O Αλέξης Τσίπρας σε κάθε εμφάνισή του ανεβάζει λίγο περισσότερο την ένταση της αντιπαράθεσης με τη Νέα Δημοκρατία, την οποία έχει εκτρέψει σε προσωπική επίθεση κατά του Κυριάκου Μητσοτάκη. Ποντάρει προφανώς στην πίστη ότι «έχει» τον αντίπαλό του, ότι η σύγκριση τον ευνοεί και ότι θα μπορούσε να ωφεληθεί από τυχόν στραβοπατήματα του προέδρου της ΝΔ σε ένα ντιμπέιτ.

Ο Πρωθυπουργός ακολουθεί μια παρακινδυνευμένη προεκλογική στρατηγική: Η χαλαρή ψήφος θα έστελνε τον ΣΥΡΙΖΑ στα αζήτητα, οπότε αναγκαστικά επενδύει στην πόλωση, η οποία θεωρητικά τον βοηθά να διασφαλίσει ένα αξιοπρεπές εκλογικό αποτέλεσμα. Θα τον εμποδίσει όμως να διαχειριστεί το μετεκλογικό τοπίο, ιδίως αν επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις και η διαφορά με τη ΝΔ καταγραφεί κοντά στις 10 μονάδες.

Πώς θα καταφέρει να φτάσει μέχρι τον Οκτώβριο χωρίς να υποστεί εκλογική συντριβή; Μετά τις ευρωεκλογές του 2009 και του 2014 η ψαλίδα άνοιξε υπέρ του πρώτου κόμματος. Ο κ. Τσίπρας ενδεχομένως να ελπίζει ότι θα καταφέρει να ανατρέψει το ιστορικό προηγούμενο. Δεν μπορεί όμως να μη συναισθάνεται την αντίφαση της στρατηγικής του, ιδίως όταν ξεκίνησε την εκστρατεία του με μια χαλαρή «ευρωπαϊκή» θεματολογία και αιχμή τον «ανθέλληνα Βέμπερ» και κατέληξε σε μια εθνική ατζέντα, παροχολογίας, σκανδαλολογίας και κινδυνολογίας για… επέλαση του νεοφιλελευθερισμού – στην πιο κρατικιστική χώρα της Ευρώπης.

Γιατί στη ΝΔ δεν εφησυχάζουν

Τα πράγματα είναι ευκολότερα για τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος αναμένει ένα καλό αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές που θα στρώσει το έδαφος για τις εθνικές εκλογές. Αυτό ζητεί από τους ψηφοφόρους, «μια καθαρή και ευρεία νίκη στις 26 Μαΐου». Τι σημαίνει ευρεία νίκη; Στο επιτελείο του προέδρου της ΝΔ δεν εφησυχάζουν εξαιτίας της δημοσκοπικής απόστασης που τους χωρίζει από τον ΣΥΡΙΖΑ. Αντιθέτως, είναι επιφυλακτικοί, καθώς αναγνωρίζουν ότι στην περίπτωση που κερδίσουν με μεγάλη διαφορά τις ευρωεκλογές καραδοκεί ο κίνδυνος αντισυσπειρώσεων και απροσδόκητων παρενεργειών, ειδικά αν περάσουν, όπως φαίνεται, στα χέρια των υποψηφίων της ΝΔ οι μεγάλοι δήμοι και η πλειονότητα των περιφερειών.

Η εντύπωση της επελαύνουσας μονοκρατορίας της ΝΔ θα αναμοχλεύει αντιδεξιά σύνδρομα, ενδέχεται να προκαλέσει δεύτερες σκέψεις σε μια κρίσιμη μάζα ψηφοφόρων και να τους στρέψει σε άλλα κόμματα. Η προσδοκία της αυτοδυναμίας κινδυνεύει να εξατμιστεί μέσα στους θερμούς πανηγυρισμούς της νίκης και ο δημοψηφισματικός χαρακτήρας των εκλογών μπορεί να αποδειχθεί τροχοπέδη για τη ΝΔ.

Η διαχείριση του μετεκλογικού αποτελέσματος αποτελεί δύσκολη εξίσωση και για τους δύο πολιτικούς αρχηγούς.

