Οπως οι ενήλικοι, έτσι και τα παιδιά, ως την ηλικία των πέντε ετών, κρίνουν τον χαρακτήρα των άλλων με βάση χαρακτηριστικά του προσώπου τους, όπως η κλίση των χειλιών ή η απόσταση μεταξύ των ματιών. Αυτά τα χαρακτηριστικά του προσώπου διαμορφώνουν επίσης τη συμπεριφορά των παιδιών προς τους γύρω τους, σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε από την Αμερικανική Ενωση Ψυχολόγων.
Από τους ενηλίκους στα παιδιά
«Επί αιώνες, οι φιλόσοφοι, οι επιστήμονες αλλά και το κοινό έχουν αναγνωρίσει ότι τα χαρακτηριστικά του προσώπου διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό το πώς κρίνουμε τους άλλους ανθρώπους καθώς και τη συμπεριφορά μας απέναντί τους. Ωστόσο αυτό το συμπέρασμα είχε κυρίως διαισθητική βάση σχετικά με τον τρόπο αντίληψης και συμπεριφοράς των ενηλίκων» ανέφερε η Τέσα Τσαρλσγουόρθ, υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και κύρια συγγραφέας της μελέτης η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Developmental Psychology» και προσέθεσε: «Προκαλεί έκπληξη ωστόσο το γεγονός ότι και τα παιδιά, από πολύ μικρή ηλικία, επηρεάζονται σημαντικά από σχετικώς «αυθαίρετα» χαρακτηριστικά του προσώπου προκειμένου να καταλήξουν σε κρίσεις και συμπεριφορές».
Σύμφωνα με την ερευνήτρια, προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι παιδιά ακόμη και ηλικίας τριών ετών λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου όπως η αξιοπιστία, η τάση κυριαρχίας αλλά και οι ικανότητες, απλώς παρατηρώντας το πρόσωπό του.
Παρότι αυτές οι γρήγορες κρίσεις μπορεί να μην είναι ακριβείς ή δίκαιες, μελέτες έχουν δείξει ότι μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες στον πραγματικό κόσμο σε περιπτώσεις όπως οι εκλογές, η πρόσληψη σε μια εργασία ή η επιβολή ποινής από κάποιο δικαστήριο. Ολα αυτά ωστόσο αφορούν τους ενηλίκους. Ως σήμερα οι συνέπειες που μπορούν να έχουν αυτού του είδους οι κρίσεις στην περίπτωση των παιδιών ήταν άγνωστες.
Από τα πέντε έτη
«Η μελέτη μας έδειξε ότι τα παιδιά από την ηλικία των πέντε ετών, όχι όμως και σε μικρότερη ηλικία, χρησιμοποιούν σταθερά τα χαρακτηριστικά του προσώπου προκειμένου να αποφασίσουν πώς πρέπει να συμπεριφερθούν σε κάποιο άτομο καθώς και σε ό,τι αφορά το τι αναμένουν από τη συμπεριφορά αυτού του ατόμου. Με άλλα λόγια, οι κρίσεις που κάνουν τα παιδιά με βάση τα χαρακτηριστικά του προσώπου φαίνεται να έχουν συνέπειες σε ό,τι αφορά τη συμπεριφορά τους».
Προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους οι ερευνητές διεξήγαγαν μια σειρά τεσσάρων πειραμάτων σε σχεδόν 350 παιδιά ηλικίας τριών ως 13 ετών. Σε ορισμένα πειράματα συμμετείχαν και ενήλικοι καθώς η κυρία Τσαρλσγουόρθ και οι συνεργάτες της ήθελαν να συγκρίνουν τα αποτελέσματα των παιδιών με εκείνα των ενηλίκων.
