Δεν χωράει αμφιβολία ότι και τα τρία μνημόνια με τις περικοπές συρρίκνωσαν δραματικά τα εισοδήματα των συνταξιούχων. Ιδιαίτερα οι μεσαίες και ανώτερες συντάξεις με τις σωρευτικές μειώσεις ξεπέρασαν το 50 % του εισοδήματος, πριν και μετά τα μνημόνια.
Η κοινωνική αυτή ομάδα των 2,7 εκ. ανθρώπων έγινε το υποζύγιο της λύσης του δημοσιονομικού προβλήματος του κράτους.
Είχα την τιμή ως συνήγορος μεγάλων συνταξιουχικών οργανώσεων, τόσο στα εθνικά δικαστήρια, όσο και την Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, να υπερασπισθώ την αξιοπρεπή διαβίωση των συνταξιούχων. Το ΣτΕ για το πρώτο μνημόνιο επικαλέστηκε τη δημοσιονομική ανάγκη του κράτους και έκρινε τις περικοπές συνταγματικές, αφήνοντας παράθυρο αμφισβήτησης σε περίπτωση συνέχισης των περικοπών.
Προσφύγαμε στην Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, στο Στρασβούργο, τόσο για τις περικοπές του 1ου μνημονίου, όσο και για τις περικοπές του 2ου μνημονίου και η Επιτροπή ομόφωνα έκρινε με την υπ’ αριθμ. 76-80/2012, αποφάσεις ότι οι μνημονιακές ρυθμίσεις παραβιάζουν τις ευρωπαϊκές συμβάσεις.
Με βάση τη νομολογία αυτών των αποφάσεων της Επιτροπής άλλαξε η νομολογία στα εθνικά δικαστήρια και εκδόθηκαν δικαστικές αποφάσεις το 2014, 2015 που έκριναν αντισυνταγματικές τις αποφάσεις του 2ου μνημονίου. Φαίνεται ότι τα σπασμένα αυτών των περικοπών του 2ου μνημονίου, τα αναδρομικά, θα τα πληρώσει η κυβέρνηση της Ν.Δ., που σε προγενέστερο χρόνο το 2012 είχε νομοθετήσει. Τις αποφάσεις του ΣτΕ αναμένει η κυβέρνηση, τέλη Αυγούστου ή αρχές Σεπτέμβρη για να πληρώσει τα αναδρομικά που η ίδια με άλλο σχήμα νομοθέτησε.
Εδώ όμως ξεκινάνε και τα δύσκολα για το μέλλον. Ποιες πληγές και των τριών μνημονίων θα βελτιώσει και θα μεταρρυθμίσει η κυβέρνηση, όπως έχει υποσχεθεί; Δεν νομίζω ότι το πρόβλημα του ασφαλιστικού εξαντλείται στις ακρότητες των νόμων 4387/2016 και 4472/2017, με το θέαμα ενός ρετιρέ 1000 συντάξεων των 10, 12 και 23 χιλιάδων, όπως κατήγγειλε ο Υπουργός. Καλώς θα ακυρωθούν αυτές οι ρυθμίσεις, αλλά δεν χρειάζονται φωνές. Είπαμε ότι γυρίζουμε στην κανονικότητα, δηλαδή στην πραγματικότητα.
Φρονώ ότι υπάρχουν επτά (7) βασικές πληγές στο ασφαλιστικό.
1η πληγή, η βιωσιμότητα του συστήματος. Βασικές παράμετροι που επηρεάζουν τη βιωσιμότητά του είναι η ανεργία, το δημογραφικό, οι εισφοροδιαφυγές και η διαχείριση της κινητής και ακίνητης περιουσίας του συστήματος.