Ο κ. Μητσοτάκης ωστόσο έσπευσε να αποσαφηνίσει ένα θέμα: Κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ δεν πρόκειται να υπάρξει με τον ίδιο αρχηγό στη ΝΔ. «Δεν μπορώ να προκαταλάβω τη θέληση του ελληνικού λαού για το ποια κόμματα θα είναι στη Βουλή» δήλωσε απαντώντας σε ερώτηση για τις εθνικές εκλογές. «Ο λαός θα αποφασίσει αν θέλει να είναι λυμένα τα χέρια μου. Κυβέρνηση, την επόμενη ημέρα, θα σχηματιστεί για να αλλάξει την απλή αναλογική. Αν με ρωτάτε αν αυτή η κυβέρνηση συμπεριλαμβάνει τον ΣΥΡΙΖΑ στη σημερινή του μορφή, σας απαντώ όχι. Αυτός ο ΣΥΡΙΖΑ με αυτόν τον κ. Τσίπρα δεν μπορεί να αποτελεί μέρος πλατιάς συμπόρευσης».

Ακονίζουν μαχαίρια για τη Βουλή

Οι προεκλογικές εντυπώσεις πάντως θα κριθούν κατά την τριήμερη συζήτηση που θα πραγματοποιηθεί την ερχόμενη εβδομάδα στη Βουλή με αφορμή την πρόταση μομφής που κατέθεσε η ΝΔ κατά του Παύλου Πολάκη και την οποία ο Πρωθυπουργός μετέτρεψε σε πρόταση εμπιστοσύνης για την κυβέρνησή του. Παρότι την προηγούμενη φορά η συζήτηση ξεκίνησε αμέσως, τώρα όπως αφήνουν να διαρρεύσει κυβερνητικές πηγές θα ακολουθηθεί ο Κανονισμός της Βουλής και θα ξεκινήσει την Τετάρτη και όχι τη Δευτέρα που θα καταθέσει την πρόταση μομφής η ΝΔ.

Ο κ. Τσίπρας και ο κ. Μητσοτάκης προετοιμάζονται για μια σύγκρουση εφ’ όλης της ύλης, αφού η ΝΔ απέρριψε την πρόταση για ντιμπέιτ των δύο αρχηγών στις ευρωεκλογές και παρέπεμψε τη συγκεκριμένη αναμέτρηση για τις εθνικές εκλογές – «Σαράντα φορές», λένε στην Πειραιώς, «έχουν συγκρουστεί μέχρι σήμερα στη Βουλή οι δύο αρχηγοί». Παρότι η άρνηση του κ. Μητσοτάκη για πρόσωπο με πρόσωπο αντιπαράθεση με τον κ. Τσίπρα δίνει την ευκαιρία στον αντίπαλό του να τον κατηγορήσει για φυγομαχία, από την Πειραιώς υπενθύμιζαν αφενός τα συγκριτικά υψηλότερα ποσοστά του προέδρου της ΝΔ στην καταλληλότητα για την πρωθυπουργία και τη μεγάλη δημοφιλία του, αφετέρου ότι ντιμπέιτ στις ευρωεκλογές έγινε μόνο το 2009 με όλους τους πολιτικούς αρχηγούς, επειδή ο Κώστας Καραμανλής είχε κλείσει εσπευσμένα τη Βουλή.

Η συζήτηση στη Βουλή θα είναι μια ευκαιρία για τον Πρωθυπουργό να κάνει απολογισμό του έργου του, με φόντο τις φωτογραφίες από έργα που εγκαινιάζει προεκλογικά, και να θέσει ξεκάθαρα το δίλημμα των εκλογών το οποίο συμπυκνώνεται στο ερώτημα «με τις ελίτ ή με τους πολλούς;». Στην Πειραιώς αναμένουν μεγάλη ένταση «με κορύφωση της χυδαιότητας, της διαστρέβλωσης δηλώσεων και των προσωπικών επιθέσεων».

Ο κ. Μητσοτάκης, όπως μεταδίδουν οι συνεργάτες του, σκοπεύει να αποφύγει την προσωπική αντιπαράθεση και θα εστιάσει την κριτική του στα προβλήματα της καθημερινότητας, αποδομώντας βασικούς τομείς της κυβερνητικής πολιτικής. Αυτή την τακτική θα ακολουθήσουν και όλα τα κορυφαία στελέχη της ΝΔ, τα οποία θα πάρουν τον λόγο στη διάρκεια της τριήμερης κοινοβουλευτικής διαδικασίας. Το Μάτι είναι ένα από τα κεντρικά θέματα που θα αναδείξει η αντιπολίτευση, αφού πέρα από την τραγωδία αυτή καθαυτή είναι η αναλγησία, το ψέμα, η έλλειψη ευθιξίας που εξοργίζουν τους πολίτες καθώς εξακολουθούν να αποτυπώνονται σε διάφορες εκφάνσεις της κυβερνητικής πολιτικής.

