Πέντε χρόνια μετά την Επανάσταση του Μαϊντάν, η Ουκρανία έχει σημειώσει πρόοδο στις μεταρρυθμίσεις και έχει υιοθετήσει τον στόχο να γίνει μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα. Την ίδια στιγμή συνεχίζεται ο χαμηλής έντασης πόλεμος με τη Ρωσία, η οποία έχει προσαρτήσει την Κριμαία και υποδαυλίζει τις συγκρούσεις στο Ντονμπάς της Ανατολικής Ουκρανίας.

Οι ερχόμενοι μήνες είναι κρίσιμοι για τη χώρα. Οι Ουκρανοί θα ψηφίσουν για πρόεδρο στις 31 Μαρτίου και είναι βέβαιο ότι θα χρειαστεί και δεύτερος γύρος ανάμεσα στους δύο πρώτους υποψηφίους στις 21 Απριλίου, ενώ εκλογές για τη Βουλή (Ράντα) θα πραγματοποιηθούν το φθινόπωρο. Σε ανάλυση του «Foreign Affairs» εκφράζεται ανησυχία επειδή η προεκλογική περίοδος δεν ευνοεί τις μεταρρυθμίσεις ούτε την επίλυση της διαμάχης στο Ντονμπάς. Η Μόσχα απεχθάνεται τον νυν πρόεδρο Πέρο Ποροσένκο και τηρεί στάση αναμονής μέχρι τις προεδρικές και τις βουλευτικές εκλογές προτού αποφασίσει τις επόμενες κινήσεις της στην Ουκρανία.

Η Επανάσταση του Μαϊντάν ξέσπασε στα τέλη Νοεμβρίου 2013, όταν η φιλορωσική κυβέρνηση του Βίκτορ Γιανουκόβιτς ακύρωσε τα σχέδια για την υπογραφή συμφωνίας σύνδεσης με την ΕΕ. Οι Ουκρανοί κατέβηκαν στους δρόμους και τρεις μήνες αργότερα οι δυνάμεις ασφαλείας άνοιξαν πυρ εναντίον των διαδηλωτών στην πλατεία Μαϊντάν στο κέντρο του Κιέβου.

Οι τρεις υποψήφιοι

Στις 20 Φεβρουαρίου 2014 ο Γιανουκόβιτς και η αντιπολίτευση ήρθαν σε συμφωνία με τη μεσολάβηση ευρωπαϊκών κρατών και ο πρώτος κατέφυγε στη Ρωσία. Λίγες ημέρες αργότερα η Βουλή εξέλεξε νέο πρόεδρο, ο οποίος δήλωσε ότι θα οδηγούσε τη χώρα προς την ΕΕ. Η Ρωσία απάντησε καταλαμβάνοντας την Κριμαία και στις 18 Μαρτίου την προσάρτησε. Τον Απρίλιο του 2014 ξέσπασαν οι συγκρούσεις στο Ντονμπάς, όπου η Ρωσία χρηματοδοτεί και εξοπλίζει ένα αυτονομιστικό κίνημα. Αν και αρχικά ο νέος πρόεδρος Ποροσένκο εισήγαγε μεταρρυθμίσεις, ο ρυθμός τους έχει μειωθεί την τελευταία διετία. Η συνεχιζόμενη σύγκρουση στο Ντονμπάς φουντώνει περιοδικά – και τραβάει την προσοχή από τις μεταρρυθμίσεις. Μέχρι σήμερα έχει προκαλέσει 12.000 θύματα και δεν διαφαίνεται λύση στον ορίζοντα. Οι τρεις κυριότεροι υποψήφιοι στις προεδρικές εκλογές του Μαρτίου είναι ο νυν πρόεδρος Ποροσένκο, η πρώην πρωθυπουργός Γιούλια Τιμοσένκο και ο ηθοποιός Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις φέρνουν πρώτο τον Ζελένσκι και ακολουθούν ο Ποροσένκο και η Τιμοσένκο.

