Μία από τις πιο επικερδείς «επιχειρήσεις» παγκοσμίως φαίνεται ότι είναι τα εκπαιδευτικά συστήματα της υφηλίου, γύρω από τα οποία στήνεται ετησίως χορός δισεκατομμυρίων. Σχολεία, φροντιστήρια, ιδιαίτερα μαθήματα, προγράμματα διαδικτυακών μαθημάτων, πτυχία, μεταπτυχιακές σπουδές…
Μόνο στην Ελλάδα, οι ιδιωτικές δαπάνες των οικογενειών για τις εκπαιδευτικές υπηρεσίες των παιδιών τους έφτασαν και πέρυσι τα 3,3 δισεκατομμύρια ευρώ, και αυτή ήταν η κατώτερη τιμή που έφτασαν ποτέ, με το κράτος να «δίνει» επίσης σε δημόσιες επενδύσεις σχεδόν 5 δισεκατομμύρια για την εκπαίδευση (από τον κρατικό προϋπολογισμό και το πρόγραμμα των δημοσίων επενδύσεων).
Οπως είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς, το 2017 που έχουν καταγραφεί τα τελευταία επίσημα στοιχεία δαπανών για την εκπαίδευση, οι πολίτες δαπανούσαν μόνοι τους περίπου 3,3 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για την εκπαίδευση των παιδιών τους, κάτι που δείχνει ότι την εκπαίδευση της «νέας γενιάς» των Ελλήνων την πληρώνει κατά 60% το κράτος και κατά 40% οι οικογένειες μόνες τους. Από πού όμως προέρχονται τα χρήματα που δίνει το κράτος για την Παιδεία; Μα και πάλι από τις ίδιες οικογένειες που πληρώνουν τους υπέρογκους φόρους τους.
Το σχολείο ως… επανάληψη
Τα οικονομικά του Τομέα της Παιδείας, τα οποία και αναλύει σήμερα «Το Βήμα» με τη βοήθεια του κ. Νίκου Παΐζη από το ερευνητικό Ινστιτούτο της ΓΣΕΕ, αποκτούν ιδιαίτερη αξία στην αρχή μιας νέας σχολικής χρονιάς, κατά την οποία οι γονείς των μαθητών ξυπνούν και κοιμούνται με το ίδιο άγχος: πώς θα πληρώσουν τα δίδακτρα των φροντιστηρίων τους.
Τα φροντιστήρια δε ήταν ο μόνος «ισχυρός» θεσμός που φαίνεται ότι άντεξε την πολυετή περίοδο της κρίσης στη χώρα, καθώς σε αυτά, όπως δείχνουν οι εκπαιδευτικές έρευνες της ΓΣΕΕ, καταγράφηκαν οι μικρότερες μειώσεις της εκπαιδευτικής δαπάνης στη χώρα μας τα χρόνια της οικονομικής κρίσης.
«Την πρώτη μου ημέρα στην τάξη αναφέρθηκα σε ένα νέο αξίωμα στο οποίο δεν είχε αναφερθεί ξανά στο σχολείο και ειδικά στη συγκεκριμένη τάξη και ξεκίνησα να το εξηγώ» λέει η δασκάλα μεγάλου ιδιωτικού σχολείου της χώρας. «Προτού αρχίσω την παράδοση ήταν περισσότεροι από δέκα οι μαθητές που σήκωσαν χέρι να μου απαντήσουν σε ερωτήματα που δεν είχα ακόμη θέσει» αναφέρει. «Πώς το ήξεραν; Μα έκαναν όλοι ιδιαίτερα και φροντιστήρια, και στο σχολείο απλά έκαναν… επανάληψη» συνεχίζει χαρακτηριστικά.
Τι λένε τα ερευνητικά δεδομένα
Το 2017 είδαμε για πρώτη φορά το πρώτο «αναιμικό» ποσοστό αύξησης των ιδιωτικών δαπανών για την Παιδεία στην Ελλάδα κατά 1,6% σε σχέση με τα πρώτα χρόνια της κρίσης και το 2009. Σημάδι αισιοδοξίας από την πλευρά των ελληνικών οικογενειών; Μάλλον σημάδι ότι η περίφημη «δωρεάν Παιδεία» είναι η μεγαλύτερη πολιτική… κομπίνα των πολλών τελευταίων δεκαετιών.
