον Ιστορικό ώστε να θέσει στις πηγές τα κατάλληλα ερωτήματα. Η σημερινή συγκυρία βρίσκει τη χώρα μας να δέχεται ένα εξαιρετικά μεγάλο κύμα προσφύγων και μεταναστών σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής.
Στη σημερινή ιδιαίτερη για το μεταναστευτικό φαινόμενο συγκυρία το Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ελληνοϊταλικές Σπουδές: Ιστορία, Λογοτεχνία και Κλασική Παράδοση) σε συνεργασία με το Κέντρο Μελετών Ιονίου διοργανώνουν επιστημονικό συνέδριο με θέμα «Πληθυσμιακές μετακινήσεις προς τα Ιόνια Νησιά: από τον 13ο αιώνα έως την Ένωση με την Ελλάδα».
Η έναρξη του συνεδρίου θα γίνει την Τετάρτη 9 Οκτωβρίου 2019 (18:30) στη Μεγάλη Αίθουσα του Πανεπιστημίου Αθηνών, κεντρικό κτήριο, Πανεπιστημίου 30. Οι συνεδρίες (10-11 Οκτωβρίου 2019, 09:00-17:00) θα φιλοξενηθούν στο Μουσείο Ιστορίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θόλου, 5 Πλάκα.
Προς τα Ιόνια νησιά
Ειδικό αντικείμενο του συνεδρίου αποτελεί η μελέτη του μεταναστευτικού φαινομένου προς τα Ιόνια νησιά, μια ζώνη πρόσφορη, λόγω γεωγραφικής θέσης και ιστορικών συγκυριών, στην υποδοχή μεταναστών και προσφύγων, στο χρονικό διάστημα από την εγκαθίδρυση των λατινικών κυριαρχιών στον παραδοσιακό ελληνικό χώρο και μέχρι την ένταξη των νησιών τον ελληνικό κορμό, το 1864.
Τα Επτάνησα, χάρη στη γεωγραφική τους θέση επάνω στη διατομή χερσαίων και θαλάσσιων δρόμων, προσέλκυαν σταθερά ομάδες ανθρώπων και μεμονωμένα πρόσωπα τόσο από τον χώρο της Βαλκανικής όσο και από την Ιταλική χερσόνησο. Οι μετακινήσεις αυτές εντάθηκαν ιδιαίτερα κατά την τελευταία φάση της οθωμανικής επέκτασης σε βάρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά και κατόπιν, όταν ιταλικά κράτη και φεουδαλικές οικογένειες άρχισαν να καταλαμβάνουν νησιά του Ιονίου.
Παρόλο που έχουν δει το φως της δημοσιότητας μελέτες για ποικίλες μετοικεσίες στον επτανησιακό χώρο, με προνομιακό πεδίο τις μετακινήσεις στρατιωτών αλλά και Κυπρίων ή, κυρίως, Κρητικών προσφύγων μετά την πτώση του Χάνδακα, η μελέτη του μεταναστευτικού φαινομένου προς τα νησιά δεν έχει μέχρι σήμερα αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθμό που θα επέτρεπε συνθετικές απόπειρες του φαινομένου.
