Η συμφωνία των Πρεσπών αποτελεί πλέον γεγονός μετά την κύρωσή της (με 153 ψήφους υπέρ) στην ελληνική Βουλή το απόγευμα της περασμένης Παρασκευής. Η μαραθώνια συζήτηση που προηγήθηκε της ψηφοφορίας ανέδειξε τις εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις της κυβέρνησης και της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ενώ δεν έλειψαν οