Τα χέρια μας «οχήματα μεταφοράς» εν δυνάμει επικίνδυνων χημικών

Εκατοντάδες αντικείμενα που χρησιμοποιούμε καθημερινά, από έπιπλα ως κινητά τηλέφωνα και γυαλιστικά πατώματος, περιέχουν οργανοφωσφορικούς εστέρες (OPEs) οι οποίοι αποτελούν επιβραδυντικά καύσης (ή φλόγας ή πυρκαγιάς – χημικά που προστίθενται στα αντικείμενα για την πρόληψη των πυρκαγιών), αλλά και πλαστικοποιητές (χημικές ουσίες που προστίθενται στα πλαστικά για να τα κάνουν πιο εύκαμπτα). Ορισμένες από αυτές τις ημιπτητικές ουσίες «πετούν» στον αέρα και… προσγειώνονται σε επιφάνειες ή τρυπώνουν ακόμα και μέσα στο ανθρώπινο σώμα με άγνωστες επιδράσεις για την υγεία. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τορόντο ανέφεραν κατά τη διάρκεια συνεδρίου της Αμερικανικής Χημικής Εταιρείας που έλαβε χώρα στο Ορλάντο της Φλόριδας από τις 31 Μαρτίου ως τις 4 Απριλίου ότι τα χέρια μας αποτελούν ένα από τα κύρια «μέσα μεταφοράς» των OPEs και άλλων επιβραδυντικών καύσης καθώς και πλαστικοποιητών στα αντικείμενα εσωτερικών χώρων.

Ενοχα τα «αθώα» υλικά αντικατάστασης;

Ολοένα και περισσότεροι κατασκευαστές αντικαθιστούν τα βρωμιούχα επιβραδυντικά καύσης, ορισμένα εκ των οποίων έχουν απαγορευθεί ή η χρήση τους έχει περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας ανησυχίας για την ανθρώπινη υγεία, με τα OPEs. Ωστόσο πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες έχουν συνδέσει και τα OPEs, που θεωρούνται πιο «αθώα», με πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. «Η τοξικότητα των OPEs δεν είναι καλά κατανοητή» ανέφερε η Μίριαμ Ντάιαμοντ, κύρια ερευνήτρια της μελέτης, και προσέθεσε ότι «πρόσφατες μελέτες συνδέουν ορισμένα OPEs με αναπτυξιακά προβλήματα στα παιδιά, προβλήματα γονιμότητας και πιθανώς και με κάποιες μορφές καρκίνου». Προηγούμενες μελέτες είχαν εντοπίσει σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις ΟPEs στον αέρα και στη σκόνη εσωτερικών χώρων. Δεν είχε καταστεί όμως σαφές ποιες ήταν οι πηγές «μόλυνσης» των χώρων με τα χημικά. «Αναρωτηθήκαμε λοιπόν εάν οι ηλεκτρονικές συσκευές, και κυρίως εκείνες που θερμαίνονται κατά τη διάρκεια της χρήσης, όπως οι υπολογιστές και οι εκτυπωτές, μπορεί να αποτελούν σημαντικές πηγές επιβραδυντικών καύσης και πλαστικοποιητών» εξήγησε η δρ Ντάιαμοντ. Προκειμένου να βρουν απαντήσεις στις απορίες τους, οι ερευνητές συνέλεξαν περί τα 400 δείγματα από σπίτια 51 γυναικών που συμμετείχαν σε μεγάλη μελέτη σχετικά με την περιβαλλοντική υγεία (Ontario Environment Health Study). Συνελέγησαν συγκεκριμένα δείγματα ούρων, μαντιλάκια χεριών τα οποία είχαν χρησιμοποιήσει οι εθελόντριες, πανάκια καθαρισμού επιφανειών (με τα οποία είχαν καθαριστεί οι ηλεκτρονικές συσκευές εντός του σπιτιού τους) καθώς και δείγματα αέρα και σκόνης από τις οικίες τους. Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε φασματομετρία μάζας προκειμένου να προσδιορίσει τη συγκέντρωση 23 διαφορετικών OPEs στα μαντιλάκια καθώς και οκτώ μεταβολιτών των OPEs στα ούρα των εθελοντριών.

