Πολύ συζήτηση – και δικαίως – έχει γίνει τα τελευταία χρόνια σχετικά με τον αποδεκατισμό των μελισσών εξαιτίας παραγόντων όπως η έκθεσή τους σε φυτοφάρμακα, και αυτό διότι οι μέλισσες είναι από τους κύριους επικονιαστές, χωρίς τους οποίους δεν θα υπήρχαν πολλές καλλιέργειες. Πολύ λιγότερη συζήτηση όμως – αδίκως – έχει γίνει σχετικά με το πόσο σημαντικοί είναι οι βομβίνοι, που επίσης αποδεκατίζονται με ραγδαίους ρυθμούς, σε ό,τι αφορά την παραγωγή πλήθους αγαπημένων τροφίμων.
Υπαίτια η διατροφή χωρίς ποικιλία
Μια νέα μελέτη ειδικών από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ρίβερσαϊντ, η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Environmental Entomology», αποκαλύπτει ότι η απώλεια της ποικιλίας των φυτών που πλήττει τον πλανήτη μας έχει σοβαρές συνέπειες και για τους βομβίνους, σε ό,τι συγκεκριμένα αφορά ένα κρίσιμο στάδιο ανάπτυξής τους από το αβγό ως το ενήλικο έντομο.
Η επικεφαλής της μελέτης Χόλις Γούνταρντ, επίκουρη καθηγήτρια Εντομολογίας, εξήγησε ότι οι βομβίνοι κάνουν ένα είδος επικονίασης το οποίο δεν κάνουν οι μέλισσες που παράγουν μέλι. Συγκεκριμένα χρησιμοποιούν τις σιαγόνες τους για να «τινάζουν» τα λουλούδια έως ότου εκείνα απελευθερώσουν τη γύρη τους, και αυτή η διαδικασία είναι ζωτικής σημασίας για καλλιέργειες όπως αυτές της ντομάτας, της φράουλας, της πιπεριάς, της αγκινάρας, της πατάτας αλλά και διαφορετικών ειδών μούρων όπως τα μύρτιλα και τα κράνμπερι.
«Αν δεν είχαμε τους βομβίνους, θα μπορούσαμε να καλλιεργήσουμε ντομάτες αλλά όχι στην κλίμακα που χρειάζεται ώστε, για παράδειγμα, να υπάρχει αρκετό λυκοπένιο στην ανθρώπινη διατροφή – το λυκοπένιο είναι ένα αντιοξειδωτικό που προστατεύει τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού από τις βλάβες που μπορεί να υποστούν» ανέφερε η δρ Γούνταρντ και προσέθεσε: «Οι βομβίνοι αποτελούν κύριο παράγοντα σχετικά με το πώς ζούμε σήμερα αλλά και το πώς θα ζούμε στο μέλλον».
Επικονιαστές σε κίνδυνο
Ωστόσο οι σημαντικοί αυτοί επικονιαστές κινδυνεύουν. Τουλάχιστον ένα είδος βομβίνου βρίσκεται ήδη στη λίστα των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση, ενώ άλλα τέσσερα αναμένεται να μπουν στη λίστα του κινδύνου. Για ποιον λόγο μειώνονται οι πληθυσμοί τους; Διαφορετικές μελέτες έχουν εξετάσει διαφορετικούς παράγοντες που συντελούν στον αποδεκατισμό τους, όπως η έκθεση σε φυτοφάρμακα αλλά και η κλιματική αλλαγή. «Η δική μας μελέτη είναι η πρώτη που διερευνά τον παράγοντα της διατροφής κατά το στάδιο εκείνο της ανάπτυξης στο οποίο οι βασίλισσες προσπαθούν να δημιουργήσουν φωλιά και δείχνει ότι η τροφή στην οποία έχουν πρόσβαση επιδρά στο πόσο γρήγορα μπορούν να μεταβούν στο στάδιο του να έχουν εργάτες» σημείωσε η δρ Γούνταρντ.
