Το κόλπο ήταν αριστοτεχνικά στημένο. Στη δεκαετία του ’80, η Johnson & Johnson χρειαζόταν αξιόπιστο ανεφοδιασμό σε όπιο για το δημοφιλές φάρμακό της Tylenol. Γι’ αυτό αγόρασε μια εταιρεία παραγωγής και επεξεργασίας οπιούχου παπαρούνας στην Τασμανία της Αυστραλίας. Το 2015, στο απόγειο της κρίσης με τα οπιοειδή συνταγογραφούμενα φάρμακα στις ΗΠΑ, η J&J ήταν ο κυριότερος προμηθευτής πρώτης ύλης για παυσίπονα στη χώρα. Ανέπτυξε ακόμη και ένα είδος παπαρούνας, ονόματι Νόρμαν, που παρήγαγε τον κύριο αναλγητικό παράγοντα του OxyContin, οπιοειδούς παυσίπονου της εταιρείας Purdue Pharma, το οποίο έγινε μπεστ σέλερ στις ΗΠΑ.
Επιθετικό λόμπινγκ, φρούδες υποσχέσεις
Οι πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρείες που παράγουν οπιοειδή είναι ανταγωνιστικές μεταξύ τους αλλά και συνεργάζονται για να μεγαλώσει η πίτα της συνταγογράφησης οπιοειδών. Χρηματοδοτούν έρευνες που καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα φάρμακα αυτά δήθεν δεν είναι εθιστικά, στηρίζουν οικονομικά οργανώσεις για την ευαισθητοποίηση προς την αντιμετώπιση των χρόνιων πόνων και προσφέρουν ταξίδια, αμοιβές ομιλίας σε συνέδρια και άλλα δώρα σε γιατρούς. Στις τακτικές τους περιλαμβάνεται και η λεγόμενη «προώθηση χωρίς επωνυμία» που δεν διαφημίζει ένα συγκεκριμένο προϊόν αλλά προωθεί τη χρήση οπιοειδών γενικότερα.
Με επιθετικό λόμπινγκ στην Ουάσιγκτον και χάρη σε εκστρατεία της Αμερικανικής Εταιρείας Πόνου, οι φαρμακευτικές κατάφεραν να καθιερωθεί ο πόνος ως «το πέμπτο ζωτικό σημάδι» (μαζί με την πίεση, τη θερμοκρασία, τον σφυγμό και τον ρυθμό της αναπνοής) στα ιατρεία και στα νοσοκομεία. Αυτό σημαίνει ότι οι γιατροί οφείλουν να δίνουν προτεραιότητα στην αντιμετώπιση του πόνου χορηγώντας οπιοειδή.
Την τελευταία εικοσαετία 400.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στις ΗΠΑ από τα οπιοειδή που συνταγογραφούνται αφειδώς για την αντιμετώπιση του παραμικρού πόνου, π.χ. μετά την αφαίρεση φρονιμίτη, αλλά και πωλούνται στη μαύρη αγορά σε εθισμένους. Η συνταγογράφηση οπιοειδών αυξανόταν επί περισσότερα από 10 χρόνια ώσπου έφθασε στο αποκορύφωμά της το 2012 με 282 εκατ. συνταγές, το οποίο αντιστοιχεί σε χάπια ενός μήνα για κάθε ενήλικο Αμερικανό.
Καταδίκη για την Johnson & Johnson
Στην πρώτη δίκη κατά φαρμακευτικής εταιρείας για τα οπιοειδή, της Πολιτείας της Οκλαχόμα κατά της Johnson & Johnson, το δικαστήριο αποφάσισε πρόσφατα ότι ο φαρμακευτικός κολοσσός εφάρμοσε μια «ψευδή και επικίνδυνη» εκστρατεία πωλήσεων που προκάλεσε εθισμό και θανάτους, συμβάλλοντας στην επιδημία των οπιοειδών στις ΗΠΑ. Η απόφαση-καταπέλτης έκρινε ένοχη την J&J και επειδή άλλαξε την ιατρική πρακτική με παραπλανητικούς ισχυρισμούς που είχαν ως στόχο να διαλύσουν τις επιφυλάξεις των γιατρών για τη συνταγογράφηση οπιοειδών. Εκπαίδευε, για παράδειγμα, τους πωλητές της ώστε να καθησυχάζουν με ψεύδη τις ανησυχίες των γιατρών για την εθιστικότητα του αναλγητικού Duragesic.
