Μέχρι τώρα στον ΣΥΡΙΖΑ ακολουθούσαν μια πολύ παραδοσιακή πρακτική, που στην Ελλάδα κυρίως την είχε καθιερώσει το ΠΑΣΟΚ στην εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου.
Σύμφωνα με αυτή το κύριο βάρος της υλοποίησης της κυβερνητικής πολιτικής συμπεριλαμβανομένου και του κόστους για τη κοινωνική δυσαρέσκεια ήταν οι υπουργοί. Αυτή βρίσκονταν στο στόχαστρο, ενώ οι πρωθυπουργοί έπρεπε να μείνουν στο απυρόβλητο.
Αυτό, άλλωστε, επέτρεπε και το να λειτουργούν οι υπουργοί όταν χρειαζόταν και ως αποδιοπομπαίοι τράγοι.
Στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ αυτό είχε και μια επιπλέον διάσταση. Ο Αλέξης Τσίπρας εξαρχής ήταν η βασική επικοινωνιακή αιχμή του. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτός ήταν και από τους λόγους που βρέθηκε στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ ήδη από την προηγούμενη δεκαετία, όταν ο Αλέκος Αλαβάνος διείδε στο νεαρό στέλεχος τη φρεσκάδα που χρειαζόταν ένα κόμμα που μέχρι τότε κυριαρχούνταν από τη γενιά του Πολυτεχνείου, ανεξάρτητα από το πόσο το μετάνιωσε αργότερα όταν διαπίστωσε ότι το νεαρό στέλεχος εκτός από φρεσκάδα διέθετε και καιροσκοπισμό.
Αλλά και αργότερα ο Αλέξης Τσίπρας, ένας πολιτικός που ποτέ δεν θεωρήθηκε «χαρισματικός» ως προς την αναλυτική σκέψη ή τη ρητορική ικανότητα, όμως ήταν εξαρχής ιδιαίτερα προσεκτικός και συγκροτημένος ως προς τη διαχείριση της εικόνας και της παρουσίας, αποτέλεσε το κέντρο βάρος του ΣΥΡΙΖΑ.
Η άνοδος και η πτώση της δημοφιλίας του Αλέξη Τσίπρα
Η αλήθεια είναι βέβαια ότι η μεγάλη δημοφιλία του πρωθυπουργού ήρθε ακριβώς στην αρχή της διακυβέρνησής του. Ακόμη και μέχρι τις αρχές του 2014, με τον ΣΥΡΙΖΑ ήδη να έχει δημοσκοπική δυναμική διακυβέρνησης η δημοτικότητά του ήταν ανάλογη αυτής του Αντώνη Σαμαρά. Για παράδειγμα τον Ιανουάριο του 2014 ο πολιτικό βαρόμετρο της Public Issue τους έδινε περίπου ισότιμους με 41% θετικές γνώμες για τον τότε πρωθυπουργό και 40% για τον τότε αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Θα είναι οι εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 που θα εκτινάξουν τη δημοφιλία του Αλέξη Τσίπρα. Τον Φεβρουάριο του 2015 το πολιτικό βαρόμετρο της Public Issue του δίνει θετικές γνώμες σε ποσοστό 87%! Ακόμη και τον Οκτώβριο του 2015 διατηρούσε 51% θετικές γνώμες.
Στην περίοδο της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ ο Αλέξης Τσίπρα πάντα επέλεξε να κάνει συγκεκριμένες παρεμβάσεις, κύρια στα κεντρικά σημεία, ενώ με τον καιρό απέκτησε και μια ιδιαίτερη άνεση στη διαχείριση της κοινοβουλευτικής αντιπαράθεσης σε μια Βουλή όπου βέβαια απουσιάζουν οι δεξιοτέχνες του λόγου.
