Ποια είναι η Ελένη Αντωνιάδου; Αυτό ερώτημα απασχολεί τις τελευταίες μέρες το ελληνικό ίντερνετ, το οποίο γίνεται μάρτυρας της αποκαθήλωσης του… κάποτε χρυσού κοριτσιού που έκανε περήφανη όλη την Ελλάδα με τα επιτεύγματά της.
Άραγε εργάζεται στη NASA; Έφτιαξε την πρώτη τεχνητή τραχεία που μεταμοσχεύτηκε σε άνθρωπο; Έχει διδακτορικό; Έχει δημοσιεύσεις;
Το όνομα της Ελένης Αντωνιάδου ήρθε ξανά στο προσκήνιο όταν η υπουργός Παιδείας, Νίκη Κεραμέως, την βράβευσε στο πλαίσιο των επιχειρηματικών βραβείων «Θαλής ο Μιλήσιος».
Ποια είναι η Ελένη Αντωνιάδου;
Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη η Ελένη Αντωνιάδου αναφέρεται ως «η Ελληνίδα ερευνήτρια της NASA», ενώ σύμφωνα με όσα διακινούνταν στο διαδίκτυο «έχει αναγνωριστεί για την εμπλοκή της στην ανάπτυξη θεραπειών που περιλαμβάνουν την τεχνητή μεταμόσχευση οργάνων».
Έχει λάβει βραβεία, ανάμεσά τους και το βραβείο NASA-ESA Outstanding Researcher 2012, αλλά και το βραβείο «50 for the Future», ενώ έχει ψηφιστεί η «γυναίκα της χρονιάς» το 2013, στα ετήσια βραβεία τεχνολογίας της Μεγάλης Βρετανίας.
Το όνομά της φιγουράρει στην λίστα του Forbes των 30 κάτω των 30 στον τομέα της Υγείας και δήλωνε συν-ιδρύτρια της start up «Μεταμόσχευση χωρίς Δωρητές (Transplants Without Donors), με στόχο την μεταμόσχευση με τεχνητά όργανα. Το σάιτ της start up πλέον δεν λειτουργεί.
Επίσης, η εταιρεία Mattel τίμησε την Ελληνίδα ερευνήτρια ως Role Model, κάνοντάς την Barbie.
Ποια πραγματικά είναι η Ελένη Αντωνιάδου;
Η μακρά αυτή λίστα των επιτευγμάτων θα είναι εντυπωσιακή, ωστόσο είναι άγνωστο το κατά πόσο είναι πραγματική. Διότι μπορεί τα επιτεύγματα να είναι πραγματικά, όμως τι συμβαίνει με τους λόγους που οδήγησαν στην απόκτησή τους;
Ένας από τους πρώτους που άνοιξε το θέμα, υποστηρίζοντας ότι η Ελένη Αντωνιάδου δεν είναι αυτή που παρουσιάζεται, ήταν ο επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ντιντερό του Παρισιού, Κώστας Μπουγιούκος.
Στην ανάρτησή του, ο κ. Μπουγιούκος αναφέρει ότι η κα. Αντωνιάδου δεν έχει δουλέψει ποτέ για τη NASA, έχει παρακολουθήσει μόνο ένα summer camp από αυτά που διοργανώνει η NASA για εκατοντάδες φοιτητές κάθε χρόνο, δεν έχει βραβευτεί από την NASA, και δεν έχει κάνει έρευνα για την αναγεννητική ιατρική.
Την σκυτάλη πήραν πολλά site που αμφισβήτησαν και το ερευνητικό της έργο, λέγοντας ότι βρέθηκαν ελάχιστες δημοσιεύσεις στο όνομά της.
Με το θέμα ασχολήθηκαν και τα Ellinika hoaxes που αναλύουν γιατί όλα αυτά που έχουν γραφτεί για την Ελένη Αντωνιάδου και η ίδια υποστηρίζει και δεν έχει ποτέ διαψεύσει, είναι ψέματα.
