Είναι παράλογο να περιμένει κανείς ότι οι ανοικτές πληγές της ευρωπαϊκής ιστορίας, τα βαθύτατα τραύματα ενός Παγκοσμίου Πολέμου και η μνήμη εκατομμυρίων θυμάτων των ολοκληρωτισμών που ταλάνισαν την Ευρώπη ξεπερνιούνται ή αντιμετωπίζονται με ένα ψήφισμα ή με πολεμοχαρείς κραυγές από τα social media. Πολύ περισσότερο όταν επιβιώνουν ακόμα, έστω και περιορισμένα, και οι ναζιστικές αντιλήψεις και οι κομμουνιστικές αυταπάτες.
Ιδιαίτερα σε μια χώρα όπως η Ελλάδα όπου οι ολοκληρωτικές ιδεολογίες και αντιλήψεις δεν έγιναν ποτέ αντικείμενο ουσιαστικής αντιπαράθεσης παρά μόνο περιθωριακών ή μονομερών αμφισβητήσεων. Για μεγάλο μέρος των Νεοελλήνων ο ολοκληρωτισμός είναι ταυτισμένος με τον νεοφιλελευθερισμό ή, στην καλύτερη περίπτωση, με τους χρυσαυγίτες νεοναζί. Η εμπειρία του Εμφυλίου και τα όσα τον ακολούθησαν και η παλαιόθεν συμπάθεια προς την εξ Ανατολών, υποτίθεμενη, φίλη και σύμμαχο στοιχειώνουν συμπεριφορές και αντιλήψεις.
Ιστορικοί, κοινωνιολόγοι, ερευνητές έχουν καταγράψει χιλιάδες σελίδες αναζητώντας τις αιτίες και τις ρίζες των ολοκληρωτισμών ή προσπαθώντας να βρουν τους κοινούς τόπους και τις διαφορές, πέρα από τα δεδομένα εκατομμύρια θύματά τους, μεταξύ ναζισμού και κομμουνισμού. Από τη μια η κομμουνιστική ουτοπία, με απελευθερωτικά, υποτίθεται, χαρακτηριστικά εν ονόματι του λαού, που εξελίχθηκε σε γκουλάγκ, κρατική και κομματική τρομοκρατία και κατέληξε σε μια μαύρη τρύπα κυριολεκτικά για το πρώην ανατολικό μπλοκ. Και από την άλλη μια κρατική μηχανή εξόντωσης με εθνοφυλετικά χαρακτηριστικά που αιματοκύλησε την Ευρώπη.
Η Ευρώπη πλήρωσε ακριβά και τους δύο ολοκληρωτισμούς στον αιματοβαμμένο 20ό αιώνα. Το χειρότερο από όλα είναι ότι οι ολοκληρωτικοί πειρασμοί, με αφορμή την οικονομική κρίση ή το Προσφυγικό, επανέρχονται και πάλι στο προσκήνιο. Κάτι που θα έπρεπε να ανησυχεί τους λάτρεις της κομμουνιστικής ορθοδοξίας καθώς πρωτοστατούν οι χώρες του πάλαι ποτέ ανατολικού μπλοκ. Βλέπετε, για πολλούς από αυτούς έχουν παραγραφεί οι συγκλονιστικές μαρτυρίες του Σαλάμοφ, του Γκρόσμαν ή της Αχμάτοβα για τα όσα έζησαν.
Δυστυχώς τα ολοκληρωτικά συστήματα έχουν κάποιες από τις ρίζες τους και στην παράδοση του Διαφωτισμού και σε αυτήν των αντιπάλων του. Οι απλουστευτικές ερμηνείες ότι ο επάρατος καπιταλισμός φταίει για όλα τα τέρατα της Ιστορίας και του πολιτισμού μπορεί να είναι βολικό άλλοθι αλλά δεν μας απαλλάσσει από τα δεινά τους. Είτε πρόκειται για το παρελθόν είτε για το μέλλον.
