Οι καιροί αλλάζουν και μαζί τους η ηλικία έναρξης των σεξουαλικών επαφών. Στις ΗΠΑ σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) το 44% των αγοριών ηλικίας 15-19 ετών και το 42% των κοριτσιών έχει κάνει σεξ, με τα ποσοστά στη χώρα μας να είναι κάπως πιο χαμηλά, αλλά συγκρίσιμα. Οι επαφές όμως μπορεί να έχουν και επιπτώσεις, από μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη έως τη μετάδοση κάποιων νοσημάτων, όπως βακτηριδιακών και χλαμυδιακών λοιμώξεων, γονόρροιας, σύφιλης, έρπητα γεννητικών οργάνων, μολυσματικής τερμίνθου, AIDS, αλλά και ηπατίτιδας.
Οι λοιμώξεις από χλαμύδια και γονόκοκκο αποτελούν αιτίες υπογονιμότητας, ενώ αναφορικά με τον έρπητα των γεννητικών οργάνων, εκτός των ενοχλήσεων που προκαλεί, υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης από τη μητέρα στο νεογέννητο.
Εν τω μεταξύ, ιδιαίτερη έμφαση οφείλουμε να δώσουμε στον HPV, έναν ιό για τον οποίο γίνεται τόσος λόγος απασχολώντας την επιστημονική κοινότητα.
Η «ταυτότητα» του HPV
Ο HPV βρίσκεται στα γεννητικά όργανα και στο δέρμα, αλλά και σε είδη υγιεινής, πετσέτες και εσώρουχα, όμως μεταδίδεται σχεδόν αποκλειστικά με το σεξ. Η πιθανότητα μετάδοσης σε μία και μόνο σεξουαλική πράξη φτάνει το 40%.
Υπολογίζεται ότι το 80% των ανθρώπων θα έρθει σε επαφή με τον ιό, αλλά λόγω κατασκευής το κορίτσι κινδυνεύει να μολυνθεί περισσότερο από το αγόρι.
Ο ιός HPV προκαλεί γεννητικά κονδυλώματα αλλά και καρκίνο τραχήλου της μήτρας, κόλπου, αιδοίου, πρωκτού και πέους, έχει συμμετοχή στον καρκίνο του στοματοφάρυγγα και εξετάζεται η σχέση του με τον καρκίνο του οισοφάγου. Οι τύποι 6 και 11 προκαλούν κονδυλώματα, ενώ οι πλέον επικίνδυνοι για καρκινογένεση είναι οι ογκογόνοι τύποι 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68, 73, 82. Η HPV λοίμωξη έχει ενοχοποιηθεί και για αποβολές πρώτου τριμήνου.
Συνήθως εντός διετίας από την πρωτομόλυνση η άμυνα του οργανισμού με τη βοήθεια του υγιούς μικροβιώματος του κόλπου «καθαρίζει» τη λοίμωξη στο 95% των περιπτώσεων, αλλά δεν αφήνει ανοσία, οπότε μπορεί να γίνει επαναμόλυνση. Εάν η λοίμωξη γίνει χρόνια και «ενσωματωθεί» στο κύτταρο, δημιουργούνται δυσπλαστικές βλάβες, ελαφρές στην αρχή (LGSIL – CIN1), σοβαρές στη συνέχεια (HGSIL – CIN2, 3) ένα ποσοστό από τις οποίες, αν αφεθούν χωρίς θεραπεία, θα γίνουν μέσα στα επόμενα χρόνια διηθητικός καρκίνος. Οι ελαφρές αλλοιώσεις ειδικά στις νέες γυναίκες δεν πρέπει να θεραπεύονται διότι υποστρέφουν από μόνες τους σε ποσοστό άνω του 60%.
Προφυλακτικό και εξετάσεις
Το προφυλακτικό προφυλάσσει από τη μετάδοση του ιού σε ποσοστό έως 85% εφόσον γίνεται σωστή χρήση, ενώ η διακοπή του καπνίσματος συμβάλλει στην υποστροφή των βλαβών.
Η HPV λοίμωξη δεν σημαίνει καρκινογένεση και γίνεται αντιληπτό ότι πρέπει να θεραπεύονται μόνο οι σοβαρές αλλοιώσεις, με σεβασμό στις νεαρές και άτοκες γυναίκες, διότι ακόμα και οι σύγχρονες μέθοδοι θεραπείας των αλλοιώσεων αυξάνουν από 2 έως 5 φορές τον κίνδυνο για πρόωρους τοκετούς.
