Υπάρχουν κάποιες θέσεις δημόσιων λειτουργών σχεδόν ανώνυμες για το ευρύ κοινό, επειδή ο θεσμός υπερτερεί του προσώπου που τον υπηρετεί. Μια τέτοια θέση ήταν η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου.
Μέχρι που επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ η Εισαγγελία του ανώτατου δικαστηρίου απαρνήθηκε τη συνταγματικά επιβεβλημένη ανεξαρτησία της και μεταλλάχθηκε σε βραχίονα της εκτελεστικής εξουσίας. Και για να ανταποκριθεί σε αυτή την «αποστολή», έγινε ο πυρήνας ενός παραδικαστικού κυκλώματος, το οποίο δεν άντεξε το βάρος ευθυνών που περιγράφονται στον Ποινικό Κώδικα και «έσπασε» στην υπόθεση Novartis.
Ολα όσα συνέβησαν στη διάρκεια της θητείας της Ξένης Δημητρίου, η οποία ολοκληρώνεται σήμερα, αποτελούν το υλικό ενός αφηγήματος μαχών χαμένων για την ίδια, αλλά ευτυχώς όχι για τη Δικαιοσύνη, η οποία αντιστάθηκε στον ευτελισμό της προστατεύοντας και τη δημοκρατία.
Εργαλειοποίηση της Δικαιοσύνης
Η μέθοδος προώθησης της κυρίας Δημητρίου στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου φανέρωνε ότι δεν επρόκειτο για μια ουδέτερη επιλογή. Η νέα κυβέρνηση από τον Φεβρουάριο του 2015 είχε αρχίσει να αποκαλύπτει την πρόθεσή της να εργαλειοποιήσει τη Δικαιοσύνη. Εντολές για παράνομες αναμοχλεύσεις υποθέσεων που θα έπλητταν την προηγούμενη κυβέρνηση είχαν φθάσει στα αρμόδια γραφεία και όσοι δικαστικοί και εισαγγελικοί λειτουργοί δεν υπάκουαν έμπαιναν στο περιθώριο.
Στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου υπηρετούσε η Ευτέρπη Κουτζαμάνη μέχρι τον Ιούνιο του 2016, που αποχώρησε λόγω ορίου ηλικίας. Επί ένα έτος το υπουργείο Δικαιοσύνης, με πολιτικό προϊστάμενο τον Νίκο Παρασκευόπουλο και υφυπουργό τον Δημήτρη Παπαγγελόπουλο, κρατούσε «στον πάγο» την κυρία Κουτζαμάνη σε τέτοιο βαθμό, ώστε δεν της έστελνε ούτε υπηρεσιακά έγγραφα, τα οποία προωθούσε στην Εισαγγελία Πρωτοδικών. Δεν ενημερώθηκε ούτε για τη συνάντηση των οικονομικών εισαγγελέων Ελένης Τουλουπάκη και Χρήστου Ντζούρα με τον Ερβέ Φαλτσιανί (λίστα Λαγκαρντ), στο Παρίσι, τον Μάρτιο του 2016, το οποίο υπηρεσιακά θα έπρεπε να είχε προεγκρίνει.