Ο νόμος Κατρούγκαλου βρήκε λύση με τη δραματική μείωση των συντάξεων μεσαίων και ανώτερων και την ισοπέδωση προς τα κάτω. Να καταλήξουν οι επόμενες γενιές των βασικών μισθών στα 586 ευρώ ή τα 650 ευρώ, σε συντάξεις φτώχειας, επίπεδα εθνικής σύνταξης και κάτι παραπάνω!!! Συνεπώς, η βιωσιμότητα του συστήματος επιβάλει άμεσες και ρεαλιστικές λύσεις. Να εξευρεθούν νέοι πόροι εκτός από τις εισφορές των ασφαλισμένων που έχουν δραματικά συρρικνωθεί.
2η πληγή που συνδέεται με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του συστήματος. Θα υπάρξει επανυπολογισμός των συντάξεων. Οι περικοπές του 2ου μνημονίου θα υπολογισθούν εκ νέου ή απλά θα δοθούν τα αναδρομικά;
Το πιο σημαντικό ζήτημα όμως είναι αν οι νέοι συνταξιούχοι της μετά Κατρούγκαλου εποχής, που υπέστησαν περικοπές της τάξης του 35%, θα προσδοκούν βελτίωση της θέσης τους. Είναι μεγάλο λάθος και αδικία για τους συνταξιούχους νέας γενιάς που ο ν. 4387/2016 δεν προέβλεψε κάποια μεταβατική περίοδο.
3η πληγή. Θα μειωθούν οι εισφορές των συνταξιούχων προς τον ΕΟΠΥΥ, που από το 4% έφθασαν στο 6%, τόσο στη σύνταξη, όσο και την επικούριση για να βελτιωθεί το επίπεδο ζωής τους. Θα νομοθετηθεί εκ νέου το ΕΚΑΣ σε συνδυασμό με το ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα που αποτελεί την εξαγγελία της κυβέρνησης.
4η πληγή. «Η βελτίωση των υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και φροντίδας των ασφαλισμένων είναι πλέον απαραίτητη διότι το σύστημα νοσεί. Αποτέλεσμα της βελτίωσης θα είναι η 3η ηλικία να ελαφρύνει εισοδηματικά και ποιοτικά το επίπεδο διαβίωσης.
5η πληγή. Συνδέεται άμεσα με το ασφαλιστικό σύστημα και τη διασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης των πολιτών είναι το φορολογικό (φορολόγηση εισοδημάτων) και της απασχόλησης (να μειωθούν από 70 στο 30% οι περικοπές σε συνταξιούχους που επιθυμούν να εργασθούν).
6η πληγή. Αφορά τη φιλοσοφία και τη δομή του συστήματος.
Οι διεθνείς συμβάσεις για τα ασφαλιστικά συστήματα, η έννομη τάξη της χώρας μας, η ευρωπαϊκή και εθνική νομολογία προβλέπουν ότι η φιλοσοφία είναι να διασφαλίζουν τα κράτη:
Πρώτον, συντάξεις που θα προσεγγίζουν τους μισθούς των δικαιούχων όταν ήταν εργαζόμενοι.
Δεύτερον, να υπάρχει ανταποδοτικότητα εισφορών και παροχών στο σύστημα. Δεν μπορεί κάποιος που εργάζεται 40 χρόνια και πλέον να παίρνει σύνταξη σχεδόν την ίδια με αυτόν που εργάσθηκε τα μισά χρόνια.
Τρίτον, να υπάρξει σεβασμός, με τις συνεχείς μεταρρυθμίσεις του συστήματος, στη βασική θεμελιώδη αρχή δικαιολογημένης εμπιστοσύνης του κράτους. Να υπάρξουν κανόνες ασφαλείς που δεν θα ακυρώνουν κατακτήσεις και εισοδήματα.
Τέταρτον, ευέλικτο και αποτελεσματικό, οργανωτικά και λειτουργικά, σύστημα που θα παρέχει άμεσες υπηρεσίες και πληροφορίες στον ασφαλισμένο χωρίς να χρειάζεται να χάνει χρόνο, κόπο και χρήμα ή να περιμένει δύο και τρία χρόνια μέχρι να του χορηγηθεί η οριστική σύνταξή του.
