Στην πιο κρίσιμη καμπή της ιστορίας τους βρίσκονται τα Ελληνικά Ταχυδρομεία (ΕΛΤΑ). Η αρχαιότερη ελληνική εταιρεία του ευρύτερου δημόσιου τομέα μετρά 191 χρόνια ζωής, αλλά σήμερα απαιτούνται μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για τη σωτηρία της.
Ο ισολογισμός του 2018 θα δείξει για πρώτη φορά αρνητικά ίδια κεφάλαια, ενώ για μία ακόμη χρήση ζημιογόνο είναι και το λειτουργικό της αποτέλεσμα (EBITDA).
Η νέα διοίκηση των ΕΛΤΑ, με πρόεδρο τον κ. Πολυχρόνη Γριβέα και διευθύνοντα σύμβουλο τον κ. Ηλία Αθανασίου, με τη συνδρομή της PwC, η οποία έχει εμπειρία από την αναδιάρθρωση ταχυδρομείων στην Ευρώπη, έχουν καταρτίσει ένα τριετές σχέδιο για τη σωτηρία και τον μετασχηματισμό της εταιρείας. Το σχέδιο αυτό απαιτεί την έγκριση του βασικού μετόχου των ΕΛΤΑ, που είναι με 90% το Υπερταμείο και κατ’ επέκταση το υπουργείο Οικονομικών και ο υπουργός Χρήστος Σταϊκούρας.
Τα ΕΛΤΑ πριν από 15 χρόνια είχαν τζίρο 600 εκατ. ευρώ. Το 2018 ο τζίρος έκλεισε στα 315 εκατ. ευρώ, αλλά αν αφαιρεθούν οι νεοσύστατες δραστηριότητες στην εμπορία ρεύματος ύψους 45 εκατ. ευρώ, τα έσοδα από τις βασικές δραστηριότητες ανέρχονται στα 270 εκατ. ευρώ. Σε αυτόν τον τζίρο το κόστος μισθοδοσίας για τους περίπου 6.000 υπαλλήλους ξεπερνά τα 200 εκατ. ευρώ!
Πολυχρόνης Γριβέας
Πίεση στα έσοδα
Αυτά τα 15 χρόνια τα επιστολικό ταχυδρομείο (αλληλογραφία – δέματα) έχανε συνεχώς μερίδιο από τις νέες τεχνολογίες, όπως τα e-banking, e-statement, e-invoice. Επιπλέον, η ηλεκτρονική διεκπεραίωση των φορολογικών δηλώσεων άσκησε ακόμη μεγαλύτερη πίεση στα έσοδα. Ουσιαστικά το επιστολικό ταχυδρομείο, που αντιπροσωπεύει το 60% των εσόδων των ΕΛΤΑ, έχανε τα τελευταία χρόνια 20 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση, χωρίς η εταιρεία να αναπροσαρμόσει τα κόστη της.
Καθοδική τάση εμφανίζουν και τα έσοδα από τα χρηματοοικονομικά προϊόντα (μεταφορές κεφαλαίων, επιταγές, εξόφληση λογαριασμών, πληρωμές συντάξεων κ.ά.) ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης, του ανταγωνισμού στον κλάδο, αλλά και της διείσδυσης του Internetbanking και άλλων τεχνολογιών. Τέλος, η πλήρης απελευθέρωση της ταχυδρομικής αγοράς το 2013 επέφερε και απώλειες μεγάλων πελατών, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Εν όψει της απελευθέρωσης της ταχυδρομικής αγοράς με τον νόμο 4053/2012, τα ΕΛΤΑ ορίστηκαν πάροχος καθολικής υπηρεσίας έως το 2028. Δηλαδή να παρέχουν ταχυδρομικές υπηρεσίες σε όλη την επικράτεια με προσιτές τιμές για τους πολίτες και να διατηρούν καταστήματα ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές.
Πρόβλημα ρευστότητας
Η αποζημίωση του καθαρού κόστους της καθολικής υπηρεσίας εκτιμήθηκε στα 45 εκατ. ετησίως, ποσό που βεβαίωσε και η Εθνική Αρχή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΕΤ). Από το 2013 έως το 2018 ωστόσο το Δημόσιο αναγνώριζε ως κόστος καθολικής υπηρεσίας μόνο 15 εκατ. ευρώ ετησίως, τα οποία όμως και αυτά δεν είχαν δοθεί ποτέ όλα αυτά τα χρόνια, παρά μόνο στις αρχές του 2018, όταν οι κυβερνώντες αντιλήφθηκαν το πρόβλημα ρευστότητας της εταιρείας και έδωσαν 90 εκατ/ ευρώ (6 x 15 εκατ.) Τότε όμως ήταν αργά καθώς τα 90 εκατ. ευρώ δεν αξιοποιήθηκαν για αναπτυξιακές δραστηριότητες αλλά κάλυψαν τη μαύρη τρύπα του οργανισμού. Τα ΕΛΤΑ το 2018 έμπαιναν μέσα 8 εκατ. ευρώ τον μήνα.
Ηταν τότε που παρακρατούσαν τις πληρωμές των καταναλωτών για τους λογαριασμούς της ΔΕΗ. Η ειρωνεία είναι ότι στις λογιστικές καταστάσεις των ΕΛΤΑ υπολογίζονταν τα 45 εκατ. ευρώ αλλά τα ΕΛΤΑ έπαιρναν ή 0 ή 15 εκατ. ευρώ. Σήμερα τα ΕΛΤΑ διεκδικούν από το Δημόσιο 152 εκατ. ευρώ ως κόστος καθολικής υπηρεσίας για την περίοδο 2013-2017 που έχει επιβεβαιώσει η ΕΕΕΤ.
