Πληθαίνουν τα σημάδια επιβράδυνσης στην παγκόσμια οικονομία. Σειρά παραγόντων και συνθηκών επιβεβαιώνουν τις τάσεις εισόδου σε έναν νέο καθοδικό κύκλο έντεκα χρόνια μετά το σοκ της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.

Η αμερικανική κεντρική τράπεζα οδηγήθηκε σε μείωση των επιτοκίων και πιθανώς να επιχειρήσει και νέα, ακριβώς για να αποτρέψει ενδεχόμενη μετάπτωση της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου στην ύφεση. Αναλόγως κινείται και η αντίστοιχη της Ευρώπης, με τον Μάριο Ντράγκι έτοιμο να επαναφέρει και τις πριν από έναν χρόνο εξαντληθείσες παρεμβάσεις στις αγορές ομολόγων.

Κοινή είναι η πεποίθηση ότι τα βασικά επιτόκια των κεντρικών τραπεζών θα τείνουν να προσεγγίζουν το μηδέν, με αποτέλεσμα η διακράτηση ρευστών διαθεσίμων να καθίσταται απολύτως αντιπαραγωγική στην παρούσα φάση. Ηδη τα επιτόκια καταθέσεων στις μισές χώρες της ευρωζώνης είναι αρνητικά, όπως και οι αποδόσεις των ομολόγων μετρούνται σε δεκαδικά της μονάδας.

Η πλεονεκτική θέση της Ελλάδας

Επιπλέον, οι τιμές των μετοχών διορθώνουν σημαντικά διεθνώς, επειδή απλούστατα είχαν εκτοξευθεί στα ύψη τα προηγούμενα εξάμηνα και πλέον τίποτε δεν μοιάζει ικανό να αναγεννήσει τις διεθνείς προσδοκίες για την κερδοφορία των επιχειρήσεων.

Με άλλα λόγια, οι διεθνείς αγορές και οι αναλυτές τους προεξοφλούν προϋφεσιακές συνθήκες στις ΗΠΑ και στη Γερμανία, όπως και επιβράδυνση της αναπτυξιακής ορμής στην Κίνα, προτρέποντας τις κυβερνήσεις των ισχυρότερων χωρών να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να υιοθετήσουν μέτρα κεϊνσιανής καταγωγής προκειμένου να ενισχύσουν τη ζήτηση.

Ωστόσο, αυτές οι ζοφερές προοπτικές της διεθνούς οικονομίας, όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, βρίσκουν την ελληνική οικονομία σε σχετικά πλεονεκτική θέση. Και αυτό επειδή έχει δοκιμαστεί επί μακρόν στην έρημο της ύφεσης, οι επιχειρήσεις, τα νοικοκυριά, οι καταναλωτές και το κράτος το ίδιο έχουν εκπαιδευτεί στην αντιμετώπιση υφεσιακών συνθηκών, διαθέτουν πλέον εμπειρίες επιβίωσης ακόμη και σε περιβάλλον ανύπαρκτης χρηματοδότησης και σε καθεστώς περιορισμένων πόρων.

Επιπροσθέτως, οι αξίες, οι τιμές, οι αμοιβές έχουν βιώσει πραγματικά υποτιμητικές συνθήκες, δεν έχουν πολλά να χάσουν. Αντιθέτως ο επερχόμενος μηδενισμός των επιτοκίων καταθέσεων και ομολόγων και τα κύματα ρευστότητας που θα κατακλύσουν την παγκόσμια οικονομία μπορεί να προσφέρουν ευκαιρίες περαιτέρω ενίσχυσης των συνθηκών εξυγίανσης της ελληνικής οικονομίας.

Ευκαιρία για το χρέος και τα «κόκκινα» δάνεια

Οσοι παρακολουθούν συστηματικά τις ελληνικές οικονομικές προοπτικές επιμένουν ότι στις παρούσες συνθήκες μηδενικών επιτοκίων και υψηλής ρευστότητας μπορεί να διευκολυνθεί αφάνταστα η διαχείριση του πανύψηλου ακόμη ελληνικού χρέους και μαζί να αντιμετωπιστεί ευχερέστερα και ταχύτερα ο βραχνάς των «κόκκινων» δανείων, προσφέροντας δυνατότητες γρήγορης αναγέννησης του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας.