Μη αναστρέψιμη η διαφορά

Τρεις εβδομάδες πριν από τις ευρωεκλογές, η μεγάλη εικόνα μοιάζει μη αναστρέψιμη. Η ΝΔ προηγείται με διαφορά που δεν έχει προηγούμενο σε ανάλογες εκλογές στη Μεταπολίτευση, ο ΣΥΡΙΖΑ πριν από Πάσχα έδειχνε σημάδια μεγαλύτερης συσπείρωσης, αλλά ο Πετσίτης, ο Πολάκης, το Μάτι – και ποιος ξέρει τι άλλο μέχρι τις κάλπες – έχουν αφήσει βαθιά σημάδια. Η τρίτη θέση αποτελεί ερωτηματικό, καθώς για κάποιους η μάχη ανάμεσα στο ΚΙΝΑΛ και στη Χρυσή Αυγή είναι αμφίρροπη, ενώ άλλοι είναι βέβαιοι για την επικράτηση του ΚΙΝΑΛ, το οποίο βελτιώνει σταθερά το ποσοστό του και θεωρείται ότι θα ευνοηθεί από την αυξημένη συμμετοχή στις ευρωεκλογές (83% δηλώνει ότι θα ψηφίσει στην ευρωκάλπη στην έρευνα της Metron Analysis για «Το Βήμα της Κυριακής»).

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ψαλιδισμένο ποσοστό της ΧΑ σε συνάρτηση με την εσωτερική αναταραχή και την εικόνα διάλυσης έπειτα από την αποχώρηση τριών ευρωβουλευτών (Ελευθέριος Συναδινός, Γιώργος Επιτήδειος, Λάμπρος Φουντούλης) με αιχμές κατά του Νίκου Μιχαλολιάκου. Η ψήφος στη ΧΑ δεν είναι πλέον ψήφος διαμαρτυρίας και ορισμένοι αναλυτές προβλέπουν ότι είναι η αρχή του τέλους για το νεοναζιστικό μόρφωμα, το οποίο έχει χάσει τη δυναμική του και τροφοδοτεί με ψηφοφόρους άλλα κόμματα.

Τα στρατόπεδα του «Ναι» (40%) και του «Οχι» (60%) του δημοψηφίσματος, τα οποία δεν εξέφραζαν μόνο τη διαίρεση μνημόνιο – αντιμνημόνιο αλλά το δίπολο φιλοευρωπαίοι – ευρωσκεπτικιστές, έχουν διαλυθεί μετά τη συνθηκολόγηση του ΣΥΡΙΖΑ το καλοκαίρι του 2015. Το περιβάλλον σήμερα είναι πολύ διαφορετικό, καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ προσμετράται στις συστημικές δυνάμεις και το φιλοευρωπαϊκό μέτωπο εμφανίζεται ενισχυμένο σε σχέση με το παρελθόν.

Στο 12% υπολογίζεται η αντισυστημική ψήφος

Αυτό δεν σημαίνει ότι έχει εξαφανιστεί η αντισυστημική ψήφος, η οποία εντοπίζεται και στα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ και στα δεξιά της ΝΔ. Με μια μεγάλη διαφορά. Η αντισυστημική ψήφος στα δεξιά της ΝΔ, που υπολογίζεται στο 12%, δεν τροφοδοτείται από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης και έχει ενδιαφέρον πώς θα κατανεμηθεί στα κόμματα τα οποία βρίσκονται σε αυτόν τον χώρο – ΧΑ, Νέα Δεξιά (Φαήλος Κρανιδιώτης), Εθνική Ενότητα (Γιώργος Καρατζαφέρης). Η ΝΔ, σε σύγκριση με τον Σεπτέμβριο του 2015, εισπράττει ένα σημαντικό κομμάτι της τάξης του 15%-20% από τον αντισυστημικό χώρο, προσμετρώντας κέρδη και από τους δυσαρεστημένους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ και των Ανεξαρτήτων Ελλήνων.

Η αντισυστημική ψήφος στα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ, αντιθέτως, τροφοδοτείται κυρίως από πρώην ψηφοφόρους του κυβερνώντος κόμματος, οι οποίοι αντιδρούν στη μνημονιακή στροφή και στη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ. Διεκδικείται από τέσσερα κόμματα – Λαϊκή Ενότητα, Πλεύση Ελευθερίας, ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ΜεΡΑ25 – και δευτερευόντως από το ΚΚΕ, που εμφανίζεται δημοσκοπικά ενισχυμένο.

