Οταν ήμουν φοιτητής μία από τις έννοιες που με είχαν συναρπάσει ήταν η μέθοδος «δοκιμή και λάθος» (trial and error). Σε αντίθεση με την πεποίθηση ότι σε μια εξίσωση διαφορική υπάρχει πάντα μια σωστή λύση αρκεί να επιλεγούν οι σωστές αρχικές συνθήκες, οι λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα δεν μπορούν να βρεθούν με την αιτιοκρατική μέθοδο. Τη μέθοδο δηλαδή που για εκατονταετίες κυριαρχούσε με το κύρος του Νεύτωνα. Τότε που ο μεγάλος επιστήμων μπόρεσε να προβλέψει τις κινήσεις των πλανητών λύνοντας τις διαφορικές του εξισώσεις.
Σιγά-σιγά για να λυθούν προβλήματα οι ειδικοί αποδέχτηκαν την εμπειρική προσέγγιση στις λύσεις προβλημάτων. Δηλαδή προτείνεις μια λύση που αν δεν αποδειχθεί σωστή, τότε δοκιμάζεις μια άλλη κ.ο.κ. Δοκιμή-λάθος, δοκιμή-λάθος.
Με τον καιρό μάθαμε και άλλα. Οτι δηλαδή όταν έχουμε ένα πολύπλοκο σύστημα, όπως μια ασθένεια, συνήθως είμαστε υποχρεωμένοι να παραδεχτούμε την άγνοιά μας σχετικά με την ίασή της και να συνεχίζουμε να δοκιμάζουμε τρόπους ή φάρμακα ίασης. Μάθαμε επίσης χάρη στον Δαρβίνο, ότι η ίδια η φύση «χρησιμοποιεί» την ίδια μέθοδο δοκιμής-λάθους μέχρις ότου με διαδοχικές μεταλλάξεις να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα, που – για την ώρα – είναι ο Ανθρωπος.
Απέναντι σε αυτή την επίπονη πορεία έχουμε το λεγόμενο «θεϊκό σύνδρομο». Δηλαδή την πεποίθηση ότι έχουμε τις κατάλληλες λύσεις σε προσωπικά, κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα.
Ολα αυτά τα συναρπαστικά μού τα θύμισε η επιστολή του προέδρου Μακρόν προς τους πολίτες της Ευρώπης για την αναβίωση ενός «νέου Διαφωτισμού» για την αντιμετώπιση του αυτοκαταστροφικού για τα έθνη ανορθολογικού λαϊκισμού. Είναι η τρίτη δημόσια παρέμβαση του προέδρου που απευθύνεται σε κοινοτικό ακροατήριο. Κάθε μία από αυτές διόρθωνε την προηγούμενη έχοντας στο μεταξύ διαπιστώσει τις κόκκινες γραμμές που έβαζαν σημαντικά κράτη-μέλη και συνεπώς χαμηλώνοντας τον πήχη. Δοκιμή – λάθος…
Πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι οι προτάσεις του για την ενδυνάμωση του ευρώ (υπουργός Οικονομικών και ειδικός προϋπολογισμός της ευρωζώνης, ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ενωσης κ.ά.) έχουν σκαλώσει στις μυλόπετρες των διαβουλεύσεων για τον νέο πολυετή προϋπολογισμό της ΕΕ για τα έτη 2021-28.
Η τελευταία του παρέμβαση έχει εν συντομία δύο σκέλη.
Στο πρώτο σκέλος προτείνει μια σειρά από «θεσμούς»: Ευρωπαϊκή Διάσκεψη για αναστοχασμό του Ευρωπαϊκού Σχεδίου, Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την προστασία της Δημοκρατίας, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την Εσωτερική Ασφάλεια, Ε. Τράπεζα για χρηματοδότηση της Οικολογικής Μετάβασης, κ.ά. Η υποδοχή τους από την Ε. Επιτροπή ήταν χλιαρή και από τη Γερμανία απορριπτική για τη δημιουργία οποιασδήποτε νέας δομής που συνεπάγεται πρόσθετες δαπάνες.
Στο δεύτερο σκέλος επισημαίνω κάποιες σημαντικές προτάσεις που φαίνεται ότι έχουν τη στήριξη της Γερμανίας και είχαν ήδη αναφερθεί στο κοινό ανακοινωθέν των δύο χωρών στο Ααχεν. Η πρόσφατη παρέμβαση της επιτρόπου ανταγωνισμού στη συγχώνευση των δύο σιδηροδρομικών γιγάντων της Ευρώπης, της γαλλικής Alstom με τη γερμανική Siemens.
