Παρακολουθήσαμε με μεγάλες προσδοκίες την ανοιχτή συζήτηση για τη σύσταση του νέου Οργανισμού Βιβλίου και Πολιτισμού που διεξήχθη την περασμένη Τετάρτη στο ΥΠΠΟΑ παρουσία της υπουργού Πολιτισμού. Οι προσδοκίες ήταν μεγάλες κατά κύριο λόγο επειδή υπάρχει πλέον συσσωρευμένη εμπειρία από τον προηγούμενο φορέα, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), για το πώς θα πρέπει να σχεδιαστεί ένας φορέας για το βιβλίο. Υστερα, επειδή η κατάργηση του ΕΚΕΒΙ ανέδειξε στον χρόνο που μεσολάβησε την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός τέτοιου φορέα και ο κόσμος του βιβλίου, ακόμη και οι πολέμιοι του ΕΚΕΒΙ, είναι ώριμος να τον δεχτεί με θετικό πνεύμα. Και, τέλος, επειδή η νυν υπουργός Πολιτισμού, Μυρσίνη Ζορμπά, ως πρώτη διευθύντρια του ΕΚΕΒΙ, είναι η πρώτη υπουργός Πολιτισμού που γνωρίζει το βιβλίο περισσότερο από κάθε άλλο αντικείμενο του υπουργείου.
Το νομοσχέδιο σύστασης του οργανισμού βρίσκεται σε δημόσια ανοιχτή διαβούλευση από τις 29 Μαρτίου, ωστόσο η παρουσίασή του δεν έπεισε ότι πρόκειται για έναν οργανισμό που θα είναι λειτουργικός, βιώσιμος και εντέλει σκόπιμος, μια και ο νέος οργανισμός, ο οποίος θα χρηματοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό και θα απασχολεί 35 άτομα μόνιμο προσωπικό, με έδρα ιδιόκτητο ακίνητο του ΥΠΠΟΑ στην Πλάκα, θα αναλάβει μέρος μόνον των δράσεων του παλαιού ΕΚΕΒΙ αφήνοντας σε άλλους φορείς και υπηρεσίες κομβικά σημεία του βιβλίου ενώ παραμένουν θολές οι δικές του αρμοδιότητες.
Μεταφράσεις και φιλαναγνωσία
Δύο βασικά ζητήματα που απασχολούν τον κόσμο του βιβλίου είναι η προβολή του στο εξωτερικό (παρουσία σε εκθέσεις, χρηματοδότηση μεταφράσεων, εκπαίδευση μεταφραστών κτλ.) και η ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας στο εσωτερικό. Ωστόσο, η διοργάνωση της Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ) και η συμμετοχή μας στις μεγάλες διεθνείς εκθέσεις βιβλίου παραμένουν σε άλλο φορέα, στο Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ), ενώ ο Οργανισμός Βιβλίου θα μπορεί να συμμετέχει σε άλλες εκθέσεις αν προσκαλείται. Το γεγονός προκάλεσε πολλές ερωτήσεις στη διάρκεια της συζήτησης για τη συνεργασία του νέου οργανισμού με
το ΕΙΠ, καθώς η «εξωτερική πολιτική» του βιβλίου και οι συμφωνίες για μεταφράσεις γίνονται στις διεθνείς εκθέσεις.
Από το ΕΙΠ δεν παρέστησαν ούτε ο πρόεδρος Κωνσταντίνος Τσουκαλάς ούτε ο αντιπρόεδρος Ηλίας Νικολακόπουλος, ο οποίος είχε στο παρελθόν υπογραμμίσει, στο πλαίσιο των ΔΕΒΘ, ότι το βιβλίο δεν εντάσσεται στις αρμοδιότητες του ΕΙΠ και ότι είχε αναλάβει τη διοργάνωση της ΔΕΒΘ προσωρινά ώσπου να δημιουργηθεί ένας αρμόδιος φορέας. Παρών στη συζήτηση της περασμένης Τετάρτης ήταν ο διευθυντής της ΔΕΒΘ, Μανώλης Πιμπλής, ο οποίος από την πλευρά του έθεσε το ζήτημα της ανάγκης στελέχωσης και του ΕΙΠ με μόνιμο προσωπικό για τη διεξαγωγή της ΔΕΒΘ – το τμήμα των διεθνών εκθέσεων λειτουργεί κυρίως με εποχικούς συμβασιούχους. Ήταν ένα προμήνυμα των μελλοντικών ανταγωνισμών των δύο φορέων για στελέχωση, πόρους και αρμοδιότητες, μια διαφαινόμενη διάσπαση, που ο ήδη κατακερματισμένος κόσμος του ελληνικού βιβλίου, δεν τη χρειάζεται.