7η πληγή. Αφορά την οργανωτική δομή και τις παρεχόμενες παροχές.
Η ενιαιοποίηση του συστήματος ΕΦΚΑ και ΕΟΠΥΥ μπορούν να εκσυγχρονίσουν και να βελτιώσουν τη λειτουργία και την αποδοτικότητά τους. Επιστροφή προς τα πίσω δεν νομίζω να ωφελεί.
Είναι πιστεύω ανάγκη να αξιοποιηθεί η διεθνής και ευρωπαϊκή εμπειρία. Οι δομές του συστήματος εξυπηρετούν τη φιλοσοφία του. Οι τρεις ασφαλιστικοί πυλώνες, σύνταξη, επικούριση, εφάπαξ, έχουν υποστεί σημαντικές δοκιμασίες και συσσωρευμένες περικοπές με τις ρυθμίσεις των τριών μνημονίων.
Η Πολιτεία εγγυάται με τις ρυθμίσεις του ν. 4387/2016 την εθνική σύνταξη και όλες οι άλλες παροχές είτε θα καλύπτονται από τους πόρους των ταμείων, είτε δεν θα χορηγούνται παροχές.
Φρονώ ότι οι αλλαγές στο σύστημα πρέπει να διασφαλίζουν τη λειτουργία τριών βασικών πυλώνων:
α. ΕΝΦΙΑ, φορέας εθνικής και αναλογιστικής σύνταξης με την εγγύηση του κράτους.
β. ΕΠΙΚΟΥΡΙΣΗ, η παροχή να χορηγείται είτε από τα υπάρχοντα ταμεία, είτε από επαγγελματικά ταμεία που ευρύτεροι κλάδοι θα ιδρύσουν και θα έχουν την ευθύνη της διαχείρισης.
γ.ΕΦΑΠΑΞ, η παροχή να χορηγείται από αυτοτελή ταμεία, αυτοδιαχειριζόμενα από τους ασφαλισμένους.
Στον πρώτο πυλώνα, η ασφάλιση θα είναι καθολική και υποχρεωτική και θα είναι υπό την αποκλειστική ευθύνη και εγγύηση του κράτους, σύμφωνα με τις συνταγματικές διατάξεις και τις διεθνείς συμβάσεις.
Στον πυλώνα της επικουρικής σύνταξης, ομοίως, η ασφάλιση θα είναι καθολική και υποχρεωτική με τη δυνατότητα επιλογής είτε στα υπάρχοντα ταμεία (Ν.Π.Δ.Δ.) είτε στα επαγγελματικά ταμεία (Ν.Π.Ι.Δ). Η οργάνωση και λειτουργία των επαγγελματικών ταμείων μπορούν και πρέπει να αξιοποιήσουν τη διεθνή εμπειρία σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα. Εξάλλου η ιδιωτική ασφάλιση έχει μεγάλο μερίδιο στην αγορά αυτή και είναι καλό να το λαμβάνουμε υπόψη ώστε να μην αρκούμαστε σε αφορισμούς και ιδεολογήματα.
Στον τρίτο πυλώνα συμμετέχουν όσοι επιθυμούν – εθελοντικά χωρίς να είναι υποχρεωτική η ένταξή τους σε κάποιο φορέα (Ν.Π.Ι.Δ) παροχής εφάπαξ.
Η φιλοσοφία, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, η δομή και η οργάνωση του συστήματος, πρέπει να επιδιώκουν την ανασύσταση ενός νέου σύγχρονου κοινωνικού κράτους δικαίου και αλληλεγγύης.
Σε αυτά τα ερωτήματα περιμένουν οι ασφαλισμένοι απαντήσεις.
Ο Λουκάς Αποστολίδης του Θωμά είναι έλληνας δικηγόρος και πολιτικός που διετέλεσε βουλευτής Βοιωτίας με το ΠΑΣΟΚ και υφυπουργός Εθνικής Άμυνας
