Η εικόνα με τους κάδους ξεχειλισμένους και τα σκουπίδια να κατακλύζουν δρόμους και πεζοδρόμια είναι γνώριμη. Το εκρηκτικό πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων παραμένει άλυτο, εδώ και χρόνια, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, με προεξάρχουσα την Αττική – η οποία εξακολουθεί να βασίζεται στον ένα και μοναδικό ΧΥΤΑ της Φυλής. Στην ίδια μοίρα και η Κέρκυρα, η Πάτρα και το Αίγιο, η Σαντορίνη, η Λευκάδα και άλλα νησιά.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτές τις περιοχές οι χωροθετήσεις των Μονάδων Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) δεν έχουν ολοκληρωθεί. Άλλωστε, όπως ανέφερε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Κωστής Χατζηδάκης, μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου για έργα διαχείρισης στερεών απορριμμάτων, η απορροφητικότητα στο ΕΣΠΑ είναι πολύ χαμηλή, με δεδομένο ότι έχουν συμβασιοποιηθεί μόλις 230 εκατ. ευρώ από τα 940 εκατ. ευρώ, όταν μάλιστα, στην επόμενη προγραμματική περίοδο δεν χρηματοδοτούνται τέτοια έργα Τα αντίστοιχα νούμερα για έργα διαχείρισης λυμάτων είναι 960 εκατ. ευρώ διαθέσιμων πόρων, με 403 εκατ. ευρώ σε συμβασιοποιήσεις.
Σήμερα λειτουργούν έξι ΜΕΑ: τρεις νέας τεχνολογίας σε Ήπειρο, Δυτική Μακεδονία και Σέρρες, οι οποίες κατασκευάστηκαν μέσω ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Ιδιωτικού και Δημόσιου Τομέα) και τρεις παλαιάς τεχνολογίας που χρειάζονται αναβάθμιση (Φυλή, Χανιά, Ηράκλειο).
Σε φάση μελέτης – υλοποίησης βρίσκονται οι εξής μονάδες:
- 5 έργα υπό κατασκευή (Αλεξανδρούπολη, Ηλεία, Φωκίδα, Θήβα, Αρχάνες)
- 3 έργα εν αναμονή έναρξης στην Πελοπόννησο
- 12 έργα σε δημοπράτηση
- 40 έργα σε διαδικασία σύνταξης ή ολοκλήρωσης μελέτης
Τα μεγάλα «αγκάθια»
Εν έτει 2019, παραμένουν σε λειτουργία 53 χώροι ανεξέλεγκτης απόθεσης απορριμμάτων, εκ των οποίων οι περισσότερες βρίσκονται στα νησιά (22) και στην Πελοπόννησο (21). Μάλιστα, όπως κατήγγειλε ο Γενικός Γραμματέας Διαχείρισης Αποβλήτων κ. Μανώλης Γραφάκος. «δυστυχώς υπάρχουν κι άλλες σε όλη τη χώρα…».
Επίσης, ανεπαρκείς κρίνονται οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις διαχείρισης βιομηχανικών αποβλήτων, ενώ υπάρχουν, όπως ανέφερε ο κ. Γραφάκος, εμπόδια στις επενδύσεις. Γι.΄ αυτό σχεδιάζεται επιτάχυνση των εκκρεμών αδειοδοτήσεων και νέο θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέψει επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα (π.χ. Βιοχάλκο, Ελληνική Χαλυβουργία, Πολυέκο) καθώς και δημιουργία Χώρων Υγειονομικής Ταφής για Επικίνδυνα Απόβλητα (ΧΥΤΕΑ) για ειδικά μολυσματικά βιομηχανικά απόβλητα (π.χ. αμίαντος) με αυστηρές προδιαγραφές.
Ακόμη, δεν έχει προχωρήσει η αξιοποίηση των αποβλήτων εκσκαφών κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) για αποκαταστάσεις λατομείων, ούτε η διαχείριση των επικίνδυνων νοσοκομειακών αποβλήτων.