Όταν οι υπουργοί χρεώνονταν τα προβλήματα
Κυρίως, όμως, με αυτόν τον τρόπο ο πρωθυπουργός συντηρούνταν ως το «καλό χαρτί» του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Γιάνης Βαρουφάκης χρεώθηκε την προβληματική αντίληψη για τη διαπραγμάτευση το πρώτο εξάμηνο, η Τασία Χριστοδουλοπούλου, ο Νίκος Μουζάλας και ο Δημήτρης Βίτσας τα προβλήματα με την μεταναστευτική πολιτική, Ο Νίκος Φίλης ή ο κ. Γαβρόγλου τα προβλήματα της Παιδείας, ο Νίκος Τόσκας και η Όλγα Γεροβασίλη τα προβλήματα που άπτονται αυτού που συνηθίζουμε να ονομάζουμε «ασφάλεια του πολίτη» και ο Γ. Βασιλειάδης τη βαθιά κρίση του κυρίως του επαγγελματικού ποδοσφαίρου.
Εξαίρεση ο Ευκλείδης Τσακαλώτος που μπορεί να αποτέλεσε στόχο, κυρίως λόγω του ιδιότυπου χιούμορ με τον οποίο διανθίζει τις ομιλίες του, όμως την ίδια στιγμή κατοχύρωνε την εικόνα αυτού που εγγυήθηκε ότι είχαμε δραματικές καταστάσεις ξανά στην οικονομία.
Αντίθετα, ο Αλέξης Τσίπρας θα φωτογραφιζόταν με τις γιαγιάδες της Λέσβου ή θα προχωρούσε σε γενικές υπερασπίσεις του κυβερνητικού έργου π.χ. κατά τις μεγάλες συζητήσεις στην Ολομέλεια σε επίπεδο πολιτικών αρχηγών, είτε σε επιλεκτικές δημόσιες εμφανίσεις, πάντα με το κριτήριο να δείχνει «ηγετικός». Ας μην ξεχνάμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ένα ιδιαίτερα έμπειρο επικοινωνιακό επιτελείο που ρίχνει ιδιαίτερο βάρος σε αυτές τις πλευρές.
Όμως, όσο ο ΣΥΡΙΖΑ ολοένα και περισσότερο έπρεπε να διαχειριστεί μια πολιτική που μόνο ως μνημονιακή μπορούσε να χαρακτηριστεί, τα πράγματα γίνονταν και πιο δύσκολα για τον Αλέξη Τσίπρα ως προς το να αποτελεί την επικοινωνιακή αιχμή του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Τσίπρας χρεώνεται πια τις αντιδημοφιλείς επιλογές
Κυρίως η μεγάλη τομή ήταν όταν ήταν ο Αλέξης Τσίπρας αυτός που ανέλαβε να εκπροσωπήσει συγκεκριμένες επιλογές. Μέχρι τότε οι επιλογές του ΣΥΡΙΖΑ που είχαν συναντήσει τις μεγαλύτερες αντιδράσεις κυρίως πιστώνονταν αρνητικά στους υπουργούς.
Για παράδειγμα ο ασφαλιστικός νόμος, που είχε και τις περισσότερες κοινωνικές αντιδράσεις κυρίως αποδόθηκε στον Γιώργο Κατρούγκαλο.
Όμως, όταν περάσαμε σε κεντρικά θέματα όπως το Μακεδονικό, τότε ήταν αναγκαστικά ο Αλέξης Τσίπρας που τα χρεωνόταν.
Μάλιστα, ειδικά στο Μακεδονικό είναι σαφές ότι στον ΣΥΡΙΖΑ έκαναν και την εκτίμηση ότι ήταν ένα θέμα που θα συνέβαλε στην εικόνα του πρωθυπουργού ως ηγέτη διεθνούς εμβέλειας, εφόσον ήταν αυτός που, σύμφωνα με το κυβερνητικό αφήγημα, τόλμησε να λύσει ένα θέμα που είχε μείνει ανοιχτό για τόσα χρόνια.
Μόνο που ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε προβλέψει ότι μια χώρα δυσαρεστημένη και απογοητευμένη και η οποία βίωσε την περίοδο των μνημονίων και ως τραυματική απώλεια κυριαρχίας, δεν ήταν έτοιμη, χωρίς ουσιαστική ενημέρωση και ανοιχτή συζήτηση, να αποδεχτεί τόσο εύκολα μια συμφωνία που κυρίως έτυχε μυστικής διαπραγμάτευσης και η οποία επιταχύνθηκε με κριτήριο τις απαιτήσεις των υπερατλαντικών συμμάχων μας. Το αποτέλεσμα δεν ήταν απλώς πολύ υψηλά ποσοστά απόρριψης της Συμφωνίας των Πρεσπών αλλά και πλήγμα στη δημοφιλία του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ.
