Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Μπόρις Τζόνσον δεν εκπροσωπεί τον μέσο βρετανό ψηφοφόρο, αλλά εκείνη τη μειοψηφία της άρχουσας τάξης που κάποτε διαχειριζόταν τις τύχες της αυτοκρατορίας. Απόφοιτος του Ιτον και της Οξφόρδης, ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του καριέρα στην εφημερίδα «The Times» ως ασκούμενος. Από τη θέση αυτή εκδιώχθηκε γιατί έβαλε στο στόμα καθηγητή της Οξφόρδης λόγια που αυτός δεν είχε πει. Τον προσέλαβε μετά η συντηρητική «Daily Telegraph» ως ανταποκριτή της στις Βρυξέλλες. Από τη θέση αυτή εξαπέλυσε σειρά επιθέσεων κατά της ευρωπαϊκής νομοθεσίας διότι δήθεν έθιγε τον βρετανικό τρόπο ζωής. Με τη γνωστή ροπή του προς την υπερβολή, ισχυριζόταν ότι η κοινότητα καθόριζε το μέγεθος των προφυλακτικών ώστε να απευθύνεται στους λιγότερο ευνοημένους από τη φύση άνδρες. Ως δήμαρχος του Λονδίνου άφησε πολλά δημόσια έργα ημιτελή, επιβαρύνοντας με το κόστος τους τους φορολογουμένους. Ως υπουργός Εξωτερικών της Τερέζα Μέι υπήρξε ανίκανος στις διαπραγματεύσεις για την έξοδο της χώρας του από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Σήμερα βαδίζει προς το Brexit χωρίς συμφωνία και δεν φαίνεται να ανησυχεί καθόλου γι’ αυτό, όπως δείχνει στις συνεντεύξεις του.
Το πρώτο ζήτημα που θα προκύψει από ένα Brexit χωρίς συμφωνία με την ΕΕ θα είναι η κατάργηση της ελεύθερης επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο Ιρλανδίες, στο κράτος και στο τμήμα της Βρετανίας. Το παρελθόν της βίας ανάμεσα στις δύο οντότητες με εκατοντάδες νεκρούς διέκοψε η συμφωνία ελεύθερης πρόσβασης των Ιρλανδών στον Βορρά μέσα στο πλαίσιο της ΕΕ. Με Brexit χωρίς μέριμνα για το πρόβλημα αυτό, η συμφωνία ανάμεσα στη Βόρεια Ιρλανδία (τη βρετανική) και στη Νότια (το κράτος) χάνει την ισχύ της, με ενδεχόμενο να επαναληφθούν οι συγκρούσεις στη μεθόριο των δύο τμημάτων.
Τι είναι όμως αυτό που εξασφαλίζει στον Μπόρις Τζόνσον την ασυλία από τις επικρίσεις των συμπατριωτών του και την επιλογή του από το Κοινοβούλιο ως πρωθυπουργού της χώρας; Οι εκκεντρικότητές του αποτελούν γνώρισμα της τάξης από την οποία προέρχεται, όπως ο ίδιος μάλιστα επισημαίνει στη βιογραφία του για τον Γουίνστον Τσόρτσιλ. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο πρωθυπουργός του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξε για τον Τζόνσον ένας επιπόλαιος ωραιολόγος με ελάχιστα εχέγγυα πριν αναλάβει τα ηνία της χώρας του στη μεγάλη δοκιμασία της. Αρκεί, λοιπόν, η εκκεντρικότητα για την παραγωγή πολιτικής, κατά τον Τζόνσον.
Μια ακραία εκδοχή του φαινομένου Τζόνσον είναι η συνειδητή «επανάσταση» της ομάδας των σοβιετικών κατασκόπων του Ψυχρού Πολέμου από το άλλο πανεπιστήμιο της ελίτ, αυτό του Κέιμπριτζ. Οι Φίλμπι, Μπάρτζες, Μακλίν, Μπλαντ και Κέρνκρος εκδικούνταν τη μεγαλοαστική τάξη της καταγωγής τους με την ιδιότητα του κατασκόπου και εχθρού των συμφερόντων της. Η παράδοση δεκάδων βρετανών πρακτόρων στα χέρια της Σοβιετικής Ενωσης, ωστόσο, ίσως αποτέλεσε μικρότερο κακό από αυτό που θα ακολουθήσει το κατά Τζόνσον Brexit χωρίς συμφωνία.
Η μόνη οδός διαφυγής για τη σημερινή κυβέρνηση των Συντηρητικών είναι η προκήρυξη εκλογών. Ο πιθανότερος νικητής θα είναι το Εργατικό Κόμμα που αντιτίθεται στο Brexit χωρίς συμφωνία. Ομως ο ηγέτης του Τζέρεμι Κόρμπιν αποτελεί ελάχιστη εγγύηση ομαλής λειτουργίας του συστήματος. Μια ενδεχόμενη ανατροπή του εκ των έσω ίσως αποβεί λύση στο σημερινό αδιέξοδο.
Ομως γιατί ο Τζόνσον να προβεί σε ενέργεια που θα μειώσει τόσο την παραμονή του στην εξουσία; Ισως για να επιβεβαιώσει τη φήμη του απρόβλεπτου παράγοντα στην πολιτική ζωή και να εντυπωσιάσει έτσι για μια ακόμη φορά το κοινό του.
Ενα στοιχείο από το πολυεθνικό παρελθόν της οικογένειας του «BoJo» πάει πίσω στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο προπάππος του, Αλί Κεμάλ, διαπρεπής νεότουρκος δημοσιογράφος, βρέθηκε το 1920 εξόριστος στη Μάλτα με άλλους διάσημους Νεότουρκους, όπως ο εθνικιστής διανοητής Ζίγια Γκέκαλπ. Ο Αλί Κεμάλ είχε σοβαρές αντιρρήσεις για τον αφανισμό των Αρμενίων το 1915-1916. Ανάλογες αντιρρήσεις διατύπωσε και ο Ατατούρκ αργότερα. Ο Αλί Κεμάλ στρατολογήθηκε από τους Συμμάχους σε επιτροπή που απέδωσε ευθύνες σε γνωστούς σφαγείς. Οταν ο Κεμάλ έκανε το λάθος να πάει στην Αγκυρα για να εξηγήσει τη μεταστροφή του, ο Νουρεντίν Πασάς, κατοπινός βασανιστής του Χρυσοστόμου Σμύρνης, διέταξε τους εθνικιστές να τον διαμελίσουν και να κρεμάσουν ό,τι απέμενε από αυτόν. Εκτός από την τουρκική, υπάρχει και ρωσική καταγωγή της οικογένειας Τζόνσον που εξηγεί το όνομά του, Μπόρις. Ο ευφάνταστος αυτός πρωθυπουργός μάς θυμίζει καθημερινά ότι δεν είδαμε ακόμη το τέλος της βρετανικής περιπέτειας.
Ο κ. Θάνος Μ. Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ.