Η τεχνητή τραχεία και ο ασθενής που απεβίωσε
Ένα από αυτά είναι ότι «δημιούργησε την πρώτη τεχνητή τραχεία η οποία μεταμοσχεύτηκε σε άνθρωπο».
Σημειώνεται μάλιστα πως τον Μάρτιο του 2014, μίλησε και η ίδια για το θέμα στην εκπομπή της Τατιάνας Στεφανίδου (από 18.16 έως 38.58 στο βίντεο).
Στο εν λόγω βίντεο φαίνεται η ίδια να λέει ότι ο ασθενής στον οποίο μεταμοσχεύθηκε η τραχεία που έφτιαξε είναι ζωντανός και πιστεύει «ότι δεν το έχει μετανιώσει», (σ.σ εννοούσε τη μεταμόσχευση).
Ωστόσο, τη στιγμή της συνέντευξης, ο ασθενής που αναφέρει ήταν ήδη νεκρός από τις 30/01/2014 λόγω απόρριψης της τραχείας που μεταμοσχεύθηκε. Σύμφωνα με την αυτοψία, αποκολλήθηκε τελείως από το λαιμό του.
Η υπόθεση αυτή αφορά σε ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στην ιστορία τις ιατρικής, σύμφωνα με όσα αναφέρουν τα Ellinika hoaxes.
Η υπόθεση της τεχνητής τραχείας
«Η σχετική υπόθεση ξεκινά τη περίοδο 2009 με 2010 όπου στο εργαστήριο του καθηγητή Alexander Seifalian στο UCL του Λονδίνου, η διδακτορική του φοιτήτρια Claire Crowley εργαζόταν με εντατικούς ρυθμούς για να κατασκευάσει την εν λόγω τραχεία σε 10 μέρες. Αυτή η τραχεία μεταμοσχεύτηκε στον Ισλανδό ασθενή Andemariam Beyene ο οποίος είχε ήδη εγχειριστεί για καρκινικό όγκο στην τραχεία και έδειχνε να έχει επιπλοκές.
Η συγκεκριμένη εγχείρηση ήταν η πρώτη στην ιστορία όπου το μόσχευμα ήταν βιοσυνθετικό όργανο, η κατασκευή του οποίου έγινε στο εργαστήριο από έναν πλαστικό σκελετό, όπου επάνω του αναπτύχθηκαν βλαστοκύτταρα του ασθενή.
Η επιτυχία της εγχείρισης είχε ιδιαίτερη σημασία καθώς θα άνοιγε τον δρόμο για την κατασκευή οποιουδήποτε οργάνου στο εργαστήριο χωρίς να χρειάζονται δότες και συνεχή λήψη ανοσοκαταστολέων.
Την εγχείρηση πραγματοποίησε ο Dr. Paolo Macchiarini ο οποίος εργαζόταν στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα (ο οργανισμός που δίνει τα βραβεία Νόμπελ) και είχε προσληφθεί εκεί με την επιδοκιμασία των μελών της επιτροπής Νόμπελ για να φέρει ένα ακόμη βραβείο στη Σουηδία. Το αποτέλεσμα ήταν ο ασθενής να εγχειριστεί στις 09/06/2011 από τον Dr. Macchiarini και δυστυχώς να πεθάνει στις 30/01/2014 από επιπλοκές.
Επιπλέον, ο Dr. Paolo Macchiarini έχει κάνει πολλές εγχειρήσεις τραχείας από τις οποίες η συντριπτική πλειοψηφία (~90%) ήταν αποτυχημένες οδηγώντας στον θάνατο τους ασθενείς του.
Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στην ιστορία τις ιατρικής αλλά και της επιστήμης το οποίο οδήγησε στην απόλυση του Dr. Macchiarini από το Ινστιτούτο Καρολίνσκα, του καθηγητή Alexander Seifalian από το UCL, αλλά και την παραίτηση μελών της επιτροπής Νόμπελ.
