Κυριακή 7 Ιουλίου. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης εκλέγεται πρωθυπουργός με ποσοστό 40%, το οποίο του επιτρέπει να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Προτού καταλαγιάσουν οι πανηγυρισμοί στα γραφεία της Νέας Δημοκρατίας στο Μοσχάτο, μία ώρα μετά τα μεσάνυχτα, τον αναζητεί στο κινητό ο Εμανουέλ Μακρόν που ήθελε να τον συγχαρεί για τη μεγάλη νίκη. Την Τρίτη, 9 Ιουλίου, δέχεται συγχαρητήρια και από την Ανγκελα Μέρκελ. Τα τηλεφωνήματα αυτά δεν θα διέφεραν σε τίποτε από τα αντίστοιχα που είχαν δεχθεί οι προκάτοχοί του αν ο κ. Μητσοτάκης δεν είχε αποφασίσει να αξιοποιήσει την ευνοϊκή συγκυρία με έναν διαφορετικό τρόπο.
Εσπευσε να ψηφίσει ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων στη Βουλή, ώστε να δώσει απτό δείγμα των προθέσεών του, και οργάνωσε μια μικρή περιοδεία στο Παρίσι, στο Βερολίνο και στη Χάγη, προκειμένου να εξηγήσει ο ίδιος το σχέδιό του για την ανάπτυξη της Ελλάδας. Οι επαφές του στις δύο πρώτες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες – στη Χάγη θα βρεθεί την ερχόμενη Τρίτη – έφεραν στήριξη στις ελληνικές θέσεις στην εξωτερική πολιτική και ένα πρόγραμμα-μαμούθ για δράσεις της «πράσινης» ατζέντας. Σε πενήντα ημέρες από την εκλογή του ο κ. Μητσοτάκης κατάφερε να επαναπροσδιορίσει τη σχέση της Ελλάδας με τον γαλλογερμανικό άξονα, και αυτό δεν προέκυψε τυχαία. Ηταν αποτέλεσμα επίμονης και μεθοδικής προεργασίας.
Προετοιμασία πριν από τις εκλογές
Η σχέση με το Παρίσι και το Βερολίνο καλλιεργήθηκε αρκετό καιρό πριν από τις εκλογές. Συγκεκριμένα πρόσωπα από το επιτελείο του ανέλαβαν να κάνουν συναντήσεις, συζητήσεις, επαφές με ανθρώπους-κλειδιά στις κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Γερμανίας. Οι Γάλλοι ήταν περισσότερο υποστηρικτικοί, σε αντίθεση με τους Γερμανούς που περίμεναν να δουν δείγματα γραφής. Αυτός ήταν ο λόγος που ο κ. Μητσοτάκης αποφάσισε να κινηθεί γρήγορα. Ζήτησε από έμπιστους συνεργάτες του να ετοιμάσουν νομοσχέδια τα οποία θα ψηφίζονταν αμέσως στην περίπτωση που εκλεγόταν πρωθυπουργός, θα δημιουργούσαν φιλοεπενδυτικό περιβάλλον και θα του έδιναν τα επιχειρήματα να διεκδικήσει ευρύτερο δημοσιονομικό χώρο με τη μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος. Η οικονομία της Ελλάδας θα έμπαινε σε άλλη τροχιά και θα ήταν ευκολότερο να καλυφθεί το κενό 100 δισεκατομμυρίων ευρώ από επενδύσεις, που λείπουν από τη χώρα.
Οι προσκλήσεις από τον πρόεδρο Μακρόν και την καγκελάριο Μέρκελ έγιναν αμέσως αποδεκτές, αλλά δεν ήταν εύκολο να βρεθούν ημερομηνίες μέσα στο καλοκαίρι. Η γαλλική πλευρά πρότεινε στην ελληνική τη 17η Ιουλίου, αλλά ήταν η ημέρα που στην Αθήνα ορκιζόταν η νέα Βουλή. Η επίσκεψη στο Βερολίνο οριστικοποιήθηκε πολύ γρήγορα, για τις 29 Αυγούστου.