Το πρόγραμμα αναδιάρθρωσης της εταιρείας από τη νέα διοίκηση προβλέπει δύο φάσεις: την εξασφάλιση των βιωσιμότητας της επιχείρησης σε πρώτη φάση, γιατί όπως είναι σήμερα τα νούμερα δεν βγαίνουν, και σε δεύτερη τον μετασχηματισμό της.
Το σχέδιο για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας προβλέπει ένα γενναίο πρόγραμμα εθελουσίας εξόδου με στόχο να αποχωρήσουν 2.000 εργαζόμενοι, μετατάξεις υπαλλήλων (εδώ θέλει αλλαγή της νομοθεσίας), κλείσιμο 200 ζημιογόνων καταστημάτων σε σύνολο 1.400, αλλαγή του οργανογράμματος και ενδεχομένως νέες συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Εκτιμάται ότι από το σύνολο των περίπου 6.000 εργαζομένων θα βρεθούν 2.000 άτομα για να ενταχθούν στο πρόγραμμα της εθελουσίας, δεδομένου ότι ο μέσος όρος ηλικίας του προσωπικού είναι 54 έτη. Εξ ου και ο μέσος μισθός αγγίζει τα 3.000 ευρώ επί 14 μήνες. Το κόστος της εθελουσίας εκτιμάται στα 200 εκατ. ευρώ.
Οne stop shop
Σε ό,τι αφορά τον μετασχηματισμό, στόχος είναι τα ΕΛΤΑ σε πέντε χρόνια από σήμερα να μη θυμίζουν ταχυδρομείο αλλά… τράπεζα. Να μετασχηματιστεί σε ένα one stop shop που θα προσφέρει ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά προγράμματα και όχι φιλοτελικά προϊόντα. Θα δοθεί έμφαση στην αξιοποίηση του ηλεκτρονικού εμπορίου, στις ταχυμεταφορές (courier) και στην ενίσχυση του μεριδίου στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Σήμερα τα έσοδα από τις ταχυμεταφορές ανέρχονται σε 45 εκατ. ετησίως, όπως και τα έσοδα από τη δραστηριότητα στην προμήθεια ενέργειας. Οι επενδύσεις που απαιτούνται για να αλλάξουν μορφή τα ΕΛΤΑ και να γίνουν μια ανταγωνιστική επιχείρηση προσεγγίζουν τα 300 εκατ. ευρώ.
Το κόστος είναι μεγάλο – ιδίως αν προστεθούν τα 200 εκατ. ευρώ της εθελουσίας -, αλλά οι δομές του οργανισμού είναι απαρχαιωμένες. Για παράδειγμα, το σύστημα της μηχανοργάνωσης είναι ίδιο εδώ και 15 χρόνια. Ο δανεισμός της εταιρείας ανέρχεται σε 130 εκατ. ευρώ και εξυπηρετείται κανονικά.
Η πλούσια ιστορία και οι παθογένειες
Ο Ιωάννης Καποδίστριας ιδρύει το 1928 το «Ταχυδρομείον Γενικόν» και συστήνονται τα πρώτα ταχυδρομεία «εις Αργος, εις Τριπολιτσάν, εις Επίδαυρον, εις Αίγιναν και εις Σύραν». Το 1860 τίθεται σε ισχύ ο νόμος των γραμματοσήμων. Το πρώτο γραμματόσημο έχει ως παράσταση την κεφαλή του Ερμή. Το 1892 το τηλέφωνο προστίθεται στις αρμοδιότητες των ταχυδρομείων και δημιουργούνται τα ΤΤΤ. To 1909 εγκαινιάζεται η αγροτική ταχυδρομική υπηρεσία. Επι δεκαετίες ο αγροτικός διανομέας ήταν το μοναδικό μέσο επικοινωνίας της ελληνικής υπαίθρου με τον υπόλοιπο κόσμο. Το 1970 τα ΕΛΤΑ γίνονται ΝΠΔΔ. To 1983 εισάγεται ο ταχυδρομικός κώδικας (ΤΚ). Το 1996 τα ΕΛΤΑ μετατρέπονται σε ΑΕ. Το 2000 ιδρύεται η Ταχυμεταφορές ΕΛΤΑ. Το 2013 απελευθερώνεται η ταχυδρομική αγορά και τα ΕΛΤΑ ορίζονται καθολικός πάροχος. Το 2016 ιδρύεται η ΕΛΤΑ Ενέργεια. Το 2018 τα ΕΛΤΑ περνούν στο Υπερταμείο.
Η εταιρεία όμως, εκτός από πλούσια ιστορία και κοινωνική συμβολή, εμφανίζει και τις παθογένειες μιας κρατικής εταιρείας: Διοικήσεις χωρίς όραμα, αθρόες προσλήψεις από το πολιτικό προσωπικό, καθυστερημένη ανταπόκριση στις νέες τεχνολογίες. Επίσης είναι ενδεικτικό ότι εκτός από την κεντρική ομοσπονδία των εργαζομένων, την ΠΟΣΤ, δραστηριοποιούνται ακόμη 55 διαφορετικά σωματεία εργαζομένων.