Οι πληροφορίες που αναφέρθηκαν μέχρι στιγμής είναι γνωστές λόγω της δημοσιότητας που δόθηκε στο θέμα. Σχετικά άγνωστο είναι ότι την περίοδο που κατασκευαζόταν η συγκεκριμένη τραχεία, στο εργαστήριο του καθηγητή Alexander Seifalian, μαζί με την διδακτορική του φοιτήτρια Claire Crowley συμμετείχε στην ομάδα και μια φοιτήτρια επιπέδου μάστερ, η Ελένη Αντωνιάδου» αναφέρουν τα Ellinika hoaxes.
Είναι λοιπόν η Ελένη Αντωνιάδου «η επιστήμονας που έφτιαξε την πρώτη τεχνητή τραχεία στο κόσμο από βλαστοκύτταρα η οποία μεταμοσχεύθηκε επιτυχώς σε ασθενή»;
Σύμφωνα με τα Ellinika hoaxes αυτό είναι ψευδές, καθώς, όπως σημειώνουν: «για αυτές τις τραχείες απολύθηκαν οι υπεύθυνοι καθηγητές Paolo Macchiarini και Alexander Seifalian, για πολλαπλές παραβάσεις βασικών επιστημονικών αρχών. Η πιο βασική αρχή που παραβιάστηκε ήταν πως όλες αυτές οι επεμβάσεις δεν έγιναν πρώτα σε πειραματόζωα και ότι οι ασθενείς χρησιμοποιήθηκαν σαν πειραματόζωα οδηγούμενοι εν τέλει στον θάνατο».
Σάλος στο διαδίκτυο
Όπως είναι λογικό, η είδηση δεν πέρασε απαρατήρητη από ελληνικό ίντερνετ. Άλλωστε, από εκεί ξεκίνησε να ξετυλίγεται το κουβάρι της υπόθεσης.
Στο Twitter τα σχόλια δίνουν και παίρνουν, με πολλούς χρήστες να αρκούνται στην ειρωνεία, τη στιγμή που άλλοι εκφράζουν ανοιχτά τον εκνευρισμό τους τόσο προς το πρόσωπό της, όσο και προς τα ΜΜΕ που την ανύψωσαν στο θεό, μόνο και μόνο για να την δουν να γκρεμίζεται.
Η απάντησή της
Η ίδια, επέλεξε να απαντήσει (έμμεσα) σε όλα αυτά, με μια ανάρτηση στο facebook, όπου δημοσιεύει ένα (κομμένο) βραβείο.
«Μικρά βήματα στον χώρο της έρευνας γίνονται με συνεχή προσπάθεια, επιμονή και υπομονή. Κάθε μέρα συνεχίζω να μαθαίνω με συμμετοχή σε απλά ή πιο σύνθετα πρότζεκτ, σαν αυτό της τεχνητής νοημοσύνης στη NASA που ασχολούμαι τον τελευταίο καιρό.
Παράλληλα, όπως είπα πριν μερικές μέρες στη βράβευση στη Θεσσαλονίκη χρειάζονται να περάσουν δεκαετίες μόχθου, προσπάθειας, αποτυχιών και ίσως κάποιων επιτυχιών για να μπορείς να ελπίζεις ότι θα συνεισφέρεις ουσιαστικά ένα μικρό λιθαράκι στην επιστήμη.
Εμένα ο στόχος μου ποτέ δεν ήταν να ανταγωνιστώ ακαδημαϊκούς ή να συγκρίνω τα πρώτα μου βήματα στην επιστήμη ως νέα ερευνήτρια με άτομα τα οποία είναι στο χώρο πολλές δεκαετίες. Εξάλλου το σημαντικό είναι να δουλεύεις πάντα συνεργατικά, βοηθώντας τους συνανθρώπους σου να πάνε επίσης ένα βήμα πιο πάνω και όχι ένα βήμα πιο κάτω», γράφει χωρίς όμως να διευκρινίζει τι βραβείο είναι αυτό και για ποιο λόγο της απονεμήθηκε.
