Παρότι τέτοιες συναντήσεις έχουν προετοιμαστεί αρκετό καιρό πριν έχει πολύ ενδιαφέρον ότι λίγες μέρες μετά από ένα εκλογικό πλήγμα που σε μεγάλο βαθμό αποτύπωνε ανησυχία για την κατάσταση της τουρκικής οικονομίας ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφτηκε τη Μόσχα συνοδευόμενος από σημαντικό αριθμό Τούρκων επιχειρηματιών για να συζητήσει και τα γεωπολιτικά ζητήματα που αφορούν τις δύο χώρες αλλά και την αναβάθμιση των διμερών οικονομικών σχέσεων.

Αφορμή η 8η Στρατηγική Συνάντηση Υψηλού Επιπέδου στη Μόσχα, με τη συμμετοχή και των δύο ηγετών.

Αναβάθμιση των οικονομικών σχέσεων

Και πρέπει να σημειώσουμε ότι οι δύο χώρες έχουν ιδιαίτερα σημαντικές οικονομικές σχέσεις.

Όπως επεσήμανε και ο ίδιος ο πρόεδρος Πούτιν το διμερές εμπόριο αυξήθηκε πάνω από 15% και ξεπέρασε τα 25 δισεκατομμύρια δολάρια. Στα αγροτικά προϊόντα η αύξηση ήταν 7% και έφτασε τα 3 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι αμοιβαίες επενδύσεις φτάνουν τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ τα κρατικά επενδυτικά ταμεία των δύο χωρών θα φτιάξουν μια κοινή πλατφόρμα με χρηματοδότηση ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων για να στηρίξουν επενδύσεις σε αναπτυσσόμενους τομείς.

Μάλιστα, ο Ρώσος πρόεδρος επεσήμανε τη σημασία που έχουν οι τουρκικές επενδύσεις σε περιοχές, όπως αυτή στην ειδική οικονομική ζώνη της Αλαμπούγκα στο Ταταρστάν.

Βέβαια, ως προς την οικονομική συνεργασία κεντρικό ρόλο παίζουν τα μεγάλα επενδυτικά σχέδια. Ο Ρώσος πρόεδρος τόνισε ιδιαίτερα τη σημασία τόσο του υπό κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου στο Ακουγιού, που θα στηριχτεί σε ρωσική τεχνολογία, όσο τον αγωγό Turkish Stream. Μάλιστα, υποστήριξε ότι τα δύο σχέδια θα αποτελέσουν τα σημαντικά συστατικά στοιχεία για την περιφερειακή και ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια. Άλλωστε, ο Ρώσος πρόεδρος επεσήμανε ότι η Ρωσία αποτελεί τον πιο σταθερό και συνεπή προμηθευτή της Τουρκίας σε φυσικό αέριο.

Συζήτηση έγινε και για μέτρα που θα διευκολύνουν τις οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών, με τον Ρώσο πρόεδρο να δηλώνει ότι σύντομα θα αρθεί η υποχρέωση βίζας για τους επαγγελματίες οδηγούς.

Είναι προφανές ότι οι δύο χώρες έχουν κάνει μια επιλογή να αναβαθμίσουν ακόμη περισσότερο την οικονομική τους συνεργασία, κάτι που είναι προς όφελος και των δύο, ιδίως από τη στιγμή που ειδικά για τη Ρωσία είναι σημαντικό να έχει σημαντικές αγορές που να μην επηρεάζονται από τις δυτικές κυρώσεις αλλά και η Τουρκία αναζητά τρόπους να αναβαθμίσει το εμπόριο και τις επενδύσεις σε μια περίοδο που θέλει να ξεπεράσει τις έντονες υφεσιακές δυναμικές στην οικονομία της.

Επιμονή στην προμήθεια των S-400

Όμως, είναι προφανές ότι ο συζητήσεις δεν περιορίστηκαν στα ζητήματα της οικονομίας. Κομβικό θέμα των συζητήσεων και η προμήθεια από την Τουρκία των ρωσικών συστοιχιών S-400, για τις οποίες οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κάνει σαφές ότι θα φτάσουν ακόμη και σε κυρώσεις για να το αποτρέψουν, μια που θεωρούν ότι μια τέτοια προμήθεια υψηλής τεχνολογίας ρωσικών αμυντικών συστημάτων σηματοδοτεί μια συνολικότερη στρατηγική μετατόπιση προς την ρωσική πλευρά. Άλλωστε, ήταν ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος που υπογράμμισε τη δυνατότητα κοινής παραγωγής οπλικών συστημάτων υψηλής τεχνολογίας από τις δύο χώρες.

Ο Τούρκος πρόεδρος έκανε σαφές ότι αποτελεί κυριαρχικό δικαίωμα της Τουρκίας να προχωρήσει με τη συμφωνία προμήθειας και κανείς «δεν έχει δικαίωμα να ζητά να το απεμπολήσουμε».

