Πριν από λίγες ημέρες, ο πρόεδρος Τραμπ έκανε μια στροφή στην αμερικανική εξωτερική πολιτική την οποία η «Washington Post» χαρακτήρισε «εντυπωσιακή»: τηλεφώνησε στον λίβυο στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ και τον επαίνεσε επειδή πολεμά την τρομοκρατία και προστατεύει τα πετρελαϊκά συμφέροντα της Λιβύης. Ποιο το πρόβλημα; Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο έχουν την ακριβώς αντίθετη πολιτική: κάλεσαν τον Χαφτάρ (που ελέγχει την Ανατολική Λιβύη και την κυβέρνηση του Τομπρούκ) να διακόψει την επίθεση στην Τρίπολη (όπου εδρεύει η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση που ελέγχει τη Δυτική Λιβύη) και να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις υπό τον ΟΗΕ.
Το τηλεφώνημα του Ντόναλντ Τραμπ «υπονομεύει επτά ή οκτώ χρόνια αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής – την υποστήριξη της ειρηνευτικής διαδικασίας του ΟΗΕ» είπε ο Μπεν Φίσμαν, πρώην αξιωματούχος της κυβέρνησης Ομπάμα, στην αμερικανική εφημερίδα. Παρουσιάζοντας τον Χαφτάρ σαν εταίρο των ΗΠΑ στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας και αποφεύγοντας κάθε αναφορά στη μονομερή επίθεσή του στην Τρίπολη, ο Τραμπ «μοιάζει σαν να παίρνει θέση υπέρ του».
Στηρίζουν τον Χαφτάρ
Δεν είναι ο μόνος. Ο Χαφτάρ έχει την υποστήριξη της Γαλλίας (αντίθετα προς τη θέση της ΕΕ) και της Ρωσίας, όπως και της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Αιγύπτου. Προτού τηλεφωνήσει στον Χαφτάρ, ο Τραμπ είχε μιλήσει με τον Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ, διάδοχο του θρόνου του Αμπου Ντάμπι. Τα ΗΑΕ, το Ριάντ και το Κάιρο στηρίζουν τον Χαφτάρ επειδή μπορεί να πατάξει τις λίβυες πολιτοφυλακές που έχουν διασυνδέσεις με το ανταγωνιστικό Κατάρ καθώς και να κατατροπώσει το πολιτικό Ισλάμ ενώ παράλληλα να σταθεροποιήσει τον έλεγχο του λιβυκού πετρελαίου, ακόμη και αν αυτά σημαίνουν ότι η Λιβύη θα χάσει κάθε ελπίδα να αποκτήσει δημοκρατία.
Η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ θεωρούν ότι οι αυταρχικοί ηγέτες στον αραβικό κόσμο αποτελούν το αντίδοτο στις εξεγέρσεις υπέρ της δημοκρατίας, όπως η Αραβική Ανοιξη. Ο Τραμπ ήταν από τους πρώτους που προσυπέγραψαν αυτή την άποψη, θεωρώντας την Αραβική Ανοιξη του 2011 ως πρόσφορο έδαφος για τον ισλαμικό εξτρεμισμό αντί για αγώνα καταπιεσμένων κοινωνιών που ζητούν ελευθερίες και δικαιώματα.
Σύμφωνα με τον ειδικό στη Μέση Ανατολή Τζέιμς Ντόρσετ, «ο Τραμπ και ο ρώσος πρόεδρος Πούτιν υποστηρίζουν έναν άνθρωπο με αμφισβητήσιμο ιστορικό στα ανθρώπινα δικαιώματα ο οποίος, αν πετύχουν τα σχέδιά του, θα κυβερνήσει αυταρχικά τη Λιβύη. Αυτό αντικατοπτρίζει την πεποίθηση των δύο ηγετών ότι η σταθερότητα στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική εξασφαλίζεται καλύτερα με αυταρχική διακυβέρνηση ή με μια δημοκρατική επίφαση πίσω από την οποία άνδρες που προέρχονται από τον στρατό ελέγχουν όλα τα επίπεδα της εξουσίας».
Το παράδειγμα της Αιγύπτου
Εξ ου η υποστήριξη του Τραμπ προς τον αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, που πήρε την εξουσία με πραξικόπημα το 2013, εκτοπίζοντας τη δημοκρατική ισλαμιστική κυβέρνηση, και στη συνέχεια πάταξε κάθε αντιπολίτευση ενώ αυτή την εβδομάδα επέκτεινε τη θητεία του ως το 2030 με ένα δημοψήφισμα που θεωρείται ευρέως ως φάρσα.
Η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ υποστήριξαν τον Σίσι με δισεκατομμύρια δολάρια, επιτρέποντάς του να σταθεροποιήσει την αιγυπτιακή οικονομία και να εδραιώσει την εξουσία του. Τώρα προσπαθούν να εφαρμόσουν το ίδιο σχέδιο στη Βόρεια Αφρική: υποστηρίζουν τον Χαφτάρ στη Λιβύη και έδωσαν 3 δισ. δολάρια στην προσωρινή στρατιωτική κυβέρνηση του Σουδάν, που ανέβηκε πρόσφατα στην εξουσία ύστερα από εβδομάδες διαδηλώσεων κατά του προέδρου Ομάρ αλ Μπασίρ.
«Οπως έμαθαν οι Αιγύπτιοι με μεγάλο κόστος, η πτώση ενός συμβολικού δικτάτορα δεν οδηγεί αυτομάτως στην αλλαγή του δικτατορικού συστήματος» έγραψε ο Μοχάμεντ Αγιούμπ από το Center for Global Policy. «Εκείνοι που κατέχουν πραγματικά την εξουσία στο σύστημα, οι ανώτατοι στρατιωτικοί, είναι πολύ πιο δύσκολο να εκτοπιστούν από τους εικονικούς ηγέτες».
Σύμφωνα με τον Τζέφρι Φέλτμαν από το Brookings Institution, μετά τη δημόσια υποστήριξη του Τραμπ στον Χαφτάρ μια μακρόχρονη μάχη για την Τρίπολη είναι αναπόφευκτη. «Ο Χαφτάρ δεν είναι ο σωτήρας της Λιβύης. Η σταθερότητα που υπόσχεται θα βασίζεται στην ωμή βία που θα υποκινήσει βίαιη αντίσταση. Ενώ παρουσιάζεται στη Δύση σαν αντι-ισλαμιστής, έχει την υποστήριξη λίβυων σαλαφιστών με διασυνδέσεις στη Σαουδική Αραβία. Ο αποκαλούμενος εθνικός στρατός του περιλαμβάνει πολιτοφυλακές, μερικές από τις οποίες καταπατούν φριχτά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ενας από τους λόγους της επίθεσης του Χαφτάρ στην Τρίπολη ήταν να εκτροχιάσει την εθνική διάσκεψη που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στα μέσα Απριλίου (σ.σ. αναβλήθηκε επ’ αόριστον) και στην οποία θα συμμετείχαν εκατοντάδες Λίβυοι που θα εκπροσωπούσαν την πολιτική και γεωγραφική ποικιλομορφία της χώρας προκειμένου να χαράξουν τον δρόμο προς εκλογές».