Όσο για τις μεταφράσεις, η υπουργός πρότεινε στους εκδότες άλλες λύσεις, «που μπορούν να λειτουργούν και να χρηματοδοτούνται ανεξάρτητα από τον Οργανισμό Βιβλίου», όπως η δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας με πληρωμένα δείγματα 300-500 βιβλίων στα οποία θα έχουν πρόσβαση οι ξένοι εκδότες για να αγοράσουν δικαιώματα μετάφρασης, και η αξιοποίηση για το σκοπό αυτό κονδυλίων από τα Προγράμματα Δημόσιων Επενδύσεων.
Γραφεία Πολιτισμού και βιβλιοθήκες
Η φιλαναγνωσία στο εσωτερικό απασχολεί ειδικά τους συγγραφείς και τους εκδότες παιδικού βιβλίου, οι οποίοι προσβλέπουν σε μια συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας για την υλοποίηση προγραμμάτων φιλαναγνωσίας, ωστόσο σε σχετική ερώτηση εκδότη η υπουργός απάντησε: «Αν θεωρείτε το βιβλίο εκπαιδευτικό εργαλείο, να μιλήσετε με το Υπουργείο Παιδείας. Εμείς το αντιλαμβανόμαστε ως στοιχείο πολιτισμού». Ωστόσο, μια τέτοια διχοτόμηση της φύσης του βιβλίου δεν είναι ούτε ρεαλιστική ούτε σκόπιμη.
Το ΥΠΠΟΑ διασταυρώνεται με το Υπουργείο Παιδείας και στις νέες δομές που ανακοίνωσε η υπουργός, στα Περιφερειακά Γραφεία Σύγχρονου Πολιτισμού του ΥΠΠΟΑ. Αυτά παρουσιάστηκαν ως «χώροι φυσικού και ηλεκτρονικού βιβλίου οι οποίοι θα λειτουργούν ως πολυχώροι πολιτισμού και θα φιλοξενούν εκδηλώσεις». Γεννιέται όμως εδώ το ερώτημα πώς θα διαφέρουν οι χώροι αυτοί από τις δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες, που ήδη λειτουργούν στην περιφέρεια και επιτελούν τον ίδιο ρόλο, και γιατί κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία τους.
Φαίνεται ότι σε μια εποχή που καλεί σε εξωστρέφεια, συνέργειες και σοφή διαχείριση οικονομικών και ανθρώπινων πόρων προκειμένου να υπάρχουν αποτελέσματα με διάρκεια για το κοινωνικό σύνολο, το ΥΠΠΟΑ δεν έχει επαφή και συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, στο οποίο ανήκουν η Εθνική Βιβλιοθήκη, οι δημόσιες βιβλιοθήκες και τα σχολεία, κατεξοχήν χώροι του βιβλίου και τα τρία, που πρέπει να ληφθούν υπόψη στη χάραξη πολιτικής για το βιβλίο.
Η ψήφιση και η έναρξη λειτουργίας του νέου οργανισμού θα γίνει εντός του 2019 υποσχέθηκε η υπουργός. Προϋπολογισμός δεν υπάρχει ακόμα (ενδεικτικά, ο προϋπολογισμός του τελευταίου έτους λειτουργίας του ΕΚΕΒΙ ήταν δυόμισι εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων 700.000 ήταν η κρατική χρηματοδότηση), ενώ οι αρμοδιότητες του νέου οργανισμού παραμένουν ασαφείς.
Οι πολέμιοι του πρώην ΕΚΕΒΙ υποστήριζαν ότι ένας φορέας βιβλίου είναι ένας οργανισμός χωρίς αντικείμενο, τη στιγμή που υπάρχει στο ΥΠΠΟΑ η Διεύθυνση Γραμμάτων. Διαφωνούμε έντονα με την άποψη αυτή, κρίνοντας απολύτως αναγκαία την ύπαρξη ειδικού φορέα για το βιβλίο, δεδομένου ότι η Διεύθυνση Γραμμάτων, σε όλη την ιστορία της και σε όλες τις κυβερνήσεις, δεν έχει αποδεχθεί ικανή να αναλάβει το βάρος της χάραξης πολιτικής βιβλίου. Ωστόσο, ο Οργανισμός Βιβλίου και Πολιτισμού, αν τελικά υλοποιηθεί όπως παρουσιάστηκε, μοιάζει να επιβεβαιώνει τους πολέμιους και όχι τους υποστηρικτές του.
Το νομοσχέδιο για τη σύσταση του Οργανισμού Βιβλίου και Πολιτισμού είναι ανοιχτό σε δημόσια διαβούλευση μέχρι την Παρασκευή 12 Απριλίου στο https://www.opengov.gr/cultureathl/?p=7280