Στην κάλυψη αυτού του κενού στοχεύει το συνέδριο, στις εργασίες του οποίου λαμβάνουν μέρος με πρωτότυπες έρευνες επάνω σε διάφορες όψεις των μετακινήσεων προς τα Ιόνια νησιά 27 πανεπιστημιακοί καθηγητές, ερευνητές και διδάκτορες πανεπιστημίων της ημεδαπής και της αλλοδαπής. Οι εισηγήσεις εντάσσονται σε πλήθος θεματικών αξόνων με έμφαση στα εξής:
- Μετοικήσεις και εγκαταστάσεις (εποχές, χώροι εγκατάστασης, τοπογραφία, τοπωνυμική),
- τυπολογίες μετανάστευσης,
- πολιτικές της μετανάστευσης,
- ποσοτικές όψεις των μετοικεσιών προς τα Ιόνια νησιά,
- η στάση των τοπικών κοινωνιών απέναντι στο μεταναστευτικό φαινόμενο,
- πολιτισμικά χαρακτηριστικά του μεταναστευτικού φαινομένου,
- ενσωμάτωση και αφομοίωση μετοίκων (χρόνος και βαθμός αντίστασης μετοίκων, χρόνος και βαθμός αφομοίωσης), και
- μεθοδολογικά ερευνητικά ζητήματα.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
Τετάρτη 9 Οκτωβρίου 2019, 18:30
Μεγάλη Αίθουσα Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Κεντρικό Κτήριο, Πανεπιστημίου 30
Προσφώνηση
· Δημήτριος Καραδήμας, Αντιπρύτανης Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Χαιρετισμοί
· Αχιλλέας Χαλδαιάκης, Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών,
· Γεράσιμος Ζώρας, Πρόεδρος του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΕΚΠΑ
· Νίκος Μοσχονάς, Ομότιμος Διευθυντής Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών/Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, Πρόεδρος του Κέντρου Μελετών Ιονίου
Εναρκτήρια ομιλία
· Γεράσιμος Δ. Παγκράτης, Καθηγητής στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΕΚΠΑ, Εισαγωγή στη θεματική και την οργάνωση του συνεδρίου
Κεντρική εισαγωγική ομιλία
· Μαρία-Χριστίνα Χατζηιωάννου, Διευθύντρια Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Μια ανάγνωση της ιστορίας του Ιονίου μέσα από το πρίσμα της μετανάστευσης
Πέμπτη 10 Οκτωβρίου
Μουσείο Ιστορίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θόλου, 5 Πλάκα
09:30-10:00: Εγγραφή Συνέδρων
1η Συνεδρία (10:00-11:15)
· Ηλίας Γιαρένης, Μετακινήσεις και εγκαταστάσεις στην Κέρκυρα μετά την άλωση του 1204: ανίχνευση πεδίου
· Νίκος Μοσχονάς, Το φαινόμενο της μετοικεσίας στην Κεφαλονιά τον όψιμο Μεσαίωνα: διερεύνηση μιας πραγματικότητας
· Ευστρατία Συγκέλλου, Εγκαταστάσεις μεταναστών στον χώρο του Ιονίου κατά τον όψιμο Μεσαίωνα
2η Συνεδρία (11:15-12:30)
· Μαριάννα Κολυβά, Ritrovandosi quella isola deserta et quasi in tuto abandonata. Μέτοικοι, έποικοι, «stradiotti» και πρόσφυγες στη Ζάκυνθο (μέσα 15ου αι. – μέσα 16ου αι.)
· Δάφνη Λάππα, Εβραίοι πρόσφυγες από την Κρήτη στη Ζάκυνθο και η συγκρότηση του εβραϊκού γκέτο της Ζακύνθου
· Δέσποινα Βλάσση, Η εποίκιση της Κεφαλονιάς μετά τον τρίτο βενετοτουρκικό πόλεμο ως παράγοντας ανακατάταξης του κοινωνικού και παραγωγικού ιστού του νησιού
Διάλειμμα: 12:30-13:00
3η Συνεδρία (13:00-14:15)
· Έφη Αργυρού & Σεβαστή Λάζαρη, Πληθυσμιακές μετακινήσεις στη Λευκάδα: μια διαχρονική επισκόπηση του φαινομένου
· Αναστάσιος Παπαϊωάννου, Ἠπειρῶτες στὴ Βενετοκρατούμενη Κέρκυρα: Ὁ Κώδικας τῆς Παναγίας τῶν «Ξένων» ὡς πηγὴ πληροφοριῶν
· Ρουμπίνη Δημοπούλου, Λόγιοι ταξιδιώτες της Δύσης διαπλέουν το Ιόνιο (15ος – 16ος αι.)