Ο Πρωθυπουργός είχε καταλήξει στα θέματα που θα έθετε σε αυτές τις συναντήσεις. Επιπλέον, είχε μιλήσει με την Ανεγκρετ Κραμπ-Καρενμπάουερ, τη διάδοχο της κυρίας Μέρκελ στο CDU, και με τη νέα πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ενημερώνοντάς την ότι θα προτείνει για επίτροπο τον Μαργαρίτη Σχοινά και ότι θα διεκδικήσει ένα παραγωγικό χαρτοφυλάκιο.
Στην Ελλάδα όμως η οικονομική κατάσταση μόνο αισιοδοξία δεν προκαλούσε, καθώς πολύ γρήγορα η νέα κυβέρνηση διαπίστωσε ότι τα δημόσια οικονομικά κινδύνευαν να εκτροχιαστούν σε σημείο που να απειλείται ο στόχος του 3,5% για το πρωτογενές πλεόνασμα. Η ανησυχία δεν ήταν μόνο ελληνική. Στις 9 Ιουλίου επισκέφθηκε την Αθήνα ο πρόεδρος του Εποπτικού Συμβουλίου του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Αντρέα Ενρία και στις 15 Ιουλίου ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ. Οι επισκέψεις ήταν προγραμματισμένες και οι συζητήσεις, εκ των πραγμάτων, κομβικές.
Η έμπρακτη στήριξη από το Παρίσι
Η γαλλική πλευρά σε αυτή τη συγκυρία έδειξε έμπρακτα την υποστήριξή της. Στις 9 Αυγούστου ο γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρουνό Λε Μερ συναντήθηκε με τον κ. Μητσοτάκη στο Μέγαρο Μαξίμου και συζήτησαν για την ελληνική και την ευρωπαϊκή οικονομία αλλά και για το μέλλον της ΕΕ. Ο κ. Λε Μερ ενημέρωσε τον συνομιλητή του ότι το ταξίδι στο Παρίσι θα πραγματοποιούνταν πιθανότατα την Πέμπτη 22 Αυγούστου, αλλά θα έπρεπε να περιμένει επιβεβαίωση από το Μέγαρο των Ηλυσίων. Η επιβεβαίωση ήρθε, ενώ μέσα στον Αύγουστο πέρασε από την Αθήνα ο σύμβουλος του κ. Μακρόν για ευρωπαϊκά θέματα Κλεμάν Μπον, ο οποίος επισκέφθηκε το Μέγαρο Μαξίμου.
Η ημερομηνία που επελέγη δεν ήταν αδιάφορη. Λίγα εικοσιτετράωρα νωρίτερα ο πρόεδρος Μακρόν είχε συνάντηση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, την ίδια ημέρα προηγήθηκε ο Μπόρις Τζόνσον του κ. Μητσοτάκη και την επομένη ήταν η Σύνοδος των G7. Η συνάντηση Μητσοτάκη – Μακρόν ήταν πολύ καλά προετοιμασμένη και το κλίμα ιδιαίτερα θερμό. Οι δύο πολιτικοί γνωρίζονταν από το 2016 και είχαν αναπτύξει προσωπική σχέση. Επιπλέον, η πολύ καλή γνώση της γαλλικής γλώσσας διευκόλυνε τη συζήτηση η οποία επεκτάθηκε από τα διμερή στα ευρωπαϊκά και τα διεθνή θέματα (Ευρώπη, Βαλκάνια, Τουρκία, Αφρική, Ρωσία, ΗΠΑ, Κίνα), σε θέματα οικονομίας, πολιτικής και γεωπολιτικής. Ο γάλλος πρόεδρος συμπεριέλαβε την Ελλάδα σε όλες τις ατζέντες. Από την πλευρά του, ο έλληνας πρωθυπουργός εξήγησε το σχέδιό του για την ανάπτυξη, αλλά η συζήτηση επεκτάθηκε στα αμυντικά και στο Μεταναστευτικό. Το ενδιαφέρον είναι ότι σε όλα όσα συμφωνήθηκε να συνεργαστούν οι δύο χώρες υπάρχει διαρκής επαφή και συνεννοήσεις.
Το Μέγαρο των Ηλυσίων χτίστηκε το 1722, προοριζόταν για παλάτι, και προσφέρει την οικειότητα μιας, έστω υπερβολικά πολυτελούς, κατοικίας. Οι κ.κ. Μακρόν και Μητσοτάκης είχαν την ευχέρεια να σπάσουν το πρωτόκολλο, να βγουν χωρίς σακάκια στην ηλιόλουστη βεράντα και να μιλήσουν τετ α τετ με θέα τους καταπράσινους κήπους του Μεγάρου. Επίσης, παρότι δεν συνηθίζεται σε συναντήσεις εργασίας, η Μπριζίτ Μακρόν κάλεσε στο Παρίσι και τη σύζυγο του πρωθυπουργού Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη.
