Στα διεθνή πολιτικά ζητήματα o κανόνας είναι η επιλεκτική αλληλεγγύη και οι άνισα κατανεμημένες συμπάθειες. Η πολιτική, το ξέρουμε καλά, είναι πεδίο ανταγωνιστικών ταυτίσεων και άγριων προκαταλήψεων από τις οποίες ουδείς μπορεί να απαλλαγεί εύκολα και δίχως κάποιο κόστος. Ας το παραδεχθούμε: το θύμα που μας καίει πρωτίστως είναι το «δικό μας» θύμα. Οι κοντινοί, αυτοί που νιώθουμε πως τους δυναστεύει ή τους βασανίζει ο «κοινός εχθρός». Ομως, κακά τα ψέματα, θα έπρεπε να έχουμε λίγα βήματα προόδου σε σχέση με τους απλουστευτικούς διχασμούς και τα ασπρόμαυρα πλάνα των εποχών όπου τα στρατόπεδα είχαν ευκρίνεια και οι συλλογισμοί πολλών ήταν, αντιστοίχως, μπετόν αρμέ.
Κάνω αυτές τις σκέψεις καθώς είναι ζεστή ακόμα η σοκαριστική είδηση για την καταδίκη της ιρανής ακτιβίστριας των δικαιωμάτων και δικηγόρου Νασρίν Σοτουντέχ σε 33 χρόνια φυλάκιση και 148 μαστιγώματα! Θυμήθηκα ξανά τον περυσινό θάνατο από απεργία πείνας 60 ημερών ενός άλλου «εχθρού» της ιρανικής Ισλαμικής Δημοκρατίας, του Βαχίντ Σαγιάντι Νασίρ. Αυτές είναι περιπτώσεις που μπόρεσαν να βγουν στο φως αφού υπήρξαν διεθνείς αντιδράσεις και στην περίπτωση της Νασρίν Σοτουντέχ έχουμε τώρα τη σαφή καταδίκη από την εκπρόσωπο της ΕΕ.
Ξέρω όμως με βεβαιότητα πως σε κάθε μνεία του θέματος κάποιος θα σηκωθεί για να ρωτήσει «Και γιατί δεν μιλάτε για τη Σαουδική Αραβία;» ή, το πιθανότερο, «για το Ισραήλ;». Κάπως έτσι έχει εκπαιδευθεί ένας κόσμος στο ακραίο whataboutism (ναι, αλλά…) και ιδίως όσοι δεν θέλουν να πουν λέξη για τους κινδύνους που φέρνει μαζί του το αυταρχικό πολιτικό Ισλάμ στις ποικίλες εκδοχές του.
Το πρόβλημα είναι βεβαίως ένα καθεστώς ή μάλλον πολλά καθεστώτα που, προφανώς, έχουν σημαντικές διαφορές στο δόγμα, στην πολιτική δομή, στον βαθμό ανοχής σε πιο κοσμικές συμπεριφορές ή στο αν διατηρούν έναν στοιχειώδη πολιτισμικό και ιδεολογικό πλουραλισμό ή αν είναι περισσότερο συμπαγή στον απολυταρχισμό τους. Ωραία είναι όλα αυτά, όπως και οι αντίστοιχες πολιτικές και κοινωνιολογικές ταξινομήσεις. Μόνο που στην Ελλάδα κινούμαστε σε διάφορες καρικατούρες κριτικής και επιθετικότητας. Υπάρχει μια Αριστερά απρόθυμη να καταγγείλει τον ισλαμισμό (ή όποια λαϊκά κινήματα και επίσημα καθεστώτα βρίσκονται στο μάτι των Δυτικών), αλλά υπάρχει και μια διάχυτη λαϊκή Ακροδεξιά που γύρω από το θέμα του Ισλάμ προβάλλει πάντα την αρχέγονη φαντασίωση της «εισβολής των εχθρών του Ελληνισμού».
