Αν ρωτήσετε τον κ. Ανδρέα Τζάκη, διευθυντή σήμερα του Κέντρου Μεταμοσχεύσεων της Κλινικής Κλίβελαντ (Cleveland Clinic) στην ομώνυμη πόλη των ΗΠΑ, πού οφείλεται η επιτυχία του, σίγουρα στην απάντησή του θα υπάρχει και η καλή του τύχη. «Ημουν τυχερός! Οταν ξεκίνησα τις μεταμοσχεύσεις, το καλοκαίρι του 1983 στο Πίτσμπουργκ, συνέβησαν τρία πράγματα: το πρώτο ήταν ότι μόλις είχε δοθεί από την αρμόδια αρχή των ΗΠΑ το πράσινο φως για μεταμοσχεύσεις ήπατος σε ανθρώπους. Εως τότε η μεταμόσχευση αυτή θεωρούνταν πειραματική. Το να γίνει κλινικά αποδεκτή σήμανε αφενός την κάλυψή της από τους ασφαλιστικούς φορείς και αφετέρου την περαιτέρω ανάπτυξή της. Το δεύτερο ήταν η έγκριση από τον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administration, FDA) του ανοσοκατασταλτικού φαρμάκου κυκλοσπορίνη για τις μεταμοσχεύσεις ήπατος και νεφρών. Και το τρίτο ήταν ότι ο μέντοράς μου, ο Τόμας Σταρζλ (Thomas Starzl, 1926-2017), εισήγαγε μια πρωτοποριακή τεχνική εξωσωματικής κυκλοφορίας του αίματος η οποία κατέστησε τη μεταμόσχευση ήπατος δύο τάξεις μεγέθους ευκολότερη σε σχέση με το παρελθόν».
Αυτά μας έλεγε ο πολυβραβευμένος έλληνας γιατρός την προηγούμενη μόλις εβδομάδα, όταν τον συναντήσαμε στη Αθήνα όπου βρέθηκε για διακοπές, πράγμα που είχε να του συμβεί πολλά χρόνια (οι διακοπές, όχι η Αθήνα!).
Μπορεί ο κ. Τζάκης να αποδίδει πολλά στην καλή του τύχη, αλλά δεν μπορεί να οφείλεται μόνο σε τύχη το ότι ο Σταρζλ που τότε μεσουρανούσε (για πολλούς είναι ο «πατέρας» του πεδίου της σύγχρονης μεταμόσχευσης) τον επέλεξε να εργαστεί κοντά του, τόσο κλινικά όσο και ερευνητικά. Ούτε είναι τυχαίο ότι έμεινε στο Πίτσμπουργκ και έγινε το «δεξί χέρι» του δύσκολου και μανιώδους με την τελειότητα Σταρζλ για 11 χρόνια όταν ο μέσος χρόνος για να ειδικευτεί κανείς δεν ξεπερνούσε τα 4-5 χρόνια.
Γέννημα-θρέμμα Πειραιώτης, ο Ανδρέας Τζάκης έχει νησιωτική καταγωγή: κεφαλλονίτης ο πατέρας και από την Αστυπάλαια η μητέρα του, η οποία είχε επωμισθεί με την ανατροφή των τριών παιδιών τους (μία κόρη και δύο αγόρια, και τα τρία σήμερα διαπρεπείς γιατροί), καθώς ο α’ μηχανικός του εμπορικού ναυτικού σύζυγός της έλειπε ταξιδεύοντας. Η φυσική απουσία του πατέρα δεν βιώθηκε ως έλλειψη από τα παιδιά: η αλληλογραφία ήταν αδιάλειπτη και τα τηλεφωνήματα όμορφες εκπλήξεις. Ακόμη θυμάται με τρυφερότητα το τηλεφώνημα του πατέρα του από την Ιαπωνία: «Μπράβο σου για το άριστα στα μαθηματικά! Σου στέλνω παιχνίδι με μπαταρία».
