Υστερα από έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων η Οδηγία για τα Πνευματικά Δικαιώματα στην Ενιαία Ψηφιακή Αγορά ψηφίστηκε τελικά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 26 Μαρτίου, με 348 ψήφους υπέρ, 274 κατά και 36 αποχές.

Οι υπέρμαχοι της οδηγίας επισημαίνουν ότι ανοίγει μια νέα σελίδα στη χρήση έργων πνευματικής ιδιοκτησίας στο Διαδίκτυο.

Από την άλλη πλευρά, όσοι είναι αντίθετοι κάνουν λόγο για ένα καίριο πλήγμα στην ελευθερία της έκφρασης στο Internet και επισημαίνουν ότι η ψήφισή της είναι απειλή για τη δημοκρατία.

Να σημειωθεί ότι ήταν τόσο έντονες οι αντιδράσεις που προκάλεσε η οδηγία, που μέχρι την τελευταία στιγμή κανείς δεν ήταν βέβαιος ότι θα ψηφιζόταν τελικά, με τους ευρωβουλευτές να δέχονται πιέσεις μέσω τηλεφωνικών κλήσεων, μηνυμάτων στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κ.λπ. Εκτός από τους κολοσσούς του Διαδικτύου, αντίθετες στην oδηγία ήταν και ομάδες πολιτών.

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι για πρώτη φορά στα δεδομένα της ΕΕ χιλιάδες διαδηλωτές συμμετείχαν σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, ενώ συγκεντρώθηκαν εκατομμύρια υπογραφές που παραδόθηκαν στους εισηγητές της πρότασης.

Οι υπέρμαχοι

Ουσιαστικά η οδηγία υποχρεώνει τις διαδικτυακές πλατφόρμες όπως το YouTube, το Facebook, το Google News και το Twitter να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε να μη διακινείται παράνομα μέσω αυτών περιεχόμενο για το οποίο υπάρχουν πνευματικά δικαιώματα. Επίσης υποχρεώνει τις πλατφόρμες αυτές να αποζημιώνουν με έναν πιο δίκαιο τρόπο τους δημιουργούς και τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων.

«Η οδηγία θα βελτιώσει σημαντικά τη θέση συγγραφέων,  δημοσιογράφων, εκδοτών και λοιπών δημιουργών στο Διαδίκτυο» αναφέρει στο «Βήμα της Κυριακής» ο κ. Γιωργανδρέας Ζάννος, διευθυντής του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Εργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ) και προσθέτει ότι με την οδηγία αντιμετωπίζεται το λεγόμενο «χάσμα αξίας» (value gap) ανάμεσα στα κέρδη που αποκομίζουν οι πλατφόρμες και στα έσοδα των δημιουργών του περιεχομένου που φιλοξενούν. Επίσης, όπως σημειώνει ο κ. Ζάννος, οι γίγαντες του Διαδικτύου θα έχουν πλέον την ευθύνη να εμποδίζουν την ανάρτηση περιεχομένου από χρήστες που δεν κατέχουν τα πνευματικά δικαιώματα των έργων που ανεβάζουν.

Οι πολέμιοι

Από την άλλη πλευρά οι πολέμιοι της οδηγίας εκτιμούν ότι θα περιορίζει ουσιαστικά την ελευθερία της έκφρασης. Οπως εξηγεί ο κ. Θ. Γούναρης, πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του κόμματος Πειρατών Ελλάδας, «θα οδηγήσει σε εκτεταμένη χρήση προληπτικής λογοκρισίας».

Είναι τόσο μεγάλος ο όγκος του περιεχομένου που αναρτάται στις μεγάλες πλατφόρμες που είναι αδύνατον να ελεγχθεί από ανθρώπους. Οπως λέει ο κ. Γούναρης οι πλατφόρμες αυτές θα αναγκαστούν να εφαρμόσουν κάποιο είδος αυτόματου φιλτραρίσματος. «Να πούμε επίσης ότι σύμφωνα με την οδηγία  υπόκεινται σε προστασία δικαιωμάτων, πέρα από τα προφανή (μουσική, ταινίες, βιβλία κ.λπ.), τα εμπορικά σήματα, οι ηχογραφήσεις, τα αρχιτεκτονικά σχέδια, τα εικαστικά έργα (ακόμα κι αν βρίσκονται σε δημόσια θέα) κ.ά. Φανταστείτε, για παράδειγμα, ότι φωτογραφίζετε τον Δρομέα, αλλά δεν μπορείτε να δημοσιεύσετε τη φωτογραφία στο Facebook γιατί το συγκεκριμένο έργο έχει πνευματικά δικαιώματα» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Επίσης τονίζει ότι η οδηγία θα έχει επιπτώσεις και στη δημοσιογραφία. Για παράδειγμα, αν μια εταιρεία ερευνάται για παράνομες δραστηριότητες, θα μπορεί να μπλοκάρει τη δημοσίευση εγγράφων που αποδεικνύουν την ενοχή της για λόγους πνευματικών δικαιωμάτων.

Τα οφέλη και οι επιπτώσεις

Είναι ακόμη πολύ νωρίς για να διαπιστώσουμε ποια ακριβώς θα είναι τα οφέλη και ποιες οι επιπτώσεις από την εφαρμογή της οδηγίας. Θα χρειαστεί να περάσουν δύο χρόνια μέχρι τα κράτη-μέλη να την ενσωματώσουν στο Εθνικό τους Δίκαιο. Στο μεταξύ διάστημα οι κολοσσοί του Διαδικτύου έχουν ριχθεί στον αγώνα για τον σχεδιασμό αυτόματων φίλτρων, ουσιαστικά αλγορίθμων που θα μπορούν να αναγνωρίζουν και να εμποδίζουν την ανάρτηση περιεχομένου που υπόκειται σε πνευματικά δικαιώματα.

Το YouTube και το Facebook χρησιμοποιούν ήδη κάποια από αυτά τα φίλτρα και έχουν ήδη το προβάδισμα στον σχεδιασμό και την εμπορική τους εκμετάλλευση. Παρά το γεγονός ότι αντέδρασαν έντονα στην οδηγία, είναι πολύ πιθανό να αποδειχθούν και πάλι οι κερδισμένοι της υπόθεσης, καθώς προβλέπεται μεγάλη ανάπτυξη στη βιομηχανία των αυτόματων φίλτρων.