Ιδιαίτερα έντονες ανησυχίες προκαλεί στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα τα τελευταία δώδεκα χρόνια η αποκαλούμενη «Διαταραχή κατάρρευσης αποικιών των μελισσών» (Colony Collapse Disorder). Πρόκειται για το φαινόμενο κατά το οποίο η πλειοψηφία των μελισσών-εργατών σε μια αποικία εξαφανίζεται, αφήνοντας πίσω τη βασίλισσα.

Αν και το φαινόμενο παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 2006, την τελευταία πενταετία έχει λάβει διαστάσεις μείζονος οικολογικού προβλήματος.

Αναλογιζόμενος κανείς τον αδιαμφισβήτητο ρόλο των ακάματων, μικροσκοπικών μελισσών, αντιλαμβάνεται ότι η ισορροπία του οικοσυστήματος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την παρουσία τους σε αυτό.

Η συμβολή των μελισσών στην αναπαραγωγή των φυτών είναι ζωτικής σημασίας, δεδομένου ότι παγκοσμίως αποτελούν τον σημαντικότερο επικονιαστή τους.

Στις σύγχρονες κοινωνίες όπου οι επιπτώσεις σε έναν τομέα δρουν αλυσιδωτά επηρεάζοντας την εύρυθμη λειτουργία των άλλων, η δραματική μείωση του αριθμού των μελισσών είναι πολύ πιθανό να έχει άμεσες επιπτώσεις στην παγκόσμια γεωργία και κατ’ επέκταση στην ίδια την επιβίωση του ανθρώπινου είδους.

Η ανάγκη καταπολέμησης του προβλήματος έχει οδηγήσει πληθώρα επιστημόνων και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων ανά τον κόσμο να προχωρήσουν σε ερευνητικά σχέδια. Μέσα στο πλαίσιο αυτό διεξήχθη με πρωτοβουλία της COLOSS, μιας διεθνούς μη κυβερνητικής ένωσης, με κύρια δραστηριότητα την παρακολούθηση των απωλειών αποικιών μελισσών, μελέτη που απεικονίζει τη σοβαρότητα του προβλήματος.

Τα στοιχεία, όπως προέκυψαν από το ερωτηματολόγιο στο οποίο απάντησαν 25.363 μελισσοκόμοι από 36 χώρες, φανερώνουν ότι ο συνολικός αριθμός απώλειας των αποικιών μελισσών κατά τη χειμερινή περίοδο του 2017/18 ανέρχεται στο 16,4%, με τις σημαντικότερες απώλειες, άνω του 25%, να συναντώνται σε Πορτογαλία, Βόρεια Ιρλανδία, Ιταλία και Αγγλία.

Αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων

Σε αντιδιαστολή με την παραπάνω έρευνα, μια αντίστοιχη του Πανεπιστημίου του Strathclyde, η οποία είχε εκπονηθεί προ διετίας, είχε παρουσιάσει ποσοστό απώλειας 20,9%. Σύμφωνα με την επικεφαλής της έρευνας του COLOSS και καθηγήτρια Μαθηματικών και Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο του Strathclyde, Alison Gray, πολλές είναι οι αιτίες που συνέδραμαν στη γιγάντωση του CCD, αν και ο κύριος αυτουργός είναι ο άνθρωπος και οι παρεμβάσεις του στο περιβάλλον. Η Alison Gray διαπίστωσε ότι η εντατική γεωργία έχει άμεση σχέση με την κατάρρευση των κυψελών, και κυρίως η υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων και ζιζανιοκτόνων όπως η Γλυσοφάτη.

Πρόκειται για το βασικό συστατικό του ζιζανιοκτόνου ROUNDUP, που οδηγεί τις μέλισσες στην απώλεια σημαντικών εντερικών βακτηρίων, καθιστώντας τες ευάλωτες σε διάφορες μολύνσεις.

Σημαντικό μερίδιο ευθύνης αποδίδεται σε ένα συγκεκριμένο είδος παρασιτικών ακάρεων, ενώ στους βλαπτικούς παράγοντες συγκαταλέγονται εξίσου τα γενετικώς τροποποιημένα φυτά, αλλά και ορισμένα φάρμακα αντιμετώπισης ασθενειών των μελισσών.

Είναι πλέον σαφές ότι η προστασία των αποικιών των μελισσών οφείλει να τεθεί στο επίκεντρο και να θωρακιστεί το συντομότερο, αφού οι επιπτώσεις του φαινομένου απειλούν άμεσα τόσο τα οικοσυστήματα όσο και τον ίδιο τον άνθρωπο.