Διάλειμμα: 14:15-15:00
4η Συνεδρία (15:00-16:15)
· Κώστας Καρδάμης, Οι μετοικεσίες ως παράγοντες διαμόρφωσης της μουσικής των Ιονίων Νήσων
· Τένια Ρηγάκου, Πρόσφυγες ζωγράφοι και έργα κρητικής τέχνης στο Ιόνιο στο β’ μισό του 17ου αιώνα. Προβλήματα της έρευνας
· Στάθης Μπίρταχας, Μετανάστευση και διδασκαλία στα Ιόνια Νησιά κατά το α΄ ήμισυ του 17ου αιώνα: Ο Θεόφιλος Κορυδαλέας στην Κεφαλονιά και στη Ζάκυνθο
Παρασκευή 11 Οκτωβρίου 2019
Μουσείο Ιστορίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θόλου, 5 Πλάκα
1η Συνεδρία (09:30-10:45)
· Σπύρος Καρύδης & Παναγιώτα Τζιβάρα, Κρήτες πρόσφυγες στην Κέρκυρα. Τα τεκμήρια των Αρχείων Νομού Κέρκυρας
· Αντώνης Πάρδος, Δεκαέξι βενετικοί κατάλογοι επιδομάτων στους πρόσφυγες του Χάνδακα (Κέρκυρα-Ζάκυνθος, 1670-1682). Γενικές προσεγγίσεις
· Μαρία Πατραμάνη, Η Κρητική διασπορά (1645-1797): επικείμενη έκδοση βιβλίου. Βραχύ Σημείωμα για τις πληθυσμιακές μετακινήσεις κρητικών προσφύγων στα Ιόνια νησιά
· Γεώργιος Μοσχόπουλος, Πρόσφυγες από την Κρήτη στην Κεφαλονιά κατά τον 17ο αιώνα
2η Συνεδρία (10:45-11:35)
· Νάσα Παταπίου, Αρχειακές μαρτυρίες για εγκατάσταση Κυπρίων στα Ιόνια νησιά (16ος-17ος αι.)
· Χρυσοβαλάντης Παπαδάμου, Κύπριοι πρόσφυγες στα Ιόνια νησιά μετά τον βενετοτουρκικό πόλεμο του 1570-71. Οι περιπτώσεις των οικογενειών Brachimi, Stambali και Carer
Διάλειμμα: 11:35-12:05
3η Συνεδρία (12:05-12:55)
· Γιαννούλα Γιαννουλοπούλου, Επτανησιώτικες διάλεκτοι και βενετσιάνικη διάλεκτος την εποχή της Βενετοκρατίας: η επιρροή των μετακινήσεων από και προς τη Βενετία στις γλωσσικές και κοινωνιογλωσσικές διαστάσεις της γλωσσικής επαφής
· Αθανασία Δρακούλη, Φιλοπρόοδες δράσεις διδασκάλων της Ιταλικής που μετακινούνται στα Επτάνησα κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα: οι περιπτώσεις του Λουδοβίκου Ιγνάτιου Μαρτζώκη στη Ζάκυνθο και του Pelagio Saverio da Malta στην Κεφαλλονιά
4η Συνεδρία (12:55-14:10)
· Νίκος Κουρκουμέλης, Εγκαταστάσεις Σουλιωτών στην Κέρκυρα το πρώτο τέταρτο του 19ου αι.
· Νίκος Τόμπρος, Μετοικεσίες Αχαιών στα Επτάνησα την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης: Η περίπτωση της οικογένειας Ι. Παπαδιαμαντόπουλου
· Γεώργιος Λεοντσίνης, Ιόνια νησιά: εποχική μετανάστευση και Ελληνική Επανάσταση – τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα ως μελέτη περίπτωσης (περίπου από τις αρχές του 18ου αιώνα έως το 1827)
Διάλειμμα: 14:10-15:00
5η Συνεδρία (15:00-16:30)
· Θεοδώρα Ζαφειράτου, Πολιτογραφήσεις ξένων υπηκόων στο Ιόνιο Κράτος (1815-1864)
· Κωνσταντίνος Δουκάκης, Η μετανάστευση Μαλτέζων στο Ιόνιο Κράτος: μια ιστοριογραφική προσέγγιση
· Γεράσιμος Δ. Παγκράτης, Πληθυσμιακές Μετακινήσεις στον χώρο του Ιονίου Πελάγους: ζητήματα τυπολογίας, μεθοδολογίας και πηγών