Νέες αναρτήσεις καθηγητών καθηλώνουν την Ελένη Αντωνιάδου
Μετά την ανάρτηση της κα. Αντωνιάδου, ο καθηγητής κ. Μπουγιούκος επανήλθε στο θέμα με νέα απάντηση λέγοντας πως η Ελένη Αντωνιάδου «εξακολουθεί να ψεύδεται και να παραποιεί!».
Το βραβείο που απεικονίζεται στην ανάρτησή της, κατά τη δημοσίευση του Κώστα Μπουγιούκου, είναι ένα «πιστοποιητικό συμμετοχής στο Frontier Development Lab, ένα θερινό camp στο οποίο βάζει challenges προς επίλυση η NASA (στις ΗΠΑ) και η ESA (στην Ευρώπη). Δεν είναι βράβευση από τη NASA αυτό».
Το νέο «χτύπημα» ήρθε από τον Κοσμήτορα της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, καθηγητή Παντελή Μπάγκο, ο οποίος υπήρξε καθηγητής της Ελένης Αντωνιάδου.
Σύμφωνα με την ανάρτηση του στο Facebook ο κ. Μπάγκος δηλώνει πως θυμάται την Ελληνίδα ως φοιτήτρια και διαπιστώνει μάλιστα πως ήταν και πολύ καλή φοιτήτρια. «Θυμάμαι της είχα δώσει συστατική επιστολή τόσο για να παρακολουθήσει κάποια συνέδρια, όσο και για τις μεταπτυχιακές της σπουδές», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ωστόσο, ο κ. Μπάγκος είναι ξεκάθαρος αναφορικά με πτυχές της ακαδημαϊκής και επαγγελματικής πορείας της Ελένης Αντωνιάδου. «Για τη NASA τα πράγματα είναι απλά: πήγε μάλλον σε κάποιο summer camp, όπως πάνε δεκάδες άλλοι αξιόλογοι φοιτητές από όλο τον κόσμο, πέρασε μια δύσκολη επιλογή, έκανε ένα μικρό πρότζεκτ, κάτι τέτοιο», γράφει ο καθηγητής, συνεπικουρώντας τους ισχυρισμούς όσων καταφέρθηκαν εναντίον της στο Facebook.
«Για τη μεταμόσχευση τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα, καθώς φαίνεται ότι αυτή όντως έγινε (όχι φυσικά από την ίδια), αλλά υπάρχουν πολλά δημοσιεύματα ότι υπήρχαν πολλά θέματα βιοηθικής που προκάλεσαν προβλήματα», σημειώνει ο καθηγητής για το πρότζεκτ με την τεχνητή τραχεία, το οποίο όντως περιλαμβάνει στο βιογραφικό της και η Ελένη Αντωνιάδου.
Όπως έγινε γνωστό, τόσο ο ασθενής που δέχτηκε πρώτος το μόσχευμα, όσο και άλλοι ασθενείς έχασαν τελικά τη ζωή τους.
Ο κ. Μπάγκος, πάντως, σημειώνει πως «όντως οι εργασίες (σ.σ.: της Ελένης Αντωνιάδου) είναι πάνω στα αντικείμενα της αναγεννητικής ιατρικής και των βλαστοκυττάρων, άρα η κοπέλα δεν λέει ψέματα. Αλλά, από την άλλη, αυτές οι δημοσιεύσεις, με καθαρά ακαδημαϊκά κριτήρια, σίγουρα δεν αρκούν για να τη χαρακτηρίσει κανείς «ειδικό στην αναγεννητική ιατρική», δεν την κατατάσσουν στους κορυφαίους επιστήμονες όλων των εποχών, ούτε καν στους κορυφαίους Έλληνες υποψήφιους διδάκτορες ή νέους διδάκτορες».