Η «πράσινη» ατζέντα και το μήνυμα Μητσοτάκη
Η Καγκελαρία όμως ήταν άλλη υπόθεση. Το κτίριο που παραδόθηκε το 2001, και είναι το μεγαλύτερο κυβερνητικό κτίριο στον κόσμο, έχει μια ατμόσφαιρα ισχύος, αυστηρότητας, τεχνοκρατισμού. Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κάποιος σκηνές οικειότητας, παρότι η υποδοχή της κυρίας Μέρκελ στον έλληνα πρωθυπουργό ήταν πολύ θερμή. Σε αυτό συνέτεινε η προσεκτική προετοιμασία της συνάντησης ως και την τελευταία λεπτομέρεια. Στενός συνεργάτης του κ. Μητσοτάκη πήγε μία εβδομάδα νωρίτερα στο Βερολίνο και είχε συναντήσεις στην Καγκελαρία, στο υπουργείο Εξωτερικών, αλλά και στο υπουργείο Οικονομικών. Ετσι προετοιμάστηκε με ακρίβεια χιλιοστού η συνάντηση ενώ η πρόταση για ανάπτυξη μέσω της «πράσινης» ατζέντας ήταν προσυμφωνημένη.
Τόσο στο Παρίσι όσο και στο Βερολίνο ο κ. Μητσοτάκης έστειλε ένα ξεκάθαρο μήνυμα ότι θέλει να είναι ο πρωθυπουργός που θα βγάλει πραγματικά την Ελλάδα από την κρίση, όχι άλλος ένας πρωθυπουργός. «Εμείς έχουμε ένα μεγάλο πλεονέκτημα: δεν χρειάζεται να κάνουμε κωλοτούμπα. Είναι πολύ ωραίο να λες σε όλους ότι θα εφαρμόσεις το πρόγραμμά σου, αυτό για το οποίο σε εξέλεξαν οι πολίτες» είπε σε μια άτυπη συνάντηση που είχε με δημοσιογράφους.
Πρόσθεσε ότι πρόθεση της κυβέρνησης είναι να κλείσει πολύ σύντομα την 4η αξιολόγηση. Αυτό που δεν είπε είναι ότι αν συμβεί αυτό και αν πάρει τις επιστροφές από τα ομόλογα που διαχειρίζονται οι ευρωπαϊκές κεντρικές τράπεζες, σε συνδυασμό με αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης, θα έχει βάλει την Ελλάδα σε ένα πολύ διαφορετικό οικονομικό περιβάλλον.
Ο κ. Μητσοτάκης συνοδεύεται σε όλα τα ταξίδια του στο εξωτερικό από έναν στενό πυρήνα συνεργατών. Σε αυτόν περιλαμβάνονται ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας, ο σύμβουλος για ευρωπαϊκά θέματα Δημήτρης Μητρόπουλος, η διπλωματική σύμβουλος Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, η υπεύθυνη για τα social media Κύρα Κάπη και για τον ξένο Τύπο ο Αργύρης Παπαστάθης. Ανάλογα με τις ανάγκες προστίθενται και άλλα πρόσωπα. Στο Παρίσι συμμετείχε στην αποστολή ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Αλέξανδρος Διακόπουλος και στο Βερολίνο ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας και ο αναπληρωτής υπουργός Προστασίας του Πολίτη Γιώργος Κουμουτσάκος. Στη Χάγη θα τον συνοδεύουν ο Γρηγόρης Δημητριάδης, διευθυντής του πρωθυπουργικού γραφείου, και ο υφυπουργός Εξωτερικών Κώστας Φραγκογιάννης.
