Το ότι η ρομποτοποίηση και εν γένει οι νέες τεχνολογίες «κλέβουν» θέσεις εργασίας είναι γνωστό. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ερημοποίησης. Αιτία, η μεγάλη χρήση των πιστωτικών καρτών και, κυρίως, η δυνατότητα εκτέλεσης τραπεζικών εργασιών μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και κινητών συσκευών – το περίφημο e-banking δηλαδή – που καθιστούν όλο και πιο «αχρείαστες» τις συναλλαγές με μετρητά. Αυτά βέβαια συμβαίνουν στις χώρες που αναπτύσσουν ραγδαία τις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Διότι υπάρχουν και χώρες κοινωνικο-οικονομικά υπερανεπτυγμένες, όπως η Γερμανία για παράδειγμα, όπου οι πολίτες εμφανίζουν μια εμμονική σχέση με το… ρευστό.
Οι Γάλλοι βρίσκονται στους αντίποδες των γειτόνων τους. Θα έλεγε κανείς ότι έχουν πάρει διαζύγιο με τα μετρητά. Ακόμα και για να αγοράσουν ένα εισιτήριο του λεωφορείου χρησιμοποιούν πιστωτική ή χρεωστική κάρτα. Και εκμεταλλεύονται στο έπακρον τις εφαρμογές ηλεκτρονικών πληρωμών μέσω των έξυπνων κινητών τους, κατά κανόνα. Δεν θα έλεγε κανείς ότι οι Ελληνες βαδίζουμε στα χνάρια τους, ωστόσο και στη χώρα μας η χρήση του πλαστικού χρήματος και οι ηλεκτρονικές συναλλαγές έχουν αναπτυχθεί θεαματικά τα τελευταία χρόνια που πριμοδοτούνται από την πολιτεία, στο πλαίσιο της προσπάθειας για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και τον περιορισμό της παραοικονομίας.
Πανευρωπαϊκό φαινόμενο
Και στην Ελλάδα η τραπεζική ερημοποίηση είναι ήδη αισθητή. Τα γκισέ των τραπεζών σταδιακά καταργούνται και αντικαθίστανται με αυτόματα μηχανήματα πληρωμής λογαριασμών, ο αριθμός των υπαλλήλων μειώνεται σταθερά με τα αλλεπάλληλα προγράμματα εθελουσίας εξόδου, πολλά τραπεζικά καταστήματα κλείνουν. Στη Γαλλία, όμως, το φαινόμενο έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Το πρώτο μισό της δεκαετίας που διανύουμε ο αριθμός των καταστημάτων τραπεζών στη χώρα μειώθηκε κατά περίπου 20%. Και την περίοδο 2016-2020 τα τραπεζικά καταστήματα θα μειωθούν από 37.261 σε περίπου 32.500, σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας Sia Partners που δημοσιεύει η εφημερίδα «Le Figaro».
«Το ζήτημα αφορά ολόκληρη τη Γαλλία. Και τις μεγάλες πόλεις και τις αραιοκατοικημένες επαρχίες» δήλωσε ο Σερζ Μετρ, πρόεδρος της Γαλλικής Ενωσης των Χρηστών Τραπεζικών Υπηρεσιών. Το παράδειγμα του Κλισί-σου-Μπουά, ενός παριζιάνικου προαστίου, είναι χαρακτηριστικό, κατά τη γαλλική εφημερίδα: «Από την ενοποίηση των καταστημάτων του Caisse d’ Epargne και της BNP Paribas, που έγινε πρόσφατα, επωφελήθηκαν οι γειτονικές περιοχές. Το αποτέλεσμα είναι οι 30.000 κάτοικοι του Κλισί-σου-Μπουά να μην έχουν πλέον καμία τραπεζική υπηρεσία στην περιοχή τους» γράφει η «Le Figaro».
Οι κάτοικοι της γαλλικής κοινότητας συνωστίζονται για να εξυπηρετηθούν σε ένα ΑΤΜ που υπάρχει στο κατάστημα της αλυσίδας σουπερμάρκετ Leclerc και στο ταχυδρομικό κατάστημα (La Poste). Διαφορετικά «είναι υποχρεωμένοι να κάνουν αρκετά χιλιόμετρα για να γεμίσουν το πορτοφόλι τους με μετρητά» όπως γράφει ο Πιέρ Ζεό του «Figaro».
«Η Γαλλία είναι, παρά ταύτα, μετά την Ισπανία η δεύτερη ευρωπαϊκή χώρα με τα περισσότερα τραπεζικά καταστήματα. Το 2017 αντιστοιχούσαν 549 τραπεζικά καταστήματα ανά ένα εκατομμύριο κατοίκους, όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος ήταν 255 καταστήματα. Εως το έτος 2021 ο ρυθμός μείωσης των καταστημάτων τραπεζών στη Γαλλία θα μειωθεί αισθητά. Αλλά και στη Γερμανία, που ο κόσμος χρησιμοποιεί πολύ περισσότερο μετρητά, περίπου το ένα τέταρτο των τραπεζικών γκισέ έχουν κλείσει την τελευταία δεκαετία. Ο ρυθμός αυτός κατάργησης των γκισέ μειώνεται ωστόσο» προσθέτει ο ρεπόρτερ του «Figaro».
Εξαφανίστηκαν και οι πελάτες
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η χρήση όλο και περισσότερων εφαρμογών στις συσκευές κινητών τηλεφώνων έχουν απομακρύνει, πάντως, εκατομμύρια πελάτες από τις τράπεζές τους. Η φυσική παρουσία κάποιου για να εκτελέσει μια συναλλαγή ή τραπεζική πράξη δεν είναι πλέον απαραίτητη. «Στη Γαλλία οι περισσότερες συναλλαγές γίνονται διαδικτυακά και μόνο το 17% των πελατών των τραπεζών σπρώχνουν την πόρτα κάποιου καταστήματος τουλάχιστον μία φορά το μήνα» αποκαλύπτει ο Σερζ Μετρ της Γαλλικής Ενωσης των Χρηστών Τραπεζικών Υπηρεσιών. Μοιραία επομένως η μείωση του αριθμού των τραπεζικών υπαλλήλων στη Γαλλία. Σύμφωνα με τη Γαλλική Ομοσπονδία Τραπεζών (FBF), οι απασχολούμενοι στις τράπεζες μειώθηκαν στις 366.000 περίπου το 2017 από 378.000 που ήταν το 2014. Αλλά η μη αναπλήρωση των συνταξιοδοτουμένων και τα κίνητρα για εθελούσια έξοδο δεν φαίνεται πως αρκούν.
Στο Βέλγιο η κυβέρνηση για να συμβάλει στην αναδιάρθρωση του τραπεζικού κλάδου δίνει κίνητρα στους υπαλλήλους των τραπεζών να μετεκπαιδευτούν στη νοσηλευτική και να εργαστούν στον τομέα της υγείας, όπου υπάρχουν μεγάλες ανάγκες για προσωπικό. Αλλά αυτό αφορά τους νεότερους σε ηλικία τραπεζικούς. Σύμφωνα με τη Βελγική Τραπεζική Ομοσπονδία (AFB), το 30% των μισθωτών εργαζομένων στις τράπεζες είναι σήμερα άνω των 50 ετών. Είναι δηλαδή μεγάλοι για να γίνουν νοσηλευτές, αλλά μικροί για να συνταξιοδοτηθούν…
