Το χρήμα που ξεπλένεται και… ξεβρωμίζει φθάνει τα 2 τρισ. δολάρια ετησίως και αντιστοιχεί στο 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ, σύμφωνα με την Υπηρεσία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την Καταπολέμηση των Ναρκωτικών και του Εγκλήματος. Τα τελευταία χρόνια όμως οι διώκτες όσων δραστηριοποιούνται και πλουτίζουν από το ξέπλυμα χρήματος έχουν ένα νέο όπλο στα χέρια τους: την τεχνητή νοημοσύνη!
Κατά κανόνα το βρώμικο χρήμα ξεπλένεται και καθαρίζει μέσω τραπεζών και επιχειρήσεων που έχουν όλα τα εχέγγυα της νομιμότητας και οι οποίες αγοράζουν ακίνητα, άλλες επιχειρήσεις, ακριβά αυτοκίνητα, έργα τέχνης και όποια άλλη ευπώλητη αξία. Και ένας από τους συνήθεις τρόπους ξεπλύματος που χρησιμοποιούν οι παράνομοι είναι μέσω τραπεζικών καταθέσεων που περνούν απαρατήρητες διότι αφορούν πολύ χαμηλά ποσά.
«Μιλάμε για συναλλαγές που δεν τις πιάνουν τα ραντάρ των διωκτικών αρχών. Μια συναλλαγή 0,25 δολαρίων ουδέποτε θα κινήσει την υποψία ενός ανθρώπου που έχει επιφορτιστεί με το κυνήγι του βρώμικου χρήματος. Με συναλλαγές τόσο ευτελών ποσών όμως, αν γίνονται εκατοντάδες εκατομμύρια φορές, μπορούν να ξεπλυθούν εύκολα 30 εκατ. δολάρια» διαβεβαιώνει μιλώντας στο BBC ο Μαρκ Γκάζιτ, διευθύνων σύμβουλος της εδρεύουσας στο Ισραήλ εταιρείας καταπολέμησης του οικονομικού εγκλήματος ThetaRay.
Τεχνολογικοί απατεώνες
Το οικονομικό έγκλημα χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες για να ανθήσει. Μια απάτη που αποκαλύφθηκε πρόσφατα έγινε μέσω μηχανημάτων διανομής χρήματος (ΑΤΜ) και κόστισε σε τράπεζες από συνολικά 40 χώρες περίπου 1 δισ. ευρώ. Η συμμορία των απατεώνων «χάκαρε» χιλιάδες ΑΤΜ και τα προγραμμάτιζε να δίνουν πέντε χαρτονομίσματα σε μια συγκεκριμένη ώρα ταυτόχρονα. Μέλη της συμμορίας βρίσκονταν την ώρα εκείνη στα συγκεκριμένα μηχανήματα για να εισπράξουν δίχως να βάλουν κάποια τραπεζική κάρτα στο μηχάνημα.
Τα χαρτονομίσματα που εισέπρατταν τα μετέτρεπαν σε Bitcoin, με τα οποία χρηματοδοτούσαν κυκλώματα πορνείας. «Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, δεν κατάσχεται ούτε το 1% των παράνομων κεφαλαίων που διακινούνται μέσω του διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος» δήλωσε ο Κόλιν Μπελ, επικεφαλής του Τμήματος Καταπολέμησης Οικονομικού Εγκλήματος της HSBC.
Οι απατεώνες εκμεταλλεύονται τις νέες τεχνολογίες. Τις εκμεταλλεύονται όμως και οι διωκτικές αρχές. «Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να στοχοποιήσει γρήγορα και αποτελεσματικά ύποπτες συναλλαγές που είναι αδύνατον να εντοπίσει ένα ανθρώπινο ον. Είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, για παράδειγμα ανιχνεύει λογαριασμούς που κινούνται από προγραμματισμένα ρομπότ» εξηγεί ο Κόλιν Μπελ.
Εντοπίζει επίσης ύποπτες κινήσεις ανθρώπων που εργάζονται σε τράπεζες. «Πολλές υποθέσεις διαφθοράς έρχονται στο φως χάρη στην εκμετάλλευση της τεχνητής νοημοσύνης» σημειώνει ο Ανταμ Γουίλιαμσον της βρετανικής Ενωσης Τεχνικών Λογιστών. Διότι «πολλές από τις μεγαλύτερες τράπεζες στον κόσμο έχουν εμπλακεί σε σκάνδαλα ξεπλύματος χρήματος τα τελευταία χρόνια», όπως εξηγεί.