Ο κ. Μητσοτάκης είχε τη διορατικότητα να μη θέσει το θέμα της μείωσης του πρωτογενούς πλεονάσματος για το 2019 και το 2020 στην κυρία Μέρκελ εκτιμώντας ότι εφόσον συμφωνηθεί με τους θεσμούς, όταν ωριμάσουν οι συνθήκες, η γερμανική κυβέρνηση ενδεχομένως να δει διαφορετικά το θέμα. Επίσης γνώριζε ότι – παρά τον διαδεδομένο μύθο για τη συμπάθεια της καγκελαρίου στον Αλέξη Τσίπρα -, η γερμανική κυβέρνηση έχοντας βάλει πλάτη το καλοκαίρι του 2015 για να πάρει το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης η χώρα μας, δεν θέλει να δει την Ελλάδα να αποτυγχάνει, ανεξαρτήτως κυβερνήσεως.
Δεκαετές σχέδιο για την «πράσινη» ανάπτυξη με αιχμή την ενέργεια
Η συνάντηση στο Βερολίνο δομήθηκε σε πέντε μεγάλες θεματικές: οικονομία, ανάπτυξη, Προσφυγικό, Τουρκία, Βαλκάνια. Το Προσφυγικό, που βρίσκεται σε έξαρση τις τελευταίες ημέρες, με μεγάλες ροές προς τα ελληνικά νησιά και ιδιαίτερα τη Λέσβο, όπου η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο, είναι ένα ζήτημα που ενδιαφέρει επίσης πολύ τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ολλανδία γιατί σε αυτές τις χώρες καταλήγει μεγάλος αριθμός μεταναστών. Ο κ. Μητσοτάκης αντιλαμβάνεται ότι η Ελλάδα πρέπει να αυξήσει τον αριθμό των επιστροφών προς την Τουρκία όσων προσφύγων δεν δικαιούνται άσυλο, την ίδια ώρα που και οι Ευρωπαίοι πρέπει να μας δώσουν έμπρακτη βοήθεια, πράγμα για το οποίο δεν υπάρχει αντίρρηση. Σε ό,τι αφορά τα Βαλκάνια, εξηγεί τη θέση του ότι η Συμφωνία των Πρεσπών έχει σφάλματα τα οποία θα επιχειρήσει να διορθώσει μέσα από τις ευρωπαϊκές διαδικασίες, αλλά δεν θα ακυρώσει μια ψηφισμένη διεθνή συμφωνία της Ελλάδας. Επίσης, σε ό,τι αφορά τα Δυτικά Βαλκάνια, λέει ότι δεν μπορεί να έχει διαφορετική μεταχείριση η Βόρεια Μακεδονία από την Αλβανία, η οποία όμως θα πρέπει να ελεγχθεί για τη στάση της απέναντι στην ελληνική μειονότητα.
Ασφαλώς το μεγάλο θέμα για την ελληνική πλευρά είναι το αναπτυξιακό φόρουμ που θα διοργανωθεί στις αρχές του 2020 και το δεκαετές πρόγραμμα «πράσινης» ανάπτυξης (2020-2030). Η στήριξη της Γερμανίας είναι πολύτιμη για την επιτυχία του εγχειρήματος και έτσι η συνάντηση στην Καγκελαρία κατέληξε σε συγκεκριμένα βήματα και χρονοδιαγράμματα.
Το αναπτυξιακό φόρουμ θα πραγματοποιηθεί στο Βερολίνο και σε αυτό θα συμμετάσχουν όλοι οι μεγάλοι επιχειρηματίες από την Ελλάδα που δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς της «πράσινης» ατζέντας με ομοειδείς επιχειρήσεις από όλη την Ευρώπη και μεγάλες επενδυτικές τράπεζες. Δεν θα πρόκειται, δηλαδή, για ένα αμιγώς ελληνογερμανικό φόρουμ.
Τι προβλέπει το «Πράσινο Επενδυτικό Σχέδιο»
Η μέχρι στιγμής συμφωνία για το «Πράσινο Επενδυτικό Σχέδιο» προβλέπει τα εξής: συμμετοχή θα έχουν η γερμανική και η ελληνική κυβέρνηση, γερμανοί και έλληνες επενδυτές στο πλαίσιο της υιοθέτησης του Ελληνικού Εθνικού Σχεδίου για το Περιβάλλον και το Κλίμα (NPEC) τον προσεχή Δεκέμβριο. Η συνεργασία θα γίνει μέσω ΣΔΙΤ, συμμετοχών και στρατηγικών συνεργασιών αλλά και νέων παραγωγικών επενδύσεων (greenfield investments).