Ας μην ξεχνάμε ότι σε αντίθεση με την παραδοσιακή ρητορική της ανανεωτικής αριστεράς για τα εθνικά θέματα, ο Αλέξης Τσίπρα στην περίοδο του 2010-2015 είχε υιοθετήσει μια ιδιαίτερα «πατριωτική» ρητορική, πιο κοντά στον Αντρέα Παπανδρέου. Αυτό ήταν στοιχείο της απήχησής του. Ακόμη και η παλινωδία του Ιουλίου 2015 αντιμετωπίστηκε από την κοινή γνώμη ως αναγκαστικός και οδυνηρός συμβιβασμός. Τώρα με δική του πρωτοβουλία χρεώνεται μια συμφωνία που μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος χαρακτηρίζει αρνητικά ενδοτική.
Όμως, δεν ήταν μόνο η Συμφωνία των Πρεσπών, που αποτέλεσε πλήγμα για την εικόνα του πρωθυπουργού. Σοβαρό ρόλο έπαιξε και η διαχείριση της τραγωδίας στο Μάτι, παρότι οι φυσικές καταστροφές συνήθως ενισχύουν την απήχηση πολιτικών που τουλάχιστον δείχνουν να ενδιαφέρονται και να μπαίνουν στη μάχη.
Εδώ η κυβέρνηση έκανε το ακριβώς αντίθετο: στην προσπάθεια να προστατευθεί ο πρωθυπουργός από το κόστος για την τραγωδία κατάφεραν να στήσουν όλο το σκηνικό με την δήθεν σύσκεψη την ώρα που ήταν γνωστή η έκταση της καταστροφής, την «προστατευμένη» επίσκεψη χωρίς κατοίκους και γενικά την αδυναμία να δείξουν ότι ο πρωθυπουργός αναλαμβάνει την ευθύνη.
Στα μάτια των πολιτών, ένας ακόμη πολιτικός χωρίς ειλικρίνεια
Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί κάτι ακόμη. Η διαπίστωση ότι στα focus groups ο πρωθυπουργός χρεώνεται τον χαρακτηρισμό «ψεύτης» είναι ενδεικτική της μεγαλύτερης αποτυχίας ίσως ως προς τη διαχείριση της εικόνας του πρωθυπουργού.
Γιατί είναι σαφές ότι ο Τσίπρας μπορεί να κέρδισε τις εκλογές του 2015 επειδή ένα μεγάλος μέρος των ψηφοφόρων που τον εμπιστεύτηκαν τον Ιανουάριο του 2015 ως κόμμα ανατροπής επέλεξαν να αποδεχτούν την αφήγηση ότι «δεν γινόταν αλλιώς», όμως είχε χάσει πια το κύρος μιας διαφορετική αντίληψης της πολιτικής και πλέον αντιμετωπιζόταν ως ένας ακόμη πολιτικός.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο δεν είναι παράλογο να εισπράττει και αυτός αυτό που υπέστησαν και άλλοι πιο πριν, δηλαδή την έλλειψη εμπιστοσύνης στους πολιτικούς και την εκτίμηση ότι κατά βάση λένε ψέματα.
Και αυτό είναι πια το μεγαλύτερο πρόβλημα του Αλέξη Τσίπρα. Μέχρι τώρα ακόμη και την εκτίμηση ότι ο λόγος του είναι λαϊκιστικός, όπως ανέφερε και ο Guardian, δηλαδή με έντονη πόλωση ανάμεσα στο «λαό» και το «κατεστημένο» μπορούσε να την εισπράξει ως θετικό χαρακτηρισμό. Τώρα οι πολίτες δεν πείθονται ότι όντως εκφράζει καν μια τέτοια σύγκρουση.