•Πόσο αποτελεσματική είναι όμως η επένδυση αυτή των οικογενειών στην Ελλάδα αλλά και τον κόσμο ολόκληρο στη μόρφωση των παιδιών τους; Η απάντηση είναι απλή: Ολες οι έρευνες των τελευταίων ετών και μαζί εκείνες του ΙΟΒΕ και της ΓΣΕΕ δείχνουν ότι οι πτυχιούχοι ανώτατης εκπαίδευσης μπορεί να παραμένουν σε μεγάλα ποσοστά άνεργοι, αλλά πάντως είναι εκείνοι που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να απορροφηθούν από την αγορά εργασίας. Ετσι, οι οικογένειες των νέων πληρώνουν πολλά με την ελπίδα ότι και τα παιδιά τους κάποτε θα… βγάλουν πολλά.
•Τόσο η Παιδεία όσο και η Υγεία είναι δύο εξαιρετικά επικερδείς «επιχειρήσεις». Μαζί μάλιστα φαίνεται να πλησιάζουν σε κέρδη μόνο τις υπηρεσίες εστίασης και τις μεγάλες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις ανά τον κόσμο.
•Η Ελλάδα έχει μία από τις πρώτες θέσεις των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε ιδιωτικές δαπάνες για την Παιδεία, παρά την πολυετή κρίση που βίωσαν οι πολίτες της. Σε υψηλά επίπεδα είναι ακόμη η Πορτογαλία, αλλά και η Γερμανία.
•Σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας, το 2015 οι συνολικές δαπάνες για την Παιδεία αντιστοιχούσαν στο 3,1, το 2016 έπεσαν στο 2,9 και σήμερα είναι στο 2,85%.
•Η συνολική ιδιωτική δαπάνη για αγορά αγαθών και υπηρεσιών εκπαίδευσης το 2017 ήταν 3.296.601.148 ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ.
Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτής της δαπάνης αφορά τα δίδακτρα ιδιωτικών σχολείων. Ωστόσο, εάν αθροίσει κανείς τα ποσά που δαπανώνται ιδιωτικά για ιδιαίτερα μαθήματα, φροντιστήρια κ.λπ., βλέπει ότι το ποσό που προκύπτει είναι τελικά πολύ μεγαλύτερο από όσα δαπανώνται για τα δίδακτρα ιδιωτικών σχολείων.
Τι πληρώναμε, τι άλλαξε
Η χρονιά με το υψηλότερο ποσοστό ιδιωτικών δαπανών για την Παιδεία στη χώρα ήταν το 2009, με 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ να δίνονται ετησίως σε φροντιστήρια, ιδιαίτερα, ιδιωτικά σχολεία κ.λπ.
Η μείωση των δαπανών αυτών έφτασε το 40,4% το 2017, όπου και είδαμε τελικά μια πρώτη αύξηση σε δίδακτρα αλλά και δαπάνες για την Παιδεία.
Ανεργοι αλλά με.. ελπίδες
Πόσο αποτελεσματική είναι η επένδυση των οικογενειών στην Ελλάδα αλλά και τον κόσμο ολόκληρο στη μόρφωση των παιδιών τους; Η απάντηση είναι απλή: Ολες οι έρευνες των τελευταίων ετών και μαζί εκείνες του ΙΟΒΕ και της ΓΣΕΕ δείχνουν ότι οι πτυχιούχοι ανώτατης εκπαίδευσης μπορεί να παραμένουν σε μεγάλα ποσοστά άνεργοι, αλλά πάντως είναι εκείνοι που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να απορροφηθούν από την αγορά εργασίας. Ετσι, οι οικογένειες των νέων πληρώνουν πολλά με την ελπίδα ότι και τα παιδιά τους κάποτε θα… βγάλουν πολλά.
Ακριβή μάθηση
Αν αθροίσουμε φροντιστήρια, ξένες γλώσσες και ιδιαίτερα μαθήματα της μέσης εκπαίδευσης, μαθήματα δηλαδή εκτός σχολείου σε γυμνάσια και λύκεια, προκύπτει ότι οι οικογένειες δαπανούν εδώ το 38,4% της συνολικής ιδιωτικής δαπάνης για την Παιδεία, δηλαδή 1.264,5 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή το πρώτο και μεγαλύτερο κομμάτι της οικονομικής πίτας.