Στις 29 Ιουνίου του 2015, στις 3 τα ξημερώματα, το Υπουργικό Συμβούλιο επέλεξε τη Βασιλική Θάνου για Πρόεδρο του Αρείου Πάγου, λίγες ώρες αφότου η Βουλή ψήφισε υπέρ της πρότασης της κυβέρνησης για διεξαγωγή δημοψηφίσματος στις 5 Ιουλίου. Στις 27 Αυγούστου 2015, η κυρία Θάνου ορκίστηκε πρωθυπουργός στην υπηρεσιακή κυβέρνηση που διενήργησε τις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου. Υπουργός Δικαιοσύνης σε εκείνη την κυβέρνηση ήταν ο κ. Παπαγγελόπουλος, ο οποίος στη συνέχεια ορκίστηκε αναπληρωτής υπουργός Δικαιοσύνης, με υπουργό τον Σταύρο Κοντονή, στη νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Οι συνεχείς αναιρέσεις για την υπόθεση Γεωργίου
Τον Ιούλιο του 2015 η κυρία Δημητρίου άσκησε αναίρεση κατά της απαλλακτικής απόφασης για τον πρώην επικεφαλής της ΕΛΣΤΑΤ Ανδρέα Γεωργίου, ο οποίος αντιμετώπιζε κατηγορίες για σκόπιμη διόγκωση του ελλείμματος του 2009 προκειμένου να υπαχθεί η χώρα σε μνημόνια. Λέγεται ότι άλλοι συνάδελφοί της αρνήθηκαν να πράξουν το ίδιο όταν τους ζητήθηκε. Εναν χρόνο μετά, στις 9 Ιουνίου 2016, το Υπουργικό Συμβούλιο επέλεξε την κυρία Δημητρίου για τη θέση της Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, με απόφαση που ελήφθη διά περιφοράς μεταξύ των μελών του, κάτι που προβλέπεται αλλά δεν συνηθίζεται.
Η άσκηση αναιρέσεων ήταν το πεδίο στο οποίο διακρίθηκε η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου. Ειδικά στην περίπτωση του κ. Γεωργίου, άσκησε τρεις φορές αναίρεση κατά απαλλακτικών βουλευμάτων του Συμβουλίου Εφετών της Αθήνας, αναβιώνοντας κατηγορίες σε βαθμό κακουργήματος για το αδίκημα της ψευδούς βεβαίωσης. Η υπόθεση εξελίχθηκε σε δικαστικό θρίλερ, καθώς το Συμβούλιο Εφετών απάλλασσε κάθε φορά τον κ. Γεωργίου από τις κατηγορίες, οι οποίες στηρίζονταν σε συνωμοσιολογικές καταγγελίες πρώην μελών της ΕΛΣΤΑΤ, ιδίως της Ζωής Γεωργαντά, και σε δημοσιεύματα του φιλοκυβερνητικού Τύπου.
Η περιπέτεια του κ. Γεωργίου διήρκεσε μέχρι τον Φεβρουάριο του 2019, που το Συμβούλιο Εφετών αρνήθηκε για τρίτη φορά να παραπέμψει τον πρώην επικεφαλής της ΕΛΣΤΑΤ σε δίκη, κρίνοντας ότι δεν στοιχειοθετείται το αδίκημα της ψεύδους βεβαίωσης, παρά την αντίθετη εισαγγελική πρόταση. Η υπόθεση προκάλεσε το ενδιαφέρον διεθνών ΜΜΕ με δημοσιεύματα που διέσυραν τη χώρα· η Eurostat με έγγραφό της, το οποίο περιλαμβανόταν στη δικογραφία, επισήμαινε ότι το έλλειμμα του 2009 είχε υπολογιστεί με βάση τα ευρωπαϊκά κριτήρια και είχε εγκριθεί από την ίδια· το 2018, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέφρασαν την πλήρη εμπιστοσύνη τους στην αξιοπιστία και στην ακρίβεια των στατιστικών στοιχείων την περίοδο Γεωργίου.
Τον Ιούλιο του 2017, η κυρία Θάνου, η οποία είχε μόλις αναλάβει καθήκοντα στο νομικό γραφείο του Πρωθυπουργού, επισκέφθηκε την κυρία Δημητρίου. Για τη συνάντηση δεν ανακοινώθηκε το παραμικρό, προκαλώντας αντιδράσεις από την αντιπολίτευση σε μια συγκυρία κατά την οποία η Εισαγγελέας είχε ασκήσει εκ νέου αναίρεση κατά του κ. Γεωργίου, φέρνοντας σε δύσκολη θέση την κυβέρνηση, η οποία πέραν των άλλων βρισκόταν σε φάση σύγκρουσης με τη Δικαιοσύνη.