Ολόκληρη η τοποθέτηση του καθηγητή Παντελή Μπάγκου
Η κυρία Ελένη Αντωνιάδου ήταν φοιτήτρια μου στο Τμήμα Πληροφορικής με Εφαρμογές στη Βιοϊατρική του (τότε) Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας. Ήταν πολύ καλή φοιτήτρια και από όσο θυμάμαι της είχα δώσει συστατική επιστολή τόσο για να παρακολουθήσει κάποια συνέδρια όσο και για τις μεταπτυχιακές της σπουδές. Αυτά έγιναν το 2009. Το 2010 και το 2011 είδα ότι έβγαλε 2 ενδιαφέρουσες εργασίες σε διεθνές συνέδριο της ΙΕΕΕ (Conf Proc IEEE Eng Med Biol Soc), οι οποίες και οι δύο είχαν σχέση με την αναγεννητική ιατρική. Δεν είχα επικοινωνία μαζί της (πέραν του facebook), αλλά θεώρησα ότι μάλλον ήταν από τα αποτελέσματα της διδακτορικής της διατριβής. Εκείνη την εποχή άρχισαν και τα δημοσιεύματα για τη NASA όσο και για τις μεταμοσχεύσεις. Για τη NASA τα πράγματα είναι απλά, πήγε μάλλον σε κάποιο summer camp όπως πάνε δεκάδες άλλοι αξιόλογοι φοιτητές από όλο τον κόσμο, πέρασε μια δύσκολη επιλογή, έκανε ένα μικρό πρότζεκτ, κάτι τέτοιο. Ίσως να ασχολήθηκε ξανά και σε κάποιο άλλο πρότζεκτ, δεν ξέρω.
Φυσικά όμως δεν εργάζεται εκεί ως ερευνήτρια όπως αφήνουν να εννοηθεί τα ΜΜΕ, με την έννοια ότι δεν έχει μόνιμη σχέση εργασίας και καθώς δεν έχει (από όσο ξέρω) ακόμα διδακτορικό, δύσκολα θα μπορούσε να θεωρηθεί «ερευνητής» με την ακαδημαϊκή έννοια του όρου. Για τη μεταμόσχευση τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα, καθώς φαίνεται ότι αυτή όντως έγινε (όχι φυσικά από την ίδια) αλλά υπάρχουν πολλά δημοσιεύματα ότι υπήρχαν πολλά θέμα βιοηθικής που προκάλεσαν προβλήματα. Δεν θέλω να πω περισσότερα για αυτό το θέμα, αφήνω άλλους να μιλήσουν για αυτό γιατί δεν το γνωρίζω καλά.
Μετά, και το λέω με επιφύλαξη βλέποντας τα δημόσια στοιχεία, μάλλον σταμάτησε τη συνεργασία με τον τότε καθηγητή της και ίσως συνέχισε διδακτορικό με άλλον επιβλέποντα, γιατί το 2016 δημοσίευσε μια άλλη εργασία στο Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol, πάνω στα βλαστοκύτταρα με άλλον καθηγητή ως τελευταίο όνομα. Όλα αυτά τα χρόνια, τα δημοσιεύματα τρέχουν και γεμίζουν τον κόσμο αλλά και την ίδια με μια υπερβολή που ίσως δεν αρμόζει σε έναν νέο επιστήμονα.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι έχει κάνει σε επίπεδο διδακτορικών σπουδών 3 δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά και συνέδρια (που θα αρκούσαν και για να πάρει το διδακτορικό χωρίς να κάνει κάτι παραπάνω). Όντως οι εργασίες αυτές είναι πάνω στα αντικείμενα της αναγεννητικής ιατρικής και των βλαστοκυττάρων, άρα η κοπέλα δεν λέει ψέματα.
Αλλά, από την άλλη, αυτές οι δημοσιεύσεις, με καθαρά ακαδημαϊκά κριτήρια, σίγουρα δεν αρκούν για να την χαρακτηρίσει κανείς «ειδικό στην αναγεννητική ιατρική», δεν την κατατάσσουν στους κορυφαίους επιστήμονες όλων των εποχών, ούτε καν στους κορυφαίους Έλληνες υποψήφιους διδάκτορες ή νέους διδάκτορες, καθώς ακόμα και μεταξύ των αποφοίτων του τμήματός μας υπάρχουν δεκάδες οι οποίοι έχουν ολοκληρώσει ήδη τις διδακτορικές τους σπουδές με περισσότερες δημοσιευμένες εργασίες ο καθένας, έχοντας ετεροαναφορές, παρουσίες σε συνέδρια, υποτροφίες έρευνας από μεγάλους οργανισμούς, μεταδιδακτορική έρευνα σε κορυφαία πανεπιστήμια του εξωτερικού και της Ελλάδας, διδασκαλία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά και έχοντας ιδρύσει εταιρίες που έχουν λάβει πραγματικά μεγάλες χρηματοδοτήσεις.