Προ ολίγων μηνών η ελβετική UBS κατέβαλε πρόστιμο 3,7 δισ. ευρώ στη Γαλλία όταν αποκαλύφθηκε ότι βοηθούσε πλούσιους πελάτες της να κρύβουν από τις γαλλικές φορολογικές αρχές και να ξεπλένουν δισεκατομμύρια ευρώ. Πέρυσι η ολλανδική ING κατέβαλε πρόστιμο 775 εκατ. ευρώ επειδή δεν κατάφερε να αποτρέψει το ξέπλυμα χρήματος μέσω λογαριασμών της. Και ο επικεφαλής της δανέζικης Danske Bank αναγκάστηκε να παραιτηθεί έπειτα από την αποκάλυψη σκανδάλου ξεπλύματος 200 δισ. ευρώ από τη θυγατρική της στην Εσθονία.
Προτεραιότητα η συνεργασία
Ειδικευμένες στην καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος εταιρείες, όπως η ThetaRay, η LexisNexis Risk Solutions και η Refinitiv, έρχονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των κυβερνήσεων, αφού κατάφεραν να μετατρέψουν το όπλο των απατεώνων (την τεχνητή νοημοσύνη) σε όπλο των διωκτών τους.
Το ερώτημα ωστόσο που ανακύπτει είναι «αν οι εταιρείες αυτές μπορούν να αγοράζουν τεχνητή νοημοσύνη από ανεπίσημες πηγές, πώς μπορούν να πείσουν τις κυβερνητικές εποπτικές αρχές ότι ελέγχουν την κατάσταση;» σημειώνει ο Ανταμ Γουίλιαμσον. Ο ίδιος θεωρεί ότι απάντηση στο ερώτημα αυτό δίνει η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ τραπεζών, χρηματοοικονομικών θεσμών, κυβερνήσεων και εποπτικών αρχών. «Ολοι αναγνωρίζουν την ανάγκη όσο το δυνατόν μεγαλύτερης συνεργασίας σε επίπεδο τεχνολογίας όλων των διωκτών της οικονομικής απάτης» τονίζει.
«Εμείς υποστηρίζουμε την ιδέα της ανάπτυξης μιας συλλογικής νοημοσύνης» συμπληρώνει ο αναπληρωτής εκτελεστικός διευθυντής της βρετανικής Ενωσης Τεχνικών Λογιστών Γουίλ βαν Τζέμερτ. «Η ανταλλαγή πληροφοριών και δεδομένων είναι μια από τις βασικές μας προτεραιότητες» συμφωνεί και ο Μαρκ Χάουαρντ, μέλος του βρετανικού Στρατηγικού Συμβουλίου κατά του Οικονομικού Εγκλήματος, που συστήθηκε τον περασμένο Ιανουάριο.
Ενα βήμα πίσω
Λέγεται ότι το έγκλημα βρίσκεται πάντοτε ένα βήμα πριν από τους διώκτες του. Για παράδειγμα, οι δράστες της τρομοκρατικής επίθεσης κατά του πλήθους με φορτηγό στη Νίκαια της Γαλλίας το 2016 πλήρωσαν για την ενοικίαση των οχημάτων με προπληρωμένες τραπεζικές κάρτες, εξασφαλίζοντας έτσι την ανωνυμία τους. Δύο χρόνια αργότερα ήλθε η απάντηση της ΕΕ με την πέμπτη Οδηγία για την Καταπολέμηση του Ξεπλύματος Χρήματος, η οποία περιλαμβάνει για πρώτη φορά στις ρυθμίσεις της τα ψηφιακά νομίσματα και τις προπληρωμένες κάρτες.
Φαίνεται πως η συνεργασία διωκτικών αρχών και οικονομικών παραγόντων είναι η καλύτερη μέθοδος για να αντιμετωπιστεί αυτή η υστέρηση στην καταπολέμηση του ξεπλύματος του χρήματος που οπλίζει τα χέρια τρομοκρατών και άλλων εγκληματιών. «Ας μην ξεχνάμε ότι ο όρος «ξέπλυμα χρήματος» προέκυψε από την πρακτική του Αλ Καπόνε να κρύβει χρήματα στα μηχανήματα πλυντηρίων ρούχων που λειτουργούσαν με κέρματα τη δεκαετία του 1920» σημειώνει το BBC.