Τα «άριστα» έπεφταν βροχή για τον μαθητή του Ραλλείου που αργότερα θα γινόταν φοιτητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και θα έμπαινε στη μικρή ομάδα στην οποία έκανε «φροντιστήριο» ο αείμνηστος καθηγητής Γαρδίκας μία φορά την εβδομάδα στον «Ευαγγελισμό». Δύσκολο να το πιστέψει κανείς γνωρίζοντας τη μετέπειτα πορεία του, αλλά η πρώτη θέα του αίματος τού έκοψε τα πόδια! Κόλλησε όμως το μικρόβιο της χειρουργικής κοντά στον άλλο μεγάλο δάσκαλο, τον καθηγητή Τούντα, στην κλινική του οποίου πέρασε μόλις τρεις μήνες.
Μετανάστευση στις ΗΠΑ
Πάντως η απόφασή του να φύγει στις ΗΠΑ δεν ήταν καθόλου τυχαία: «Στην Ελλάδα οι βοηθοί μόνο βοηθούσαν! Περνούσαν χρόνια για να χειρουργήσει κανείς, ενώ στις ΗΠΑ οι βοηθοί αναλάμβαναν γρήγορα τις επεμβάσεις».
Δεν είναι συχνό να ψάχνει κανείς το βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες όταν η συζήτηση έχει να κάνει με γιατρούς. Αλλά ακόμη και σε αυτό θα βρεθεί ο κ. Ανδρέας Τζάκης για τις πολυσπλαχνικές μεταμοσχεύσεις του. Οταν τον ρωτούμε για αυτές τις επιτυχίες ο έλληνας γιατρός επισημαίνει ότι οι μεταμοσχεύσεις δεν είναι προσωποπαγείς και ότι γίνονται από ομάδες γιατρών.
Πώς όμως πέρασε από μεταμοσχεύεις ζωτικών οργάνων σε μεταμοσχεύσεις μήτρας; Η πλέον πρόσφατη επιτυχία της ομάδας Τζάκη στο Κλίβελαντ είναι η μεταμόσχευση μήτρας από πτωματικό δότη (έτσι αποφεύγονται τυχόν επιπλοκές για τις δότριες) η οποία οδήγησε σε γέννηση βρέφους πριν από τρεις μήνες, ενώ από τις μεταμοσχεύσεις μήτρας που πρώτος πραγματοποίησε στις ΗΠΑ από ζώσες δότριες έχουν ήδη γεννηθεί περί τα 10 μωρά.
«Ακριβώς επειδή η μήτρα δεν είναι ζωτικό όργανο, το περιθώριο λάθους πρέπει να είναι μηδενικό! Μια γυναίκα μπορεί να ζήσει χωρίς μήτρα. Κατά συνέπεια, πρέπει να είναι κανείς απολύτως βέβαιος ότι είναι ασφαλής για τη ζωή της η μεταμόσχευση» εξήγησε ο κ. Τζάκης και πρόσθεσε ότι απαιτήθηκε 15ετής ερευνητική προσπάθεια προκειμένου να γίνει αποδεκτή κλινική πρακτική η μεταμόσχευση μήτρας. Σημείωσε δε ότι ο επίσης έλληνας ερευνητής Τάκης Τρυφωνόπουλος είχε επωμισθεί το μεγάλο βάρος των ερευνών και πως η ομάδα του Κλίβελαντ συνεργάστηκε στενά με τους ευρωπαίους πρωτοπόρους στις μεταμοσχεύσεις μήτρας από το Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ στη Σουηδία.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πίσω από την όποια καλή τύχη του έλληνα γιατρού κρύβεται πολλή και πολύ σκληρή δουλειά. Δεν το αρνείται, αλλά επιμένει ότι είναι πολύ τυχερός. Και προς επίρρωση των λόγων του αναφέρεται στη σύζυγό του Πατρίτσια δίπλα στην οποία έζησε την υπέρτατη ευτυχία να δει να γεννιέται η 25χρονη σήμερα κόρη τους Μαριέλα. Ε, και σε αυτό δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε!