Ο Ποροσένκο παίζει το χαρτί της ασφαλούς επιλογής για μια χώρα σε πόλεμο αλλά πλήττεται από τη γενικευμένη εντύπωση ότι η χώρα δεν πηγαίνει προς τη σωστή κατεύθυνση. Η Τιμοσένκο έχει ένα λαϊκιστικό πρόγραμμα που αρέσει στους ψηφοφόρους αλλά όχι και στους διεθνείς δανειστές της Ουκρανίας. Ο Ζελένσκι, ο οποίος παίζει τον ρόλο του προέδρου της Ουκρανίας σε μια δημοφιλή τηλεοπτική σειρά, αφήνει πολλές ασάφειες για το πώς θα μοιάζει η προεδρία του και ποιοι θα είναι οι συνεργάτες του. Κανένας δεν αναμένεται να εξασφαλίσει 50% συν μία ψήφο από τον πρώτο γύρο στις 31 Μαρτίου. Η προεδρία θα κριθεί στον δεύτερο γύρο. Ο νικητής θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει ισχυρή παρουσία στη Βουλή στις εκλογές του φθινοπώρου. Στο ουκρανικό σύστημα, ο πρόεδρος διορίζει τους υπουργούς Εξωτερικών και Αμυνας και τους επικεφαλής των υπηρεσιών ασφαλείας, ενώ ο πρωθυπουργός διορίζει όλους τους υπόλοιπους υπουργούς, γι’ αυτό απαιτείται καλή συνεργασία ανάμεσα στους δύο.

Η πολιτική του Πούτιν

Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν επιθυμούν την επανεκλογή του Ποροσένκο. Δεν έχουν υποστηρίξει όμως κάποιον υποψήφιο, διότι αυτό θα σήμαινε πως θα κατέστρεφαν τελείως τις πιθανότητες εκλογής του – οι Ουκρανοί είναι οργισμένοι με τους Ρώσους λόγω της Κριμαίας και του Ντονμπάς. Τον Νοέμβριο η Ρωσία άνοιξε πυρ εναντίον ουκρανικών πλοίων που περνούσαν από το Στενό του Κερτς και πήρε μονομερώς τον έλεγχο της Αζοφικής Θάλασσας.

Η πολιτική του ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, που επιθυμεί την Ουκρανία στη ρωσική τροχιά, την έχει σπρώξει μακριά από τη Μόσχα και πιο κοντά στην ΕΕ. Στις αρχές Φεβρουαρίου η Βουλή ψήφισε με 334-17 να συμπεριληφθεί στο Σύνταγμα ότι οι στρατηγικοί στόχοι της χώρας είναι η ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ.

Ο 41χρονος Ζελένσκι είναι διάσημος στην Ουκρανία, όπου εργάζεται επί 20 και πλέον χρόνια ως κωμικός, ηθοποιός και παραγωγός. Σπούδασε δικηγόρος και είναι και επιχειρηματίας – οι ψηφοφόροι εκτιμούν το ότι είναι αυτοδημιούργητος. Ο Ζελένσκι δεν πραγματοποιεί συγκεντρώσεις, αλλά περιοδεύει στη χώρα πουλώντας εισιτήρια για τις παραστάσεις του, στις οποίες παρωδεί πολλούς από τους υπόλοιπους υποψηφίους στις προεδρικές εκλογές και αναρτά βίντεο στο Facebook και στο YouTube – νέα συνήθεια στη χώρα.

Στην Ουκρανία, «υπάρχει ζήτηση για νέα πρόσωπα που είναι αντιελίτ», είπε στο Euronews ο Ολεξέι Γκολόμπουτσκι, πολιτικός επιστήμονας από το Κίεβο. «Ο κόσμος φαντάζεται ό,τι θέλει για τον Ζελένσκι. Οι φιλελεύθεροι πιστεύουν ότι είναι φιλελεύθερος, οι πατριώτες ότι είναι πατριώτης, οι αριστεροί ότι είναι αριστερός. Η έλλειψη αυτή σχήματος ενδεχομένως τον βοηθά στην παρούσα φάση».