Οσοι επιχειρούν τέτοιες προσεγγίσεις λένε χαρακτηριστικά ότι την ώρα που υποχωρούν παγκοσμίως οι λεγόμενες «χάρτινες αξίες»,  στην Ελλάδα μπορεί να αναδειχθεί η αξία τών, εδώ και χρόνια, βαριά υποτιμημένων πραγματικών περιουσιακών στοιχείων, που αντιπροσωπεύουν τα ακίνητα και οι επιχειρήσεις.

Και σπεύδουν να διευκρινίσουν ότι τα μη εξυπηρετούμενα επιχειρηματικά δάνεια ανέρχονται σε περίπου 46 δισ. ευρώ και οφείλονται κατά βάση από περίπου 5.000 επιχειρήσεις, μικρές, μεσαίες και μεγάλες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν σε μεγάλο βαθμό τον παραγωγικό ιστό της χώρας. Αποτελούνται δε από απολύτως πτωχευμένες εταιρείες και από σχήματα που πιέζονται μεν χρηματοοικονομικά, αλλά είναι παραγωγικά βιώσιμα. Ειδικά ο δεύτερος κύκλος συγκροτεί τον βαριά υποτιμημένο και εν πολλοίς κρυμμένο πλούτο της Ελλάδας που μαραζώνει και σχεδόν σβήνει στα σκοτεινά και αδρανή τραπεζικά γραφεία. Πλήθος επιχειρήσεων και δραστηριοτήτων σε πλήθος κλάδων, από τα υλικά οικοδομών και τα κατεψυγμένα ψάρια ως τα αβγά και λοιπά τρόφιμα, φυτοζωούν, δεν βρίσκουν ούτε καν ελάχιστους χρηματοδοτικούς πόρους να ορθοποδίσουν και να αναδείξουν τις παραγωγικές τους δυνατότητες…

Οι τράπεζες και οι πελατειακές σχέσεις

Οι τράπεζες, παρά τις πολλές προσπάθειες απεμπλοκής από τον φθοροποιό κύκλο των «κόκκινων» δανείων, παραμένουν δεσμευμένες από τις πρώτες πράξεις τους και από τις πελατειακές σχέσεις που οικοδομήθηκαν στα πολλά χρόνια σχέσεων με προβληματικές ιδιοκτησίες και διοικήσεις των επιχειρήσεων που δανειοδοτήθηκαν.

Κοινή είναι η πεποίθηση ότι οι τράπεζες, ακριβώς εξαιτίας των σχέσεων εκλεκτικής συγγένειας που έχουν διαμορφώσει με επιχειρήσεις και επιχειρηματίες, καθυστερούν, δεν τολμούν  ριζοσπαστικές και γρήγορες λύσεις, παρά προτιμούν να διατηρούν τεχνητά ζωντανές στα χαρτοφυλάκιά τους ζημιογόνες δραστηριότητες, επειδή απλούστατα δεν καταγράφονται ζημιές παρά απαιτήσεις στα λογιστικά τους βιβλία. Μια απλή απόπειρα καταγραφής περιπτώσεων διάσωσης και εξυγίανσης προβληματικών επιχειρηματικών δανείων αρκεί για να βεβαιώσει του λόγου το αληθές. Ακόμη και ώριμες υποθέσεις για τις οποίες είναι καταγεγραμμένο εγχώριο και διεθνές ενδιαφέρον πνίγονται στον κυκεώνα συνδεδεμένων γραφειοκρατικών αγκυλώσεων και πολυποίκιλων μικρών και μεγάλων συμφερόντων, δεν βρίσκουν λύση, ούτε διέξοδο, παρά καρκινοβατούν.