Ηταν τέτοια η σύνδεσή της με την κυβέρνηση, ή τουλάχιστον με ένα κομμάτι της, ώστε όταν τον Δεκέμβριο του 2017 χτυπήθηκε από τρομοκράτες το Εφετείο Αθηνών και ο Κυριάκος Μητσοτάκης πήγε επιτόπου και συνομίλησε με ανώτατους δικαστικούς προκειμένου να δηλώσει τη στήριξή του, η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου δεν έκρυψε τη δυσφορία της. «Η συμπεριφορά της ήταν στα όρια της αγένειας» θυμάται μέλος της συνοδείας του.
Επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, δύο στενές φίλες, η κυρία Δημητρίου και η Γενική Επιθεωρήτρια Δημόσιας Διοίκησης Μαρία Παπασπύρου βρέθηκαν σε κρίσιμα πόστα.
Η τρίτη της παρέας, η μητέρα του πρώην κυβερνητικού εκπροσώπου Δημήτρη Τζανακόπουλου, απεβίωσε σε νεαρή ηλικία, ο δεσμός όμως μεταξύ των προσώπων δεν διαλύθηκε ποτέ. Οταν στις 5 Φεβρουαρίου 2018 διέρρευσε η είδηση ότι ο κ. Τζανακόπουλος βρισκόταν στον Αρειο Πάγο ταυτόχρονα με την εισαγγελέα κατά της Διαφθοράς Ελένη Τουλουπάκη και τους επίκουρους εισαγγελείς Χρήστο Ντζούρα και Γιάννη Μανώλη για την υπόθεση Novartis, η αντιπολίτευση αντέδρασε σφοδρά για την ανάρμοστη συνύπαρξη εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας. Στην πραγματικότητα, όμως, ουδείς εξεπλάγη για την άνεση με την οποία ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κινούνταν στην κορυφή της πυραμίδας του ανώτατου δικαστηρίου.
Στο περιβάλλον του Αρείου Πάγου ήταν γνωστό ότι η κυρία Δημητρίου είχε σχεδόν παραδώσει τον έλεγχο της Εισαγγελίας στην κυρία Παπασπύρου. Η σύνδεση των γεγονότων, ειδικά στην περίπτωση του ΚΕΕΛΠΝΟ, είναι αποκαλυπτική για το πώς λειτουργούσε το σύστημα. Η Εισαγγελέας έδινε παραγγελίες για έρευνες στην Επιθεώρηση Δημόσιας Διοίκησης ή στην Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς, διενεργούνταν προκαταρκτικές έρευνες, τα πορίσματα «διέρρεαν» στην εφημερίδα «Documento» και διαφημίζονταν μέσω του Facebook από τον Παύλο Πολάκη. Γινόταν ο σχετικός ντόρος, αλλά στη συνέχεια οι έρευνες δεν προχωρούσαν και η κυρία Δημητρίου ποτέ δεν διαμαρτυρήθηκε για το «σουρωτήρι» που επικρατούσε σε απόρρητες διαδικασίες.
Αλλωστε, ελάχιστες ημέρες βρισκόταν στο γραφείο της, καθώς, όπως λένε οι συνάδελφοί της, είναι η Εισαγγελέας που έχει κάνει τα περισσότερα ταξίδια στη διάρκεια της θητείας της. Και μάλιστα όχι κοντινά, αφού έχει ταξιδέψει από τη Ρωσία, την Αρμενία και την Κίνα μέχρι την Κούβα, το Μαρόκο και τη Νότια Αφρική για ημερίδες, υπογραφές μνημονίων συνεργασίας, επετειακούς εορτασμούς και στρογγυλά τραπέζια. Κανένας από τους προκατόχους της δεν ταξίδευε στο εξωτερικό αν δεν συνέτρεχε σοβαρός υπηρεσιακός λόγος.
Οι αναφορές Αγγελή για τη σκευωρία της Novartis
Ωστόσο, όταν χρειαζόταν να καλύψει «γκρίζους» χειρισμούς είτε της κυβέρνησης είτε του συγκεκριμένου συστήματος εντός της Δικαιοσύνης, ήταν πάντα παρούσα. Σε αυτό το σύστημα ήταν προσδεδεμένος και ο αντεισαγγελέας Ιωάννης Αγγελής, ο οποίος μέσα από τις αναφορές του αποκάλυψε το βορβορώδες παρασκήνιο της υπόθεσης Novartis. Ο ίδιος ομολόγησε τη στενή σχέση του με την κυρία Δημητρίου, αναφέροντας ότι υπήρξε εποχή που «ήμουν το πλέον «αγαπημένο της παιδί» στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου και οι απόψεις μας ταυτίζονταν, μέχρι βαθμού παρεξηγήσεως, ότι δηλαδή δεν ήμουν μόνο το αγαπημένο της, αλλά και το «υπάκουο παιδί της»».
Ο κ. Αγγελής ορίστηκε τον Οκτώβριο του 2018 με απόφαση της Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου αρμόδιος για την εποπτεία και τον συντονισμό του έργου των εισαγγελέων Οικονομικού Εγκλήματος και Εγκλήματος Διαφθοράς. Τρεις μήνες μετά παραιτήθηκε διαμηνύοντας ότι δεν θα πάει φυλακή για την υπόθεση Novartis και κατέθεσε δύο λεπτομερείς αναφορές, στις 7 Ιανουαρίου και στις 21 Φεβρουαρίου 2019, για τους χειρισμούς της Εισαγγελίας κατά της Διαφθοράς. Παρά την ένταση που υπέβοσκε, η κυρία Δημητρίου δεν ενημέρωσε για τις αναφορές Αγγελή το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο του Αρείου Πάγου, το οποίο στις 12 Απριλίου 2019 ανανέωσε τη θητεία της κυρίας Τουλουπάκη. Το ζήτημα δεν είναι ηθικό, αλλά έχει ποινικές προεκτάσεις. Ο κ. Αγγελής προσφάτως κατέθεσε αίτημα εξαίρεσής της από την έρευνα των καταγγελιών του.
Τον Απρίλιο του 2018 η κυρία Δημητρίου, σε συνέδριο με θέμα «Δημοκρατία και Διαφθορά» στη Θεσσαλονίκη, επισήμανε ότι η διαφθορά στη χώρα μας είναι «κάθετη και οριζόντια» και ότι στο γεγονός αυτό εδράζεται «η χειρότερη κρίση που αντιμετωπίζει στην ιστορία της η ελληνική οικονομία». Τις ευθύνες απέδωσε στο πολιτικό σύστημα: «Εάν έχουμε δημοκρατία δεν έχουμε διαφθορά κι αν έχουμε διαφθορά δεν έχουμε δημοκρατία» τόνισε.
Ο τρόπος που άσκησε τα καθήκοντα της αποδεικνύει ότι έχει περίεργη αντίληψη και για τη διαφθορά και για τη δημοκρατία. Επτά μήνες αργότερα προκάλεσε την μήνιν του νομικού κόσμου επειδή πρότεινε στον υπουργό Δικαιοσύνης τα ονόματα συναδέλφων της για τη στελέχωση των εξεταστικών επιτροπών του διαγωνισμού για την Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, στον οποίο έπαιρνε μέρος η κόρη της! Η κυρία Δημητρίου επικρίθηκε γιατί δεν δήλωσε κώλυμα αναθέτοντας στον αναπληρωτή της Αθανάσιο Κατσιρόδη αυτό το έργο. Στο τέλος απέτυχε και η κόρη της στον διαγωνισμό.
Το παιχνίδι με την έρευνα στο Μάτι
Τον Σεπτέμβριο του 2018 η κυρία Ξένη Δημητρίου προκάλεσε την κοινή γνώμη όταν «φρέναρε» το πόρισμα της κατεπείγουσας προκαταρκτικής έρευνας για τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι. Ο τότε προϊστάμενος της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Ηλίας Ζαγοραίος είχε ολοκληρώσει την προκαταρκτική εξέταση αλλά η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου ζήτησε ξαφνικά να συσχετιστεί η έρευνά του με το πόρισμα της γενικής επιθεωρήτριας Δημόσιας Διοίκησης, το οποίο δεν ήταν ορατό πότε θα ολοκληρωνόταν, δεδομένου ότι για την καταστροφική πλημμύρα στη Μάνδρα η κυρία Παπασπύρου παρέδωσε πόρισμά της έπειτα από οκτώ μήνες. Εκείνη την εποχή υπήρξαν δημοσιεύματα για ενόχληση του κ. Ζαγοραίου, αλλά μετά την κατακραυγή η κυρία Δημητρίου αναγκάστηκε να εκδώσει ανακοίνωση με διαβεβαιώσεις για την «ακλόνητη θέλησή» της να ολοκληρωθεί άμεσα η έρευνα και ο κ. Ζαγοραίος σε δική του ανακοίνωση να καλύψει τις ενέργειές της, οι οποίες, όπως σημείωνε, παρερμηνεύθηκαν.
Παρά ταύτα, η σχέση δεν αποκαταστάθηκε. Στις αρχές του έτους, το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο του Αρείου Πάγου έπρεπε να προτείνει τρεις εισαγγελείς για το γραφείου του Γενικού Εισαγγελέα της ΕΕ και η σχετική διάταξη, η οποία φτιάχτηκε από επιτροπή στην οποία προήδρευε η κυρία Δημητρίου, κατηγορήθηκε ως «φωτογραφική» με σκοπό την επιλογή του Ηλία Κωνσταντακόπουλου. Τον Μάρτιο, το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο επέλεξε ομόφωνα τους εισαγγελείς Δημήτρη Ζημιανίτη και Λάμπρο Πατσαβέλα και τρίτο τον κ. Κωνσταντακόπουλο, ο οποίος συγκέντρωσε 8 ψήφους. Αίτηση όμως είχε καταθέσει και ο κ. Ζαγοραίος, ο οποίος ήταν τέταρτος με 6 ψήφους, και προσέφυγε στην ολομέλεια του Αρείου Πάγου κατά της παραπάνω απόφασης. Εκεί, ο κ. Ζαγοραίος επικράτησε με 48 ψήφους έναντι 4 που έλαβε ο κ. Κωνσταντακόπουλος, ο οποίος έχασε και τέσσερις ψήφους από αυτούς που είχε αρχικά κερδίσει. Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας, που διεξήχθη δύο φορές, ερμηνεύθηκε ως βαριά ήττα της ηγεσίας του Αρείου Πάγου καθώς τόσο η κυρία Δημητρίου όσο και ο πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου Βασίλειος Πέππας ήταν αντίθετοι στην επιλογή του κ. Ζαγοραίου.
Σάλο προκάλεσε και η αναίρεση που άσκησε στο βούλευμα του Δικαστικού Συμβουλίου Βόλου, το οποίο αρνήθηκε να χορηγήσει για έβδομη φορά άδεια στον Δημήτρη Κουφοντίνα. Ο αρχιεκτελεστής της 17Ν έκανε απεργία πείνας και διάφοροι υποστηρικτές του προκαλούσαν επεισόδια προκειμένου να ευοδωθεί το αίτημά του. Σε αυτό το κλίμα, το ποινικό τμήμα του Αρείου Πάγου έκανε δεκτή την αναίρεση της κυρίας Δημητρίου, η οποία πριν από έναν χρόνο είχε ασκήσει πειθαρχική δίωξη στους εισαγγελείς που είχαν δεχθεί να δοθεί άδεια στον Κουφοντίνα. Η απόφαση του Δικαστικού Συμβουλίου Βόλου βρίσκεται σε εκκρεμότητα, υπάρχει όμως αρνητική εισήγηση για τη χορήγηση άδειας από τον αρμόδιο εισαγγελέα. Η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου είναι μια θέση με μεγάλη ανεξαρτησία και ισχύ, η Ξένη Δημητρίου όμως την πρόσφερε σαν λάφυρο στην εκτελεστική εξουσία.