Σχετικά με τα λύματα, σοβαρές είναι και οι καθυστερήσεις σε διαγωνισμούς λόγω αλλαγών στη νομοθεσία περί δημοσίων έργων, αλλά και χωροθετήσεων στα έργα στην Ανατολική Αττική. Τα μεγαλύτερα «αγκάθια» εντοπίζονται στο γεγονός ότι οι πολίτες δεν συνδέονται με το δίκτυο κυρίως για οικονομικούς λόγους, γεγονός που αναμένεται να λυθεί με επιδοτήσεις μέσω ΕΣΠΑ. Επιπλέον, δεν υπάρχει σχεδιασμός για την αντιμετώπιση της ιλύος.
Όσο για τα ποσοστά ανακύκλωσης παραμένουν καθηλωμένα στο 18,9%, ενώ ο στόχος του ισχύοντος Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Απορριμμάτων για το 2020 ήταν 37%.
23,2 εκατ. ευρώ σε πρόστιμα για σκουπίδια και λύματα
Έτσι, η χώρα έχει καταδικαστεί πολλές φορές με συνέπεια, κάθε χρόνο, να επιβαρύνεται με ευρωπρόστιμα 23,2 εκατ. ευρώ. Από αυτά τα 5,2 εκατ. ευρώ/χρόνο καταβάλλονται λόγω της διατήρησης των παράνομων χωματερών, 7,6 εκατ. ευρώ/χρόνο για τα αποθηκευμένα βιομηχανικά απόβλητα και 10,4 εκατ. ευρώ/χρόνο για τα λύματα σε Μεσόγεια και Θριάσειο.
Οι 7+1 στόχοι του ΥΠΕΝ
- Καφέ κάδος (για βιοαπόβλητα) σε όλη την επικράτεια σε τέσσερα χρόνια. Στόχος από το 6% σήμερα να φτάσει η χώρα στο 12% όσον αφορά στην ανάκτηση βιοαποβλήτων στην 4ετία και σε 20% με 22% σε μια 10ετία
- Ολοκλήρωση των απαιτούμενων εργοστασίων σε τέσσερα χρόνια
- Πλήρης απορρόφηση του ΕΣΠΑ για τα απορρίμματα: Συμβασιοποίηση νέων έργων αξίας 700 εκατ. ευρώ έως το τέλος του 2021
- Δημιουργία από τον ιδιωτικό τομέα των απαραίτητων εγκαταστάσεων για τη διαχείριση βιομηχανικών αποβλήτων σε τέσσερα χρόνια
- Αντιμετώπιση του προβλημάτων των γεωργοκτηνοτροφικών πλαστικών σε τέσσερα χρόνια, με προτροπή στον ιδιωτικό τομέα να προχωρήσει σε επενδύσεις διαχείρισής τους για παραγωγή ενέργειας
- Μηδενισμός των προστίμων από την ΕΕ για παράνομες χωματερές, επικίνδυνα βιομηχανικά απόβλητα και λύματα σε τέσσερα χρόνια
- Ποσοστά ανακύκλωσης από 20% σήμερα σε 30% σε τέσσερα χρόνια και σταδιακά στο 50% μεταξύ 2027-2029.
Όπως ανέφερε ο κ. Γραφάκος, στόχος είναι το καλοκαίρι του 2020 να μην υπάρχουν σκουπίδια στους δρόμους των τουριστικών περιοχών.
Σχετικά με το πλάνο για την επίτευξη των στόχων, προκρίνεται η επικαιροποίηση και επέκταση του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) καθώς και οι στόχοι για ανάκτηση, ανακύκλωση και ταφή ώστε το διάστημα 2027 – 2029 η χώρα να φτάσει το 50% ανάκτηση στην πηγή, το 30% ανάκτηση σε ΜΕΑ και μόνο το 20% να καταλήγει σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής.
H ταυτότητα των αποβλήτων
Στην Ελλάδα παράγονται έξι εκατ. τόνοι αστικών αποβλήτων, 14 εκατ. τόνοι γεωργοκτηνοτροφικών αποβλήτων, 18,3 εκατ. τόνοι βιομηχανικών αποβλήτων και 744.000 τόνοι αποβλήτων εκσκαφών κατασκευών και κατεδαφίσεων.