1. Η επίτροπος κυρία Margrethe Vestager ανακοίνωσε ότι η συγχώνευση αυτή αντίκειται στους κανόνες ανταγωνισμού της Ευρώπης και δεν εγκρίνεται. Η επίτροπος με τη μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα λόγω των τσουχτερών δισ. που επέβαλε σε ψηφιακούς κολοσσούς των ΗΠΑ για παραβάσεις των κοινοτικών κανόνων, βρέθηκε αντιμέτωπη με την αντίδραση των δύο χωρών με την κατηγορία ότι η ακύρωση της συγχώνευσης στερεί από την Ευρώπη τη δυνατότητα να καταστεί ανταγωνιστική στον διεθνή χώρο. Ετσι, ο κ. Μακρόν ζήτησε την αλλαγή ακόμη και των Συνθηκών που στέκονται εμπόδιο στη δημιουργία «εθνικών πρωταγωνιστών».
2. Την εισαγωγή της έννοιας της ευρωπαϊκής προτιμησιακής πολιτικής στις δημόσιες προμήθειες.
3. Τον έλεγχο και τη δυνατότητα ακύρωσης εξαγορών ή επενδύσεων από τρίτες χώρες, αν κριθεί ότι αυτές απειλούν ευαίσθητους ή στρατηγικούς τομείς της Οικονομίας. Κάτι παρόμοιο δηλαδή με αυτό που εφαρμόζει ο Τραμπ με τον εμπορικό του πόλεμο. Προφανώς, ο προστατευτισμός επεκτείνεται και στην Ευρώπη και αφορά κυρίως την Κίνα.
4. Σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις στον τομέα της Τεχνολογίας, ζητεί την άρση του αθέμιτου ανταγωνισμού και την επιβολή των «διαφανών αλγορίθμων». Η μάχη με τον λαϊκισμό, πέραν της πολιτικής αντιπαράθεσης, έχει να κάνει και με τον τρόπο που χρησιμοποιούνται αλγόριθμοι, δηλαδή προγράμματα πληροφορικής για την αλλοίωση των εκλογικών αποτελεσμάτων. Οι «έξυπνοι» αλγόριθμοι χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στο δημοψήφισμα για το Brexit και για την εκλογή του Τραμπ, τόσο από εξωτερικές δυνάμεις όσο και από εσωτερικές.
Θα πρέπει να αναφερθούμε, τέλος, με δυο λέξεις και στην ανταπάντηση της διαδόχου της κυρίας Μέρκελ στο CDU και κατά πάσα πιθανότητα διαδόχου της στην καγκελαρία κυρία Ανεγκρετ Κραμπ-Καρενμπάουερ. Η Καρενμπάουερ απάντησε σχεδόν με ψυχρότητα και χωρίς όραμα στον γάλλο πρόεδρο. Στην ανάγκη για περισσότερη και ισχυρότερη Ευρώπη αντέταξε τον συμβολισμό του αεροπλανοφόρου. Η Ευρώπη δεν χρειάζεται εμβάθυνση, δεν χρειάζεται μεταφορά κεφαλαίων, δεν χρειάζεται περισσότερη εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας. Και ότι η Ευρώπη είναι σαν ένα αεροπλανοφόρο που στεγάζει τα κράτη-μέλη με τα δικά τους εθνικά συμφέροντα.
Τα συμπεράσματα είναι απλά. Ευρωπαϊκή πολιτική ενοποίηση τέλος, όπως την οραματίστηκαν οι παλαιοί, προστατευτισμός σε λογική ποσότητα. Ελπίζουμε σε μια νεότερη «διόρθωση» Μακρόν, που τελικά, παρά τις όποιες αστοχίες, παραμένει η μοναδική ελπίδα παραγωγής ονείρων, με την ελπίδα ότι το αεροπλανοφόρο δεν θα βυθιστεί από τους ανέμους και τα τσουνάμια που προκαλεί η ανακατάταξη των μεγάλων δυνάμεων στη νέα εποχή.
Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι πρώην στέλεχος της ΕΕ, μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου της διαΝΕΟσις.
