Είναι παρήγορο που η ενιαύσια ανακοίνωση των βαθμολογικών βάσεων εισαγωγής χιλιάδων νέων στα ΑΕΙ της χώρας εξακολουθεί να προκαλεί έντονη δημόσια συζήτηση και αντιπαράθεση. Είναι σημαντικό ότι η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εξακολουθεί να αποτελεί μια ισχυρή σημασιολογικά στιγμή για τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Αυτή η υψηλή σημασιολογική αξία αποδεικνύει ότι στην Ελλάδα εξακολουθούμε να θεωρούμε την τριτοβάθμια εκπαίδευση ως έναν σημαντικό μοχλό κοινωνικής ανόδου και ευημερίας. Και πολύ καλά κάνουμε, γιατί η αντίληψη αυτή αποτυπώνει την πραγματικότητα. Και βέβαια δεν αφορά μόνο την Ελλάδα αλλά το διεθνές πλαίσιο. Η κοινωνική άνοδος και η ευημερία, στο πλαίσιο της σύγχρονης μεταβιομηχανικής οικονομίας και κοινωνίας της γνώσης, προϋποθέτουν την πρόσβαση σε δεξιότητες και γνώσεις που μόνο μέσω της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποκτώνται.
Οι προκλήσεις και οι αλλαγές
Η δημόσια συζήτησή μας με αφορμή τις Πανελλαδικές Εξετάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ δεν στερείται βέβαια των συνηθισμένων στρεβλώσεων τις οποίες αναπαράγουμε στην Ελλάδα, συνήθως όταν δεν θέλουμε να μιλήσουμε με ευθύτητα για τα προβλήματά μας και επιλέγουμε τον ξύλινο λόγο της υπεκφυγής. Οι προκλήσεις της σύγχρονης συγκυρίας είναι μεγάλες τόσο για τους εκπαιδευτικούς όσο και για την πολιτεία: για όλους και όλες εμάς που υπηρετούμε τις διαδικασίες χάραξης και υλοποίησης εκπαιδευτικής πολιτικής. Εχουμε συζητήσει αρκετά τα προβλήματα. Δεν έχουμε αναπτύξει αρκετά τη διαβούλευση γύρω από τους στόχους. Τι επιδιώκουμε μέσα από τις αλλαγές που κάθε φορά προτείνουμε.
Το ισχύον σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει ολοκληρώσει τον ιστορικό του κύκλο. Χρειάζεται αναμόρφωση προς δύο βασικές κατευθύνσεις που αφορούν: πρώτον, την αναμόρφωση και αναβάθμιση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και την ενίσχυση του αυτοδιοίκητου, της ευελιξίας και της εσωτερικής διαφοροποίησης των ΑΕΙ.
Ως προς το πρώτο: η πλήρης αναμόρφωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης επιβάλλεται να ξεκινήσει άμεσα. Αυτή η τόσο σημαντική βαθμίδα πρέπει να απελευθερωθεί από την υποταγή της στις εισαγωγικές για το πανεπιστήμιο εξετάσεις. Χρειάζεται η εισαγωγή διδακτικών αντικειμένων που αναπτύσσουν όχι μόνο το γνωσιακό κεφάλαιο αλλά και κυρίως τις μαθησιακές αλλά και κοινωνικές και πολιτειακές δεξιότητες των νέων. Η ηγεσία του ΥΠΑΙΘ διαφαίνεται ότι κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Το Λύκειο οφείλει να οδηγεί και να εξασφαλίζει μέσα από αυστηρές διαδικασίες αξιολόγησης μαθητών και διαδικασίας το απολυτήριο Λυκείου. Το απολυτήριο Λυκείου πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά οι σχετικές εξετάσεις και η αξιολόγηση των υποψηφίων φοιτητών θα μπορούσαν να αποκοπούν πλήρως από το Λύκειο, να αποτελέσουν ενδεχομένως ευθύνη μιας ανεξάρτητης αρχής υπό την εποπτεία του ΥΠΑΙΘ και να διενεργούνται μάλιστα πολλές φορές τον χρόνο δίνοντας τη δυνατότητα στους υποψηφίους να βελτιώνουν τις επιδόσεις τους.
