Πώς τα ούλα μας συνδέονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ

Ερευνητές ανακάλυψαν πώς βακτήρια που εμπλέκονται σε μια σοβαρή πάθηση των ούλων μπορούν να ταξιδέψουν σε όλο το σώμα εκκρίνοντας τοξίνες οι οποίες συνδέονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και την πνευμονία από εισρόφηση. Οι επιστήμονες εντόπισαν ίχνη των βακτηρίων σε δείγματα που ελήφθησαν από τον εγκέφαλο ασθενών με Αλτσχάιμερ και χρησιμοποίησαν ποντίκια προκειμένου να δείξουν ότι τα βακτήρια αυτά μπορούν να βρουν τον δρόμο ώστε να ταξιδέψουν από το στόμα στον εγκέφαλο.

Στοματική υγιεινή για ασπίδα

Τα βακτήρια περί ων ο λόγος ονομάζονται Porphyromonas gingivalis και εμπλέκονται στην περιοδοντίτιδα, την πιο σοβαρή μορφή περιοδοντικής νόσου. Τα νέα ευρήματα δείχνουν για άλλη μία φορά τη σημασία που έχει η καλή στοματική υγιεινή για ολόκληρο τον οργανισμό. «Η στοματική υγιεινή είναι άκρως σημαντική καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής όχι μόνο επειδή χαρίζει ένα όμορφο χαμόγελο αλλά κυρίως επειδή μειώνει τον κίνδυνο πολλών σοβαρών νόσων» ανέφερε ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας Γιαν Ποτέμπα, καθηγητής στην Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Λούισβιλ στο Κεντάκι και διευθυντής του Τμήματος Μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο Jagiellonian στην Κρακοβία της Πολωνίας, και προσέθεσε: «Ατομα που αντιμετωπίζουν γενετικό κίνδυνο για ρευματοειδή αρθρίτιδα ή νόσο Αλτσχάιμερ πρέπει να είναι πολύ προσεκτικά ώστε να μην εμφανίσουν περιοδοντική νόσο».

Παρότι προηγούμενες μελέτες είχαν εντοπίσει την παρουσία του P. gingivalis σε δείγματα που είχαν ληφθεί από τον εγκέφαλο ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ, η ομάδα του καθηγητή Ποτέμπα ανακάλυψε τις πιο ισχυρές ως σήμερα ενδείξεις σχετικά με το ότι το βακτήριο μπορεί πράγματι να συμβάλλει στην ανάπτυξη της συγκεκριμένης νόσου. Τα στοιχεία αυτά μάλιστα παρουσιάστηκαν από τον καθηγητή κατά τη διάρκεια συνεδρίου για την Πειραματική Βιολογία που έλαβε χώρα στο Ορλάντο της Φλόριδας από τις 6 ως τις 9 Απριλίου.

Οι ερευνητές συνέκριναν δείγματα εγκεφαλικού ιστού που ελήφθησαν μετά θάνατον από άτομα με ή χωρίς Αλτσχάιμερ και τα οποία ήταν περίπου ίδιας ηλικίας όταν απεβίωσαν. Ανακάλυψαν ότι το P. gingivalis εντοπιζόταν πιο συχνά στα δείγματα των ασθενών με Αλτσχάιμερ – αυτό αποδεικνυόταν μέσω του γενετικού «αποτυπώματος» του βακτηρίου καθώς και της παρουσίας των τοξινών-«κλειδιών» του (ονομάζονται gingipains).

Από το στόμα στον εγκέφαλο

Στη συνέχεια οι επιστήμονες διεξήγαγαν πειράματα σε ποντίκια, τα οποία έδειξαν ότι το P. gingivalis μπορεί να μεταφερθεί από το στόμα στον εγκέφαλο καθώς και ότι αυτή η «μετανάστευση» μπορεί να μπλοκαριστεί από χημικά που αλληλεπιδρούν με τις gingipains. Να σημειωθεί ότι ένα πειραματικό φάρμακο το οποίο μπλοκάρει τις τοξίνες και έχει την κωδική ονομασία COR388 βρίσκεται σε πρώτη φάση κλινικών δοκιμών για τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Οι ερευνητές σημειώνουν επίσης ότι το P. gingivalis παίζει ρόλο στην αυτοάνοση νόσο ρευματοειδή αρθρίτιδα, καθώς και στην πνευμονία από εισρόφηση, μια σοβαρή λοίμωξη των πνευμόνων που προκαλείται από εισρόφηση τροφής ή σάλιου και είναι αρκετά συχνή σε ηλικιωμένα άτομα. «Οι κύριες τοξίνες του P. gingivalis, τα ένζυμα που το βακτήριο χρειάζεται για να επιτελέσει τα «διαβολικά» καθήκοντά του, αποτελούν καλούς στόχους για πιθανές νέες παρεμβάσεις ενάντια σε πλήθος νόσων» σημείωσε ο καθηγητής Ποτέμπα. Εξήγησε ότι «η ομορφιά τέτοιων παρεμβάσεων σε σύγκριση με τα αντιβιοτικά είναι πως οι νέες παρεμβάσεις που μελετώνται στοχεύουν μόνο τα «κακά» βακτήρια αφήνοντας ανέπαφα τα καλά βακτήρια τα οποία χρειαζόμαστε για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού».

Από τα εφηβικά χρόνια στα ούλα

Το P. gingivalis αρχίζει να διηθεί τα ούλα ήδη από τα εφηβικά χρόνια. Περίπου ένα στα πέντε άτομα κάτω των 30 ετών εμφανίζουν έστω και χαμηλά επίπεδα του βακτηρίου στα ούλα τους. Παρότι δεν είναι επιβλαβές για τα περισσότερα άτομα, αν πολλαπλασιαστεί σε μεγάλους αριθμούς οδηγεί το ανοσοποιητικό σύστημα σε φλεγμονή που εκδηλώνεται με ερυθρότητα, οίδημα, αιμορραγία και διάβρωση του ιστού των ούλων. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, το P. gingivalis κάνει και τα καλά βακτήρια του στόματος να αποκτήσουν… κακό χαρακτήρα και να αυξήσουν περαιτέρω την ανοσολογική απόκριση. Τα βακτήρια μπορούν να ταξιδέψουν από το στόμα στην κυκλοφορία του αίματος μέσω καθημερινών δραστηριοτήτων όπως το μάσημα της τροφής ή το βούρτσισμα των δοντιών.

Ο καλύτερος τρόπος ώστε να αποτραπεί το P. gingivalis να τεθεί εκτός ελέγχου είναι μέσω του τακτικού βουρτσίσματος των δοντιών και της χρήσης οδοντικού νήματος, καθώς και μέσω των επισκέψεων στον οδοντίατρο τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο, τόνισε ο καθηγητής Ποτέμπα. Συμπλήρωσε ότι οι καπνιστές και τα ηλικιωμένα άτομα αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο λοίμωξης. Εκτιμάται ότι και γενετικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην εμφάνιση περιοδοντίτιδας εξαιτίας του βακτηρίου, ωστόσο δεν έχουν γίνει ακόμη πλήρως κατανοητοί από τους επιστήμονες.