Στα τρένα και στα λεωφορεία με ευκολία οι νεότεροι κυρίως επιβάτες βάζουν τα παπουτσωμένα πόδια τους στο απέναντι κάθισμα. Από αφηρημάδα ή επειδή έτσι τους αρέσει. Ασήμαντη λεπτομέρεια, θα μου πείτε. Οι λεπτομέρειες όμως λένε πολλά. Επιβεβαιώνουν ποιοι είμαστε. Παρατηρώ λοιπόν και εκείνους που «σκουπίζουν» τη βρώμα των παπουτσιών τους στις ταπετσαρίες των μέσων μαζικής μεταφοράς και εκείνους που κάθονται στα καθίσματα όπου οι προηγούμενοι έχουν πατήσει.

Τα οποία μπορεί να έχουν επάνω τους από λάσπη έως ό,τι πιο αηδιαστικό μπορεί να φανταστεί ανθρώπου νους. Δεν γεννήθηκα χθες, δεν έρχομαι όμως και από τη μακρινή εποχή του μόνιππου που οι επιβάτες κορδωμένοι και ατσαλάκωτοι χαιρετούσαν ανασηκώνοντας ελαφρώς τα καπέλα τους τους πεζούς που γνώριζαν. Ερχομαι από μια κοντινή εποχή, που μας μάθαιναν πως τα παπούτσια είναι για να περπατάμε και τα καθίσματα για να καθόμαστε.

Και πως οι σόλες των παπουτσιών είναι βρώμικες. Από τα πρώτα όμως κιόλας ταξίδια μου στο εξωτερικό διαπίστωσα πως το εκεί επιβατικό κοινό δεν είχε την ίδια άποψη: και τα παπούτσια έβαζε στα καθίσματα, και στο πάτωμα του λεωφορείου καθόταν. Πολλά από αυτά που οι δικοί μου μού είχαν μάθει να μην κάνω επειδή δεν είναι σωστό, οι λαοί που θεωρούσα πιο πολιτισμένους από τους Ελληνες τα έκαναν. Κατάλαβα πως οι Ευρωπαίοι, που για πολλά τους θαύμαζα και τους ζήλευα, είχαν τα δικά τους ελλείμματα πολιτισμού. Ενα από αυτά είναι και το θέμα της καθαριότητας.

Πιστεύω πως ο καλοαναθρεμμένος Ελληνας έχει καλύτερους τρόπους από πολλούς Ευρωπαίους που ενίοτε του κουνάνε το δάχτυλο, θεωρώντας τον πιθανώς κατώτερο είδος. Είναι και πιο σχολαστικός στην καθαριότητα. ΄Η ήταν; Τον καιρό της παγκοσμιοποίησης, με όλα τα καλά αλλά και με τα κακά που φέρνει μαζί της, νομίζω πως έχουμε αρχίσει να γινόμαστε Ευρωπαίοι και σε θέματα που δεν θα έπρεπε.

Παπουτσωμένα πόδια πάνω στα καθίσματα, φρεσκοπλυμένα τζιν που μαζεύουν όλη τη βρωμιά της πόλης καθισμένα στα πεζοδρόμια και στα σκαλιά, μακό και παλτά που «σκουπίζουν» την υγρασία του γκαζόν και μαζί της τα ούρα των τετράποδων στα πάρκα και στις πλατείες. Είναι εικόνες καθημερινές. Ομως, ανάμεσα στην ανεμελιά που στο τέλος της ημέρας σε κάνει να συμπεριφέρεσαι με τρόπο ανάγωγο και στην καταπίεση (αν θεωρήσουμε πως είναι καταπίεση ένα στοιχειώδες savoir vivre) που σου μαθαίνει να συμπεριφέρεσαι ανθρώπινα, νομίζω πως δεν μπορείς παρά να επιλέξεις τη δεύτερη. Σε γλιτώνει και από κακοτοπιές: Μια φορά είπα κι εγώ (κατά το «δάσκαλε που δίδασκες») να το παίξω άνετος και ξάπλωσα στο γκαζόν του Πάρκου Ελευθερίας, για να φύγω λίγο μετά με δύο μασημένες τσίχλες (μπλιάχ!), τη μία κολλημένη στα μαλλιά μου και την άλλη στο σορτσάκι μου. Η παρέα μου με χαρακτήρισε γκαντεμόσαυρο και πολύ γέλασε.