Από τα μικρά κόμματα, δεν αποκλείεται να κάνει την έκπληξη των ευρωεκλογών η Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου, αξιοποιώντας το αρνητικό κλίμα για τη Συμφωνία των Πρεσπών στη Βόρεια Ελλάδα. Ελπίδες δίνουν ορισμένοι και στο Ποτάμι, εκτιμώντας ότι οι υποψήφιοι ευρωβουλευτές του Γιώργος Γραμματικάκης και Μίλτος Κύρκος θα συμπαρασύρουν προς τα πάνω και το υπόλοιπο κόμμα.

Το αίνιγμα των αναποφάσιστων

Οι αναποφάσιστοι (περίπου 15%) αποτελούν την κρίσιμη ομάδα, η οποία μπορεί να κρίνει τη διαφορά των δύο μεγάλων κομμάτων. Οι μισοί από όσους δηλώνουν αναποφάσιστοι (7,6%) αυτοπροσδιορίζονται ως δεξιοί – κεντρώοι – κεντροδεξιοί, το 2,9% ως αριστεροί – κεντροαριστεροί και το 4,5% δηλώνει ότι δεν εκφράζεται από κανένα από τα υφιστάμενα κόμματα. Η δεξαμενή των αναποφάσιστων αποτελείται από γυναίκες (9,7%), νέους που ψηφίζουν για πρώτη φορά (9,2%), ψηφοφόρους ηλικίας έως 45 ετών (7,3%), αυτοπροσδιοριζόμενους ως ανήκοντες στον μεσαίο χώρο (8,7%) και στη μεσαία τάξη (7,3%). Αχαρτογράφητη ομάδα είναι οι πάνω από 400.000 νέοι που θα ψηφίσουν για πρώτη φορά στις ευρωεκλογές, ενώ έχει ενδιαφέρον πώς θα εκφραστεί η ηλικιακή ομάδα ως 35 ετών, η οποία το 2015 στήριξε την ελπίδα που αντιπροσώπευε ο κ. Τσίπρας και ακόμη διάκειται φιλικά προς τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά με τις προσδοκίες τους διαψευσμένες.

Ποιοτικές μετρήσεις δείχνουν ότι υπάρχει χάσμα στις ηλικίες από 50 ετών και πάνω και 50 ετών και κάτω, με την ηλιακή ομάδα 40-50 ετών να «συνομιλεί» και με το φιλοευρωπαϊκό και με το ευρωσκεπτικιστικό μπλοκ. Οι ηλικίες 17-35 ετών, ακόμα και αν δεν ενδιαφέρονται να ενταχθούν πολιτικά σε κάποιο κόμμα, φαίνεται ότι επηρεάζονται πολύ από τη γνώμη και τις επιλογές των γονέων τους. Επίσης, οι ερευνητές εντόπισαν μια «εισβολή» αισθητικών κριτηρίων που επιδρά με έναν λανθάνοντα τρόπο στους νεότερους ψηφοφόρους, οι οποίοι έχουν την τάση να προτιμούν τους trendy υποψηφίους.

Σημασία στα θέματα της καθημερινότητας

Πολλοί από αυτούς θεωρούν ότι η αισθητική του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι υψηλού επιπέδου και ο μόνος που διασώζεται δεν είναι ο νεότερος Αλέξης Τσίπρας αλλά ο μεγαλύτερός του Ευκλείδης Τσακαλώτος, με το ατημέλητο στυλ και το ευρωπαϊκό flair. Αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τα κόμματα να προσεγγίσουν τους νέους ψηφοφόρους και να συνδεθούν μαζί τους. Η ψήφος των πολιτών δεν θα καθοριστεί από την ευρωπαϊκή ατζέντα, η οποία δεν ακούγεται καθόλου στον δημόσιο διάλογο, αλλά από την κομματική τους τοποθέτηση, από την προσωπική τους κατάσταση και από τα θέματα της καθημερινότητας. Σε σύγκριση με τις εκλογές του 2015 διαμορφώνονται δύο μεγάλες τάσεις, αυτοί που θα δώσουν θετική ψήφο υπέρ κάποιου κόμματος ή προσώπου και αυτοί που θα δώσουν ψήφο αποδοκιμασίας. Στην πρώτη κατηγορία ψηφοφόρων δηλώνει ότι εντάσσεται το 72% (το αντίστοιχο ποσοστό το 2015 ήταν 61%) και σε αυτούς τους ψηφοφόρους επικεντρώνεται η καμπάνια της ΝΔ.