Η απελευθέρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από τις εξετάσεις εισαγωγής προϋποθέτει και επιτρέπει και αντίστοιχες αλλαγές του ρόλου των ΑΕΙ. Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα θα πρέπει και μπορούν να έχουν μεγαλύτερο λόγο ως προς τον αριθμό αλλά και τις γνώσεις και τις δεξιότητες των φοιτητών/τριών που εκπαιδεύουν. Θέματα όπως ο αριθμός των εισακτέων, η εφαρμογή της «βάσης του 10» (ή όποιας άλλης βάσης και προϋπόθεσης) θα μπορούσαν να αποτελέσουν ευθύνη των ιδρυμάτων ή ακόμη και των τμημάτων και σχολών.
Τριτοβάθμια εκπαίδευση σε όλους
Κομβικό σημείο εδώ είναι η Επαγγελματική Εκπαίδευση. Η ανάπτυξη δομών και προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης μέσα στα δημόσια ΑΕΙ είναι απαραίτητη. Γιατί, όπως πολλές φορές ειπώθηκε αυτές τις ημέρες, «κανένα παιδί δεν είναι για πέταμα» και έτσι για καθένα και καθεμιά από τους αποφοίτους του ελληνικού Λυκείου πρέπει να υπάρχει μια προγραμματισμένη και εξασφαλισμένη θέση στη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση: με εσωτερικές διαβαθμίσεις και διαφοροποίηση προγραμμάτων σπουδών, με αξιολόγηση των επιδόσεων των υποψηφίων ανάλογα με το πεδίο, το αντικείμενο και την κατεύθυνση σπουδών, με αξιολόγηση των εκπαιδευτικών δομών και διαδικασιών, με ευελιξία και δυνατότητα εσωτερικών μετακινήσεων μεταξύ προγραμμάτων σπουδών και τμημάτων.
Βασική προϋπόθεση αυτών των αλλαγών είναι βέβαια η δέσμευση και η ανάληψη της υποχρέωσής μας ως πολιτείας και ως κοινωνίας να παρέχουμε τη δυνατότητα συνέχισης των σπουδών σε δημόσια τριτοβάθμια ιδρύματα σε ΟΛΟΥΣ τους/τις αποφοίτους της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ο νέος ακαδημαϊκός χάρτης της χώρας το επιτρέπει, έχει δημιουργήσει οικονομίες κλίμακας και δημιουργεί τις συνθήκες για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε σε αυτή την υποχρέωση. Η γενναία επένδυση δημοσίων πόρων προς αυτή την κατεύθυνση είναι επένδυση στο μέλλον της χώρας. Η εφαρμογή αυθαίρετων και οριζόντιων βαθμολογικών βάσεων χωρίς τη συνολική αναμόρφωση της λειτουργίας των βαθμίδων εκπαίδευσης θα οδηγούσε σε μείωση των αριθμού των εισακτέων, θα ήταν αντιεπιστημονική, κοινωνικά άδικη, οικονομικά επιζήμια και αναπτυξιακά ολέθρια.
Οι προκλήσεις είναι μεγάλες και τα προβλήματα ιδιαίτερα σύνθετα. Οι βιώσιμες λύσεις που θα μας επιτρέψουν να υπερβούμε τις σημερινές αγκυλώσεις απαιτούν εκπαιδευτικές και πολιτικές πρωτοβουλίες «out-of-the-box». Το απαιτεί η εποχή, το επιθυμούν οι νέοι και νομίζω ότι μπορούμε να ανταποκριθούμε.
Η κυρία Ιωάννα Λαλιώτου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας, αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