Πρόσφατες περιπτώσεις επιχειρηματικής τρέλας

Οι περιπτώσεις της Creta Farms, της Notos, των τριών χαλυβουργιών, της υπερχρεωμένης ξενοδοχειακής αλυσίδας Helios Group, των παγωτών Δωδώνης και πολλές άλλες παραμένουν εκκρεμείς, παρότι είναι δεδηλωμένο το επενδυτικό ενδιαφέρον. Κάθε φορά κάτι μεσολαβεί και οι σχετικές διαδικασίες μπλοκάρουν, δεν προχωρούν δημιουργώντας ένα περιβάλλον επενδυτικής τρέλας που πολύ απέχει από τις ανάγκες της οικονομίας και της χώρας. Χαρακτηριστική θεωρείται η περίπτωση πασίγνωστου, βαριά υπερχρεωμένου ξενοδοχειακού ομίλου τον οποίο διεκδικεί πανίσχυρο αμερικανικό  fund που διαχειρίζεται περισσότερα από 100 δισ. δολάρια. Στις αρχές του τρέχοντος Αυγούστου οι διοικήσεις των τραπεζών έλαβαν επιστολή με την οποία περιγραφόταν το ενδιαφέρον και μαζί η επενδυτική πρόταση του συγκεκριμένου fund για την εξυγίανση του ξενοδοχειακού ομίλου. Οι Αμερικανοί πρότειναν άμεση καταβολή αποπληρωμής χρεών ύψους 100 εκατ. ευρώ, που αντιστοιχεί στο 27% των συνολικών χρεών, με ταυτόχρονη επένδυση άλλων 40 εκατ. ευρώ προκειμένου να αναγεννηθούν οι μονάδες του ομίλου. Και στη συνέχεια να ακολουθήσουν διαπραγματεύσεις για τη ρύθμιση του υπόλοιπου χρέους και των λοιπών εκκρεμοτήτων του ελληνικού ξενοδοχειακού ομίλου. Παρότι η πρόταση φαντάζει, αν μη τι άλλο, αξιοπρόσεκτη, δεν έχει τύχει ακόμη απάντησης. Γεγονός που αποκαρδιώνει τους υποψήφιους επενδυτές οι οποίοι διαπορούν λέγοντας ότι πρώτη φορά τους συμβαίνει στον κόσμο. «Συνήθως μας αναζητούν» λένε οι εκπρόσωποί τους και «εδώ ούτε καν μας απαντούν». Οι κακές γλώσσες λένε ότι η όλη υπόθεση καθυστερεί επειδή άλλα συμφέροντα διεκδικούν τον τεμαχισμό του ομίλου και τον διαμοιρασμό των ιματίων σε ξεχωριστές διαδικασίες. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, αν όντως δρουν αφανείς δυνάμεις στο τραπεζικό σύστημα, τότε η εξυγίανση μάλλον θα καθυστερήσει ή δεν θα επέλθει ποτέ.

Απαιτείται αλλαγή στάσης από τις διοικήσεις

Οσοι ωστόσο γνωρίζουν τις πραγματικές ανάγκες της ελληνικής οικονομίας, δεν μπορούν να συμβιβαστούν με τέτοια αφανή καθεστώτα. Θεωρούν ότι είναι ευκαιρία για πιο ριζοσπαστικές λύσεις και επιλογές που θα ελευθερώσουν γρήγορα τις τράπεζες από τα παλαιά δεσμά και θα επιτρέψουν την παραγωγική αναγέννηση του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας. Κάτι τέτοιο απαιτεί αλλαγή στάσης από τις διοικήσεις των τραπεζών, βελτίωση των πτωχευτικών διαδικασιών, δυνατότητες έκπτωσης και αλλαγής των διοικήσεων προβληματικών επιχειρήσεων και μαζί κίνητρα και διευκολύνσεις σε επιχειρήσεις και επενδυτικά σχήματα και ειδικά ταμεία που θα ήθελαν να αναλάβουν ρίσκο και να χρηματοδοτήσουν την εξυγίανση του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας. Ουσιαστικά αναζητούνται πιο δυναμική στάση από την πλευρά των εμπορικών τραπεζών και η ανάληψη νομοθετικών πρωτοβουλιών από την πλευρά της κυβέρνησης, καθώς εκτιμάται ότι μπορούν να κινητοποιηθούν σημαντικοί πόροι, εγχώριοι και διεθνείς, και έτσι να αναδειχθεί ο κρυμμένος ελληνικός πλούτος. Θα πρόκειται για την αντιστροφή του υπερδεκαετούς υποτιμητικού κύκλου που βασανίζει τους Ελληνες και διατηρεί καθηλωμένη και απαισιόδοξη την κοινωνία μας.