Ο δικαστής έκρινε ότι η Johnson & Johnson συνωμότησε με άλλες φαρμακευτικές για να προωθήσει, για παράδειγμα, το ψευδές αφήγημα ότι ο χρόνιος πόνος δεν αντιμετωπιζόταν επαρκώς και ότι υπήρχε απελπιστική ανάγκη για συνταγογράφηση παυσίπονων οπιοειδών. Διέταξε την J&J να πληρώσει αρχικά 572 εκατ. δολάρια ως αποζημίωση, ενώ θα ακολουθήσουν και άλλα ποσά που θα καλύψουν έξοδα για την αντιμετώπιση της επιδημίας στην Οκλαχόμα, όπως κέντρα απεξάρτησης.
Περισσότερες από 2.000 δίκες εκκρεμούν στις ΗΠΑ κατά φαρμακευτικών που παρασκευάζουν οπιοειδή, εταιρειών διανομής και αλυσίδων φαρμακείων. Ανάμεσά τους η Purdue Pharma που παρασκευάζει το ισχυρό οπιοειδές OxyContin. Η Purdue προσπαθεί να έρθει σε μια συνολική εξωδικαστική συμφωνία για όλες τις δίκες που αντιμετωπίζει και πρόσφατα διέρρευσε ότι θα είναι ύψους 10 ως 12 δισ. δολαρίων ενώ οι ιδιοκτήτες της, η οικογένεια Σάκλερ, θα αποχωρήσουν από την εταιρεία
Στο στόχαστρο όσοι τείνουν στην κατάχρηση
Οι φαρμακευτικές προσπαθούν να ρίξουν την ευθύνη στους γιατρούς. Στη δίκη στην Οκλαχόμα όμως αποκαλύφθηκε ότι η Johnson & Johnson είχε προσλάβει την εταιρεία συμβούλων McKinsey η οποία πρότεινε για αύξηση των πωλήσεων «να μπουν στο στόχαστρο ασθενείς με υψηλό κίνδυνο για κατάχρηση, π.χ. άντρες κάτω των 40 ετών».
«Το γεγονός ότι είμαι Ρεπουμπλικανός, συντηρητικός και πιστεύω στον καπιταλισμό και στην αγορά δεν σημαίνει ότι θα κάνω τα στραβά μάτια όταν οι επιχειρήσεις βλάπτουν τους ανθρώπους» δήλωσε στο δικαστήριο ο υπουργός Δικαιοσύνης της Οκλαχόμα Μάικ Χάντερ.
«Τα καταπίνουν σαν πατατάκια»
Στις αρχές Σεπτεμβρίου δόθηκαν στη δημοσιότητα στις ΗΠΑ μυστικά στοιχεία που δείχνουν ότι οι φαρμακευτικές πλημμύρισαν την αγορά με 75 δισ. οπιοειδή χάπια την εξαετία 2006-2012 και ότι στόχευσαν στις περιοχές που ήδη πλήττονταν χειρότερα από την επιδημία οπιοειδών.
Μία μόνο εταιρεία, η Mallinckrodt, πούλησε τα 29 δισ. από αυτά τα χάπια. Σε email που αντάλλαξε υψηλό στέλεχος της Mallinckrodt με στέλεχος της εταιρείας διανομής φαρμάκων KeySource Medical το 2009 για να τον πληροφορήσει ότι είχε αποσταλεί ένα φορτίο οπιοειδών, ο δεύτερος απάντησε: «Συνέχισε να στέλνεις! Φεύγουν σαν τρελά! Είναι σαν ο κόσμος να έχει εθιστεί σε αυτά. Α, για περίμενε, έχει εθιστεί». «Τα καταπίνουν σαν πατατάκια. Θα φτιάξουμε κι άλλα» του ανταπάντησε ο πρώτος.
Δεν σταματούν πουθενά
Την περασμένη Τρίτη, έκθεση για τη δημόσια υγεία στη Βρετανία ανέφερε ότι συνταγογραφήθηκαν οπιοειδή αναλγητικά σε 5,7 εκατ. άτομα στη χώρα το 2017-2018. Οσο γίνονται προσπάθειες για τη μείωση της χρήσης οπιοειδών στις ΗΠΑ, οι πολυεθνικές φαρμακευτικές στρέφονται σε άλλες αγορές. Τελευταία «κατάκτησή» τους η Ινδία, όπου πρόσφατα χαλάρωσε η αυστηρή νομοθεσία και οι εταιρείες εφαρμόζουν τα γνωστά κόλπα για να διεισδύσουν στην τεράστια αγορά της.