Στο θέμα της εταιρίας χρειάζεται επίσης προσοχή. Πολλές φορές μια επιστημονική ανακάλυψη μπορεί να μην είναι τόσο σημαντική με καθαρά ακαδημαϊκά κριτήρια, αλλά να «μετράει» στο χώρο της οικονομίας και της παραγωγής. Μπορεί επίσης να συμβαίνει και το αντίθετο, ένα πολύ μεγάλο ερευνητικό αποτέλεσμα να μην έχει άμεσο αντίκτυπο στην τεχνολογική πρόοδο. Η κυρία Αντωνιάδου όντως ίδρυσε μια εταιρία για κατασκευή τεχνητών οργάνων, και πολύ καλά έκανε. Δεν ξέρω τι έχει παράξει μέχρι στιγμής αυτή η εταιρία, αλλά και να μην έχει «πουλήσει» τίποτα δεν θα μου έκανε εντύπωση έχοντας υπόψη την δυσκολία με την οποία τα ερευνητικά αποτελέσματα περνάνε στην παραγωγή. Καλώς έκανε την προσπάθεια, και καλά θα κάνει και να την συνεχίσει, αλλά δεν έχουμε προς το παρόν στοιχεία ότι αυτή η εταιρία έκανε κάτι σημαντικό (μακάρι να κάνει).
Γιατί λοιπόν τα γράφω όλα αυτά; Σίγουρα όχι για να στεναχωρήσω την ίδια. Για την ακρίβεια, θεωρώ ότι η υπερβολή με την οποία την περιβάλλουν τα εν λόγω δημοσιεύματα, ασχέτως αν τα επιδίωξε η ίδια ή όχι, τελικά της κάνει κακό στον επιστημονικό στίβο και κάπως πρέπει να προστατευθεί και αυτή. Από την άλλη, θέλω να προστατεύσω και τους άλλους απόφοιτους και διδάκτορές μας, που παλεύουν όλη μέρα στα εργαστήρια, που διδάσκουν σε μεγάλα πανεπιστήμια, που παράγουν έρευνα υψηλού επιπέδου σε μεγάλα επιστημονικά περιοδικά και τελικά βλέπουν ότι «αν δεν βγεις στην Τατιάνα είναι σα να μην υπάρχεις».
Τέλος, θέλω να προστατεύσω και τους νέους φοιτητές μας, που πολλές φορές θολώνει η κρίση τους βλέποντας δημοσιεύματα για «εύκολη επιτυχία» και για την «ιδέα με την οποία θα πιάσουμε την καλή». Όχι παιδιά, η επιστήμη θέλει κόπο, επιμονή, υπομονή και καμιά φορά και τύχη. Και είναι μια διαδικασία στην οποία συναντάς μεγάλες απογοητεύσεις, δεν είναι όλα εύκολα. Οι δε μεγάλες επιτυχίες δεν βγαίνουν συνήθως από μια «έξυπνη καινοτόμο ιδέα», βγαίνουν τέτοιες μία στο τόσο αλλά και πάλι χρειάζεται να έχεις φτάσει σε ένα υψηλό επίπεδο (ο Μπιλ Γκέιτς, ο Σερτζ Μπριν και ο Λάρι Πέιτζ δεν ήταν και άσχετοι με την επιστήμη, αλλά και πάλι είναι μόνο 3 από τους χιλιάδες που προσπάθησαν να «πιάσουν την καλή με μια ιδέα»).