Στα πρώτα σετ πειραμάτων οι ερευνητές εξερεύνησαν αν τα παιδιά θα μπορούσαν να προβλέψουν τι είδους συμπεριφορά σχετιζόταν με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Ετσι τόσο από τα παιδιά όσο και από τους ενηλίκους που συμμετείχαν ζητήθηκε να κοιτάξουν σε μια οθόνη υπολογιστή ζεύγη προσώπων τα οποία ήταν έτσι σχεδιασμένα ώστε να εκλαμβάνεται ότι ανήκουν σε άτομα αξιόπιστα ή αναξιόπιστα, κυριαρχικά ή υποτακτικά, ικανά ή ανίκανα. Οι ερευνητές έκαναν ερωτήσεις στους συμμετέχοντες ενόσω εκείνοι κοιτούσαν την οθόνη, όπως ποιο άτομο πίστευαν ότι ήταν «κακό» ή «καλό», ποιο άτομο πίστευαν ότι «θα κουβαλούσε βαριά πράγματα» ή ότι «θα μπορούσε να τραγουδήσει πολλά διαφορετικά τραγούδια».
Αντιστοίχιση με στερεοτυπικές συμπεριφορές
Οπως προέκυψε, τα παιδιά ηλικίας τριών ετών και άνω, όπως και οι ενήλικοι στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων (88%) έκαναν τις στερεοτυπικές κρίσεις σχετικά με τα πρόσωπα που έβλεπαν. Επέλεξαν τα πρόσωπα που έμοιαζαν ότι ανήκουν σε άτομα αξιόπιστα, υποτακτικά και ικανά ως «καλά» καθώς και τα πρόσωπα που έμοιαζαν ότι ανήκουν σε άτομα αναξιόπιστα, ανίκανα και κυριαρχικά ως «κακά». Επιπλέον, τα παιδιά από την ηλικία των πέντε ετών και άνω μπορούσαν να αντιστοιχίσουν τα πρόσωπα με στερεοτυπικές συμπεριφορές – π.χ. επέλεγαν τα πρόσωπα που φαινόταν να ανήκουν σε κυριαρχικά άτομα ως εκείνα που «θα σήκωναν βαριά πράγματα». Οσο μεγαλύτερο ήταν σε ηλικία το παιδί τόσο περισσότερες πιθανότητες υπήρχαν να αντιστοιχίζει πρόσωπα με στερεοτυπικές συμπεριφορές.
Ενα δεύτερο σετ πειραμάτων εξέτασε πώς τα παιδιά συμπεριφέρονται προς διαφορετικά άτομα με βάση την εμφάνιση του προσώπου τους. Οι μικροί εθελοντές κοίταξαν ζεύγη προσώπων – αξιόπιστο-αναξιόπιστο, κυριαρχικό-υποτακτικό – και τους ζητήθηκε να επιλέξουν σε ποιο άτομο θα έδιναν ένα δώρο (για παράδειγμα: Αυτός είναι ο Εντγκαρ και αυτός είναι ο Μάρτιν. Αν είχες μόνο ένα μπισκότο σε ποιον από τους δύο θα το έδινες;). «Από την ηλικία των πέντε ετών τα παιδιά είχαν πολύ περισσότερες πιθανότητες να δώσουν το δώρο τους στα πρόσωπα που τους παρέπεμπαν σε άτομα αξιόπιστα ή υποτακτικά, κάτι που δεν συνέβαινε στα τρίχρονα παιδιά» σημείωσε η κυρία Τσαρλσγουόρθ. Σύμφωνα με την ερευνήτρια, αυτό δείχνει ότι χρειάζεται περισσότερη εμπειρία ζωής προκειμένου τα παιδιά να είναι σε θέση να κρίνουν συμπεριφορές με βάση την εμφάνιση, αφού κάτι τέτοιο είναι πολύπλοκο. Σε κάθε περίπτωση, τόνισε, η κατανόηση σχετικά με το γιατί και το πώς τα παιδιά κάνουν τέτοιες κρίσεις οι οποίες μάλιστα διατηρούνται και στην ενήλικη ζωή αποτελούν σημαντικά θέματα για συνεχή έρευνα.