Ετσι, θέματα που θα έπρεπε να ξεσηκώνουν κάθε δημοκράτη πολίτη, τις φεμινιστικές φωνές και φυσικά τους διανοουμένους που είναι ευαίσθητοι με το θέμα του αντιφασισμού, θέματα βάναυσης φίμωσης και βάρβαρης τιμωρίας όπως της Νασρίν Σοτουντέχ δεν αγγίζουν χορδές. Σαν να υπάρχει ένας παγωμένος χρόνος και να φαντάζονται ορισμένοι πως το Ιράν είναι εκείνη «η Επανάσταση» που «αντιστέκεται στους ιμπεριαλιστές» (όπως πίστεψε το 1979 ο Μισέλ Φουκό), ενώ βεβαίως όπως και η Συρία του Ασαντ έτσι και το Ιράν των Αγιατολάχ έχει σκοτώσει χιλιάδες πολίτες και ιδιαίτερα χιλιάδες αριστερούς, συνδικαλιστές, διανοουμένους.
Μια ορισμένη καθήλωση εμποδίζει όμως αρκετούς «προοδευτικούς» στην Ελλάδα, αλλά και πολλούς liberals και ριζοσπάστες στην Ευρώπη, να δουν το πρόβλημα του πολιτικού Ισλάμ και της θεοκρατίας ως πρόβλημα ομόλογο με τις νέες μορφές αυταρχικού λαϊκισμού και αντιφιλελευθερισμού. Για κάποιους, η ελευθερία και η αξιοπρέπεια μιας Νασρίν περνάει σε δεύτερο πλάνο διότι δεν κολλάει καλά στο διεθνές τους αφήγημα ή πολύ απλά γιατί δεν μπορεί να γίνει απλό πολιτικό εργαλείο.
Αυτή η στάση ριζώνει σε ιεραρχήσεις συναισθηματικές και πολιτικές που ανταποκρίνονται σε άλλες εποχές. Ας πούμε όμως πως παλαιότερα υπήρχε η μυθολογία των χωρών που αντιστέκονται και εξ αυτού και μόνο αξίζουν τον σεβασμό μας. Μπορούσε κανείς να το καταλάβει αυτό, ιδίως όταν ως κοινωνία δεν είχαμε ακόμα τις πληροφορίες, το εύρος των πηγών και των τεκμηρίων για διάφορες περιοχές του κόσμου. Μπορούσαμε να πιστεύουμε ό,τι έλεγαν οι «πεποιθήσεις μας» ή οι άνθρωποι του χώρου μας. Τώρα όμως οι κρίσεις μας δεν μπορεί να είναι συντονισμένες με έναν ιστορικό χρόνο και εμπειρίες που ελάχιστη σχέση έχουν με τις σημερινές απειλές. Πάει καιρός που εκείνο το ανόητο «ο εχθρός του εχθρού μου, φίλος» μπορούσε να φυλακίζει τα συναισθήματα και τη σκέψη μας. Αν συμβαίνει ακόμα αυτό σε κάποιους, τότε καλό είναι να ανησυχήσουμε στα σοβαρά για την ποιότητα της αλληλεγγύης και την όποια δημοκρατική μας εγρήγορση.
Να το επαναλάβουμε λοιπόν: η Νασρίν Σοτουντέχ, όπως ο Βαχίντ Νασίρ και εκατοντάδες άλλοι, είναι θύματα μιας απάνθρωπης μηχανής που κατασκευάζει προδότες και εχθρούς του κράτους, επιτρέποντας συγχρόνως σε τμήματα μιας ανώτερης, δυτικοστραφούς τάξης να ζήσουν εν ηρεμία, αρκεί να σιωπούν πολιτικά. Είναι η ίδια μηχανή που πραγματοποιεί δολοφονίες αντιφρονούντων στην Ολλανδία και δεν διστάζει να χαρακτηρίζει το Ισραήλ «καρκινικό όγκο που πρέπει να εξαλειφθεί» από τη Γη. Είναι λοιπόν αδιανόητο όλα αυτά να μένουν στο απυρόβλητο ή να χάνονται σε μονόστηλα συγκαταβατικής λύπης.
Ο κ. Νικόλας Σεβαστάκης είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.