Το σχέδιο θα χρηματοδοτηθεί από δημόσιους πόρους (ΠΔΕ, ΕΣΠΑ και Σχέδιο Γιούνκερ) και από ιδιωτικούς (επενδυτικά κεφάλαια, τραπεζική χρηματοδότηση και «μόχλευση» κεφαλαίων με αναπτυξιακές τράπεζες σε Γερμανία και διεθνώς, π.χ. ΕΤΕπ, EBRD).
Σε αυτό θα μπορούν να συμμετάσχουν εταιρείες που δραστηριοποιούνται ή θέλουν να επενδύσουν:
Στον πρωτογενή τομέα και χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες στη γεωργία για εξοικονόμηση ενέργειας και νερού (από μικρά αγροτικά φωτοβολταϊκά μέχρι σύγχρονους αισθητήρες για τη συχνότητα και ποσότητα ποτίσματος).
Στη μεταποίηση – βιομηχανία, από το σύνολο της διαχείρισης απορριμμάτων μέχρι όλες τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (π.χ. αιολικά, μεγάλα φωτοβολταϊκά, γεωθερμία), συμπεριλαμβανόμενης της αλυσίδας διανομής.
Στις κατοικίες και κατασκευές γενικά, με έμφαση στην ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας (energy efficiency) καθώς τα κτίρια εκπέμπουν το 75% των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου. Ηδη έχει εξαγγελθεί από την κυβέρνηση η χορήγηση έκπτωσης φόρου (tax credit) μέχρι 40% για ενεργειακή, λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση των κτιρίων, που αναμένεται να κινητοποιήσει σημαντικές επενδύσεις στην αγορά κατοικίας την επόμενη τετραετία. Η παροχή του κατάλληλου ρυθμιστικού πλαισίου για τις ESCOs (κυρίως παραγωγοί ενέργειας, όπως ΔΕΗ, Elpedison, Protergia, αλλά και κατασκευαστικές εταιρείες) είναι καθοριστική στην πραγματοποίηση αυτών των επενδύσεων.
Στην ηλεκτροκίνηση στα επιβατικά αυτοκίνητα και στα μέσα μαζικής μεταφοράς με προτεραιότητα στην επέκταση του δικτύου φόρτισης, εκτός των μπαταριών και της κατασκευής οχημάτων.
Στη διαχείριση απορριμμάτων, ιδίως σε Αττική και Θεσσαλονίκη, και σε ιδιωτικοποιήσεις και στρατηγικές συμμαχίες στην ενέργεια (π.χ. ΔΕΠΑ).
Οπως επισήμαναν στις κοινές δηλώσεις τους Μέρκελ και Μητσοτάκης, χρειάζεται να προηγηθούν παρεμβάσεις στο ρυθμιστικό πλαίσιο και σε συνεννόηση με την Κομισιόν να αντιμετωπιστούν όλα τα θέματα που μπορεί να προκύπτουν από το κοινοτικό κεκτημένο περί κρατικών ενισχύσεων.
Το «Πράσινο Επενδυτικό Σχέδιο» αναμένεται να αποτελέσει τον μοχλό για τον αναπτυξιακό μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας. Να σημειωθεί ότι στο Βερολίνο συζητήθηκε και το θέμα της ΔΕΗ, για το οποίο η γερμανίδα καγκελάριος έδειξε ότι ήταν πλήρως ενημερωμένη και εξέφρασε την ικανοποίησή της στον Πρωθυπουργό για τα άμεσης προτεραιότητας βήματα σταθεροποίησης της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. Για τη ΔΕΗ υπάρχει ήδη πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από μεγάλες ξένες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ενέργειας και εκπρόσωποί της έχουν έρθει στην Αθήνα για συζητήσεις.
Εξάλλου, στις αρχές Νοεμβρίου ο κ. Μητσοτάκης θα βρεθεί στη Σανγκάη στο πλαίσιο της EXPO 2019 – στην οποία η Ελλάδα είναι τιμώμενη χώρα – και θα έχει συνάντηση με τον πρόεδρο της Κίνας Σι Τζινπίνγκ. Το ίδιο διάστημα θα βρίσκεται στη Σανγκάη και ο πρόεδρος Μακρόν, ο οποίος έχει θέσει στις υψηλές προτεραιότητές του την κλιματική αλλαγή και την προώθηση της «πράσινης» ατζέντας.