Παρόμοιο το «χημικό προφίλ» όλων των επιφανειών

Προς έκπληξη των ερευνητών, όλες οι επιφάνειες εσωτερικού χώρου που εξετάστηκαν εμφάνισαν παρόμοιο «χημικό προφίλ» – είναι αξιοσημείωτο ότι οι μεγάλες ηλεκτρονικές συσκευές που θερμαίνονται δεν παρουσίασαν υψηλότερα επίπεδα OPEs σε σχέση με τις φορητές συσκευές. «Ξεκινήσαμε αυτή τη μελέτη περιμένοντας να βρούμε ότι τα πανάκια καθαρισμού διαφορετικών ηλεκτρονικών συσκευών θα παρουσίαζαν αυξημένα επίπεδα ενός ή περισσότερων επιβραδυντικών καύσης και πλαστικοποιητών. Ωστόσο, ανακαλύψαμε ότι τα περισσότερα OPEs και άλλα επιβραδυντικά καύσης αλλά και οι πλαστικοποιητές εντοπίζονταν στα περισσότερα πανάκια επιφανειών, στη σκόνη του πατώματος, αλλά και στα χέρια των συμμετεχόντων καθώς και στις ηλεκτρονικές συσκευές. Με άλλα λόγια, εντοπίσαμε τα περισσότερα από τα χημικά παντού» υπογράμμισε η ερευνήτρια. Ενα άλλο αναπάντεχο αποτελέσματα ήταν πως το επίπεδο των OPEs στα μαντιλάκια καθαρισμού κινητών τηλεφώνων μπορούσε να προβλέπει το περίπου 25% της μεταβλητότητας των μεταβολιτών των OPEs στα ούρα – γεγονός που μαρτυρεί ότι τα κινητά τηλέφωνα πιθανώς αποτελούν τα ίδια σημαντική πηγή OPEs ή ίσως συσσωρεύουν τα χημικά από άλλες πηγές. Οταν ο καθένας μας χρησιμοποιεί το κινητό του τηλέφωνο (οι περισσότεροι το αγγίζουν εκατοντάδες ή και χιλιάδες φορές μέσα στην ημέρα), είτε εισπνέει και καταπίνει τα χημικά είτε τα απορροφά μέσω του δέρματος.

Τα χέρια μας κύρια «οχήματα μεταφοράς» των χημικών

Περαιτέρω ανάλυση έδειξε πως ασχέτως της κατηγορίας των χημικών που εξεταζόταν, τα χέρια των εθελοντριών βρίσκονταν στο «επίκεντρο». «Πιστεύουμε πως τα χέρια κατέχουν κεντρικό ρόλο σε ό,τι αφορά τη μεταφορά χημικών μέσα στους κλειστούς χώρους. Και αυτό είναι λογικό, αφού τα χέρια μας αγγίζουν τα πάντα. Με τον ίδιο τρόπο εξαπλώνονται μέσω των χεριών οι ιοί και άλλοι μολυσματικοί μικροοργανισμοί» είπε η δρ Ντάιαμοντ. Υπάρχει κάτι που μπορεί ο κάθε άνθρωπος να κάνει προκειμένου να ελαττώσει την έκθεσή του σε επιβραδυντικά καύσης και πλαστικοποιητές; «Ναι, να πλένει συχνά τα χέρια του. Να καθαρίζει επίσης συχνά το κινητό τηλέφωνό του και τις άλλες φορητές ηλεκτρονικές συσκευές» ήταν η συμβουλή της ειδικού. Η δρ Ντάιαμοντ προσέθεσε ότι ειδικά οι γονείς πρέπει να αποφεύγουν να δίνουν το κινητό τηλέφωνό τους στα μικρά παιδιά τους, τα οποία συχνά βάζουν τα χέρια ή αντικείμενα στο στόμα τους. «Δεν συλλέξαμε σε αυτή τη μελέτη στοιχεία σχετικά με την έκθεση των παιδιών στα επιβραδυντικά καύσης και στους πλαστικοποιητές, αλλά είναι φανερό ότι τα ευρήματά μας δείχνουν μονοπάτια έκθεσης και της ευαίσθητης αυτής ομάδας στα χημικά» κατέληξε.