Ο συριακός κόμβος

Ο λόγος που ο Ερντογάν επιμένει τόσο πολύ, παρά τις αμερικανικές πιέσεις και αντιδράσεις, είναι ότι αυτή η στιγμή η Ρωσία παραμένει ένας πολύ κρίσιμος παίκτης στη διαχείριση της συριακής κρίσης.

Η Ρωσία παραμένει στα μάτια της Τουρκίας η μόνη χώρα που μπορεί να εγγυηθεί ότι η επόμενη μέρα στη Συρία δεν θα περιλαμβάνει οτιδήποτε θα κατατείνει προς τη διαμόρφωση μιας οιονεί κουρδικής κρατικής οντότητας στο Συριακό έδαφος, σε αντίθεση με την αμερικανική πολιτική που κυρίως χρησιμοποίησε τις κουρδικές δυνάμεις πολιτοφυλακής ως την αιχμή του δόρατος ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος.

Σε αυτό το πλαίσιο οι δύο χώρες δεν επιβεβαίωσαν μόνο την προσήλωσή τους στην διαδικασία της Αστάνα, στην οποία συμμετέχουν μαζί με το Ιράν, αλλά και την απόφασή τους σε συντονισμό με την κυβέρνηση της Συρίας και την αντιπολίτευση να επιταχύνουν την έναρξη των εργασιών της Συνταγματικής Επιτροπής, που θα συζητήσει ουσιαστικά τη θεσμική μορφή της επόμενης μέρα στη Συρία.

Ωστόσο, στο ίδιο το Συριακό έδαφος τα πράγματα δεν είναι τόσο εύκολα, καθώς μπορεί η Τουρκία να στηρίζεται στη Ρωσία ως προς το χειρισμό των Κούρδων, όμως την ίδια στιγμή η ίδια πρέπει να διαχειριστεί τα τμήματα της αντιπολίτευσης που στηρίζει όπως και την κατάσταση στην Ιντλίμπ όπου μπορεί να απέτρεψε την επίθεση των κυβερνητικών δυνάμεων όμως ανέλαβε και την αντιμετώπιση της κατάστασης εκεί. Με αυτή την έννοια, έχει ιδιαίτερη σημασία η ανακοίνωση ότι ξεκινούν οι κοινές ή πιο συντονισμένες περιπολίες των ένοπλων δυνάμεων των δύο χωρών στη συγκεκριμένη περιοχή.

Η αναβάθμιση των ρωσοτουρκικών σχέσεων και το νέο τοπίο στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις

Είναι σαφές ότι το επίπεδο ρωσοτουρκικής συνεργασίας έχει ανέβει. Έχει ξεπεράσει την αρχική φάση όπου ήταν περισσότερο μια αναγκαστική επιλογή της Άγκυρας όταν βρέθηκε ταυτόχρονα αντιμέτωπη με την αποτυχία της δικής της στρατηγικής για «αλλαγή καθεστώτος» στη Συρία και την ολοένα και μεγαλύτερη αμερικανή στήριξη στους Κούρδους. Σήμερα έχει περισσότερα στρατηγικά στοιχεία και στο οικονομικό και στο στρατιωτικό επίπεδο.

Προφανώς και η Τουρκία, ανεξαρτήτως ρητορικής, δεν έχει επιλέξει ούτε την πλήρη ρήξη με τις ΗΠΑ, ούτε την έξοδο από το «δυτικό στρατόπεδο». Όμως, ταυτόχρονα δεν θεωρεί ότι οι ΗΠΑ, ιδίως με τη σημερινή τους πολιτική μπορούν να εγγυηθούν με τον ίδιο τρόπο τα στρατηγικά της συμφέροντα ή τη σταθερότητα στην περιοχή, ενώ πάντα υπάρχουν και οι υποψίες για την αμερικανική γνώση ή ανοχή στο πραξικόπημα του 2016.

Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι με επιλογές όπως η πρόθεση αναγνώρισης ισραηλινής κυριαρχίας στα υψίπεδα του Γκολάν ή η κατάταξη από τις ΗΠΑ των ιρανικών Φρουρών της Επανάσταση, ενός τμήματος δηλαδή των ιρανικών ένοπλων δυνάμεων, ως τρομοκρατικής οργάνωσης, οι ΗΠΑ ολοένα και λιγότερο φαντάζουν ως δύναμη που κινείται με πρώτιστο κριτήριο τη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή.

Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να γίνει αντιληπτό για η Τουρκία θέλει να δει και εναλλακτικές επιλογές με στρατηγικό πρόσημο, ακόμη και εάν δεν επιθυμεί, αυτή τη στιγμή τουλάχιστον μια συνολική αλλαγή προσανατολισμού.

Ωστόσο, είναι σαφές ότι όσο οι ΗΠΑ θα βλέπουν να βαθαίνει η ρωσοτουρκική συνεργασία, τόσο περισσότερο θα εντείνουν και τις δικές τους πιέσεις.

Όσο και εάν όλες οι πλευρές δεν επιθυμούν τη ρήξη, ενίοτε οι αντιπαραθέσεις αποκτούν τη δική τους δυναμική,