Προκειμένου να κατανοήσουν την επίδραση που έχουν διαφορετικές «δίαιτες» στους βομβίνους, η δρ Γούνταρντ και η ομάδα της διεξήγαγαν ένα πείραμα στο οποίο οι βασίλισσες έπαιρναν γύρη από ένα κυρίαρχο είδος φυτού τη φορά (χωρίς να υπάρχει δηλαδή ποικιλομορφία). Οπως προέκυψε, αυτού του τύπου η διατροφή δεν επηρέαζε τον αριθμό των αβγών που γεννούσε η βασίλισσα ούτε το πόσο γρήγορα άρχιζε να γεννά. Ωστόσο η… μονοφαγία επηρέαζε το πόσο γρήγορα έφθαναν στην ενηλικίωση οι απόγονοι της βασίλισσας – φάνηκε ότι αργούσαν να ενηλικιωθούν. Και μπορεί αυτό να μοιάζει ασήμαντο, ωστόσο μια διαφορά ακόμα και λίγων ημερών στην ενηλικίωση των απογόνων μπορεί να έχει τεράστια διαφορά για τις βασίλισσες που προσπαθούν να ξεκινήσουν τη φωλιά τους. «Η καθυστέρηση στο να υπάρχουν εργάτες προκαλεί μεγάλο στρες στη βασίλισσα» υπογράμμισε η καθηγήτρια Γούνταρντ.
Ολα περνούν από τα χέρια της βασίλισσας
Οι βομβίνοι έχουν έναν ασυνήθιστο κύκλο ζωής σε σύγκριση με πολλά άλλα είδη μέλισσας, συμπεριλαμβανομένων των μελισσών οι οποίες παράγουν μέλι και είναι κοινωνικές ολόκληρο τον χρόνο. Το καλοκαίρι η βασίλισσα βομβίνος και οι εργάτες της είναι κοινωνικοί, συλλέγοντας τροφή για την αποικία. Στο τέλος του καλοκαιριού η αποικία πεθαίνει και μόνο οι νέες βασίλισσες παραμένουν ζωντανές. Αν οι βασίλισσες ζευγαρώσουν με επιτυχία, πέφτουν σε χειμερία νάρκη όπως οι αρκούδες. Την άνοιξη οι βασίλισσες… επανέρχονται δριμύτερες συλλέγοντας τροφή, αναζητώντας φωλιές και γεννώντας τα αβγά τους – έως και 400 αβγά. Σε αυτή την περίοδο οι βασίλισσες είναι οι μόνες υπεύθυνες για τη συλλογή τροφής, την προστασία των αβγών και τη διατήρηση της φωλιάς. «Σκεφθείτε το σαν να είστε το μόνο άτομο στο σπίτι που πρέπει να βγει να βρει φαγητό, να κάνει όλο το καθάρισμα, όλες τις δουλειές. Μόλις βρεθεί μια βοήθεια στο σπίτι, θα απελευθερωθείτε από ένα τεράστιο βάρος» περιέγραψε η καθηγήτρια.
Φυτέψτε ποικίλα φυτά που ανθίζουν την άνοιξη
«Οταν δεν υπάρχει ποικιλία για επικονίαση, οι βασίλισσες αναγκάζονται να έχουν λίγες επιλογές, ορισμένες από τις οποίες φαίνεται να είναι κακές για εκείνες» προσέθεσε και συμβούλευσε τον πληθυσμό να φυτεύει ποικιλία φυτών που ανθίζουν την άνοιξη ώστε να βοηθήσει τους βομβίνους στο δύσκολο έργο τους. «Οι μηχανισμοί που επηρεάζουν τους βομβίνους είναι πολύπλοκοι αλλά και τόσο απλοί. Οι βομβίνοι και τα άλλα είδη μελισσών χρειάζονται ποικιλία στη διατροφή τους, όπως και οι άνθρωποι, και υποφέρουν όταν δεν υπάρχει αυτή η ποικιλία. Για κάθε βασίλισσα που δεν ξεκινά με επιτυχία μια φωλιά χάνονται εκατοντάδες βομβίνοι. Οι αρνητικές συνέπειες κλιμακώνονται ταχύτατα» κατέληξε η δρ Γούνταρντ.
