Σηκώστε τα παιδιά από τον καναπέ, κλείστε το Playstation και τα tablets, μυήστε τα στις ομορφιές της φύσης, στην πεζοπορία, στην κολύμβηση, στο παιχνίδι. Εκπαιδεύστε τα να αγαπούν και να σέβονται τις ανάγκες του σώματός τους, να επιλέγουν τα μυρωδάτα φρούτα και τις σαλάτες – χωρίς βεβαίως να στερούνται με τιμωρητικό τρόπο τις γλυκές απολαύσεις.
Αυτές είναι οι συστάσεις, σε ελεύθερη μετάφραση, της παγκόσμιας ιατρικής κοινότητας που διαπιστώνει ότι η αύξηση του σακχαρώδους διαβήτη (ΣΔ) γίνεται πλέον με ταχείς ρυθμούς ανεξαρτήτως ηλικίας.
Απροστάτευτα τα παιδιά
«Είναι σημαντικό το κράτος να δημιουργήσει ένα δίχτυ πρόληψης ιδίως στο σχολείο, που αποτελεί, σε συνάρτηση με την οικογένεια, το «κύτταρο» της εκπαίδευσης, με στόχο την υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής που ευνοεί τη διατήρηση της καλής υγείας. Η φυσική άσκηση και οι καλές διατροφικές συνήθειες – τόσο στο σπίτι όσο στα σχολικά κυλικεία – θα πρέπει να αποτελούν σημαντικό κεφάλαιο του εκπαιδευτικού συστήματος» σημειώνει ο Γεώργιος Δ. Δημητριάδης, πρόεδρος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, καθηγητής Παθολογίας – Μεταβολικών Παθήσεων του ΕΚΠΑ.
Ο ίδιος, δε, επισημαίνει ότι επενδύοντας στην πρόληψη το κράτος επενδύει και στα συστήματα Υγείας που «βουλιάζουν» οικονομικά εξαιτίας του επιπολασμού των χρόνιων νοσημάτων – με σημαντικότερο εκπρόσωπο τον ΣΔ. Οπως προκύπτει από τα παγκόσμια δεδομένα, η χώρα μας αποτελεί έναν μόνο κρίκο της μακράς αλυσίδας.
Υπολογίζεται ότι 415 εκατομμύρια άνθρωποι (δηλαδή ένας στους έντεκα ενηλίκους παγκοσμίως) πάσχει από ΣΔ, ενώ το νούμερο αυτό αναμένεται να εκτοξευτεί στα 642 εκατομμύρια έως το 2020. Το «πρώτο» πρόσωπο της νόσου, ο ΣΔ τύπου 2 (ΣΔτ2), καλύπτει άνω του 90% των περιπτώσεων ΣΔ, με τους ειδικούς να επισημαίνουν ότι η νόσος δεν αφορά πλέον μόνο τους ενηλίκους, αλλά δυστυχώς και τα παιδιά. Το τραγικότερο όλων, όμως, είναι ότι για τον ΣΔτ2 στα παιδιά δεν υπάρχουν ακόμα μελέτες ασφαλείας για τη χορήγηση φαρμάκων τα οποία έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στους ενηλίκους, με αποτέλεσμα τα παιδιά να είναι προς το παρόν εντελώς απροστάτευτα και να παρουσιάζουν νωρίς στη ζωή τους τις γνωστές χρόνιες επιπλοκές οι οποίες αποτελούσαν μέχρι τώρα «προνόμιο» των ενηλίκων με ΣΔτ2.
Τι τροφοδοτεί τη νόσο
Οι παράγοντες κινδύνου που ευνοούν τη νόσο είναι η αύξηση της παχυσαρκίας αλλά και η καθιστική ζωή, το χρόνιο στρες (προϊόν του έντονου άγχους), η κακή διατροφή αλλά και η μόλυνση του περιβάλλοντος.
Μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην έγκυρη ιατρική επιθεώρηση «Lancet» και συμπεριέλαβε σχεδόν 130 εκατομμύρια άτομα από όλες τις ηπείρους (παιδιά από 5 ετών και άνω, εφήβους και ενηλίκους) έδειξε προοδευτική αύξηση του βάρους σώματος από το 1975 μέχρι το 2016 σε όλες τις ηλικίες και στα δύο φύλα. Η αύξηση αυτή της παχυσαρκίας συμβάδιζε με την αύξηση της εμφάνισης ΣΔτ2.
Το «δεύτερο» πρόσωπο της νόσου, ο ΣΔτ1, καταγράφει αύξηση περίπου 3% κάθε χρόνο και παρότι αφορούσε κατά κανόνα μικρές ηλικίες, τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται όλο και συχνότερα σε μεγαλύτερες ηλικίες (μετά τα 40) σε ποσοστό άνω του 40%.
Παρότι οι παράγοντες κινδύνου και ο μηχανισμός εμφάνισης του ΣΔτ1 δεν έχουν ακόμα αποκωδικοποιηθεί, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η πρόληψή του, για τον ΣΔτ2 υπάρχουν τρόποι να εντοπιστεί πριν καν εκδηλωθεί και συνεπώς να μπει… φρένο στην ανάπτυξή του.
Στάδιο-«κλειδί» ο προ-διαβήτης
Πρόκειται για το πρόδρομο («κρυμμένο») στάδιο του ΣΔτ2 κατά το οποίο οι τιμές της γλυκόζης στο αίμα είναι μεν υψηλές, αλλά όχι τόσο ώστε να προκαλέσουν κλινικά συμπτώματα.
«Ο προ-διαβήτης επίσημα δεν θεωρείται νόσος, αλλά μεταβολική κατάσταση η οποία αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση ΣΔτ2 και χρόνιων επιπλοκών (κυρίως νεφρικών και καρδιαγγειακών). Είναι δύσκολος στη διάγνωση και χρειάζονται ειδικές εξετάσεις για την ανακάλυψή του. Ο λόγος είναι ότι στον προ-διαβήτη (όπως και στον έκδηλο ΣΔτ2) τα κύτταρα του σώματος δεν ανταποκρίνονται στην ινσουλίνη, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη γλυκόζη, η οποία αρχίζει να αυξάνεται στο αίμα. Το πάγκρεας αντιδρά αυξάνοντας αντισταθμιστικά την έκκριση ινσουλίνης, με αποτέλεσμα να μην εμφανίζεται υπεργλυκαιμία παρά μόνο μετά το φαγητό» εξηγεί ο καθηγητής.
Αυτός είναι και ο λόγος που ο προ-διαβήτης… κρύβεται στις συνηθισμένες γενικές εξετάσεις αίματος, όπως είναι για παράδειγμα οι μετρήσεις γλυκόζης νηστείας και γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης. Η «καμπύλη γλυκόζης» με τη χορήγηση 75 γρ. γλυκόζης από το στόμα και μέτρηση της γλυκόζης αίματος στη μία και στις δύο ώρες είναι η μοναδική εξέταση που αποκαλύπτει τον προ-διαβήτη, με τον καθηγητή να τονίζει ότι στην εξέταση αυτή πρέπει να υποβάλλονται έγκαιρα όσοι ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου.
«Δηλαδή όσοι έχουν συγγενείς 1ου βαθμού με ΣΔτ2, όσοι έχουν βάρος πάνω από 120% του επιθυμητού βάρους, όσοι έχουν υπέρταση, καρδιαγγειακή νόσο ή αυξημένα λιπίδια στο αίμα, όσες γυναίκες έχουν στο ιστορικό τους ΣΔ, γέννηση παιδιών με βάρος πάνω από 4 κιλά ή σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, αλλά και όσοι παίρνουν συστηματικά κορτιζόνη ή φάρμακα για ψυχικά νοσήματα» αναλύει ο ειδικός. Αλλωστε, η διάγνωση και η αντιμετώπιση του προ-διαβήτη είναι εξαιρετικά σημαντικές διότι δίνουν τη μοναδική ευκαιρία πρόληψης όχι μόνο της νόσου αλλά και όλων των συνεπειών της.
«Η θεραπευτική αντιμετώπιση του προ-διαβήτη δεν γίνεται με τα φάρμακα του ΣΔτ2 – διότι κανένα δεν έχει ένδειξη – αλλά μόνο με αλλαγές στον τρόπο ζωής (με 100% επιτυχία είναι αλήθεια αν εφαρμοστούν έγκαιρα), όπως μείωση του βάρους, αύξηση των φυτικών ινών, μείωση του λίπους και αποφυγή γλυκών στο διαιτολόγιο και αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Είναι εντυπωσιακό ότι 30 λεπτά μέτριας φυσικής δραστηριότητας κάθε μέρα (περπάτημα, ήπιο τρέξιμο ή άλλης μορφής αερόβια αύξηση) και 5-10% απώλεια βάρους (εφόσον είναι αυξημένο) μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης ΣΔτ2 κατά 58%» σημειώνει ο ίδιος.
Οσον αφορά τα παιδιά, δύο πράγματα είναι σημαντικό να γίνουν, καταλήγει ο καθηγητής: «Αφενός να μειωθεί η κατανάλωση κακής ποιότητας, φτηνών και εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων τα οποία είναι πυκνά σε θερμίδες και φτωχά σε θρεπτικά συστατικά και αφετέρου να μειωθεί ο χρόνος που τα παιδιά δαπανούν σε καθιστικές δραστηριότητες και να αυξηθεί η σωματική τους κινητοποίηση με συμμετοχή σε κάθε είδους άσκηση ή άθλημα».