Η κυτταρολογία υγρής φάσης, το σύγχρονο τεστ Παπ, σε συνδυασμό με μοριακές τεχνικές όπου ανιχνεύεται το DNA ή το m – RNA του HPV αποτελούν τη δευτερογενή πρόληψη από τον καρκίνο τραχήλου και πρέπει να γίνονται σε τακτική βάση.
Με τεχνικές PCR, χρησιμοποιώντας το υλικό κυτταρολογίας υγρής φάσης που έχει ήδη ληφθεί, ανιχνεύεται η παρουσία χλαμυδίων, έρπητα και γονόκοκκου, που από την εμπειρία μου συστήνω να γίνονται σε τακτική ετήσια βάση.
Δεν έχει καμία σημασία να ανακαλύψουμε την περιστασιακή HPV λοίμωξη σε μικρές ηλικίες που είναι συχνή και ακίνδυνη αλλά να εντοπίσουμε την ενεργό, ενσωματωμένη λοίμωξη.
Οι νέοι βιοδείκτες σε συνδυασμό με την κυτταρολογία (co- testing), την κολποσκόπηση και το lifestyle έχουν εξαιρετικά αποτελέσματα στη διαλογή όσων γυναικών χρειάζονται πραγματικά θεραπεία. Δεν πρέπει να τρομάζουμε, ειδικά τις έφηβες, χωρίς λόγο.
Ορατά τα οφέλη του εμβολιασμού
Ο εμβολιασμός ως πρωτογενής πρόληψη αποτελεί το αποτελεσματικότερο όπλο για την εξάλειψη των HPV σχετιζόμενων νόσων και του καρκίνου τραχήλου μήτρας, στόχος εφικτός εάν η εμβολιαστική κάλυψη φτάσει κοντά στο 80%.
Το προληπτικό αντι-HPV εμβόλιο, που κυκλοφορεί εκτός από την Ελλάδα και σε 65 ακόμα χώρες, προστατεύει από τους τύπους 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58.
Στη χώρα μας συνταγογραφείται από παιδιάτρους και γυναικολόγους και διατίθεται δωρεάν από τα φαρμακεία. Χορηγείται σε δύο δόσεις σε κορίτσια 12-15 ετών και σε τρεις δόσεις σε κορίτσια 15-18 ετών.
Τα αποτελέσματα του εμβολιασμού ήδη φαίνονται. Στον Καναδά, ερευνητές αναλύοντας δεδομένα από 14 χώρες και 60 εκατομμύρια άτομα βρήκαν ότι οκτώ έτη μετά την έναρξη του εμβολιασμού η μόλυνση από τους ιούς HPV 16 και 18 είχε μειωθεί κατά 83% στους εφήβους και των δύο φύλων.
Και βέβαια ο εμβολιασμός καταλείπει μόνιμη ανοσία.
Τόσο ο αμερικανικός (FDA) όσο και ο ευρωπαϊκός οργανισμός φαρμάκων (ΕΜΑ) συστήνουν να εμβολιάζονται και τα αγόρια, ενώ ο FDA έχει εκδώσει σύσταση για εμβολιασμό έως και την ηλικία των 45 ετών, χωρίς όμως να ξεχνάμε ότι η αποτελεσματικότητα του εμβολίου είναι άριστη όταν ο εμβολιασμός γίνεται πριν από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών.
Το 9δύναμο εμβόλιο προφυλάσσει από υποτροπές και εκείνες τις γυναίκες που έχουν ήδη θεραπευθεί με LASER ή LLETZ κωνοειδή εκτομή, όπως έδειξαν τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνητικών ομάδων HeCPA group και Imperial College (Paraskevaidis, Kyrgiou), όπου και συμμετέχω.
Σήμερα δοκιμάζονται και θεραπευτικά εμβόλια κατά των προκαρκινικών καταστάσεων αλλά και του καρκίνου με επιτυχία που φθάνει από το 16% έως το 40%.
Ο εμβολιασμός προστατεύει και από άλλα νοσήματα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα, όπως η ηπατίτιδα Β.
* Ο κ. Ευριπίδης Μπιλιράκης είναι ιατρός μαιευτήρ γυναικολόγος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, γενικός γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Κολποσκόπησης και εκπαιδευτής (Trainer) της Βρετανικής Εταιρείας Κολποσκόπησης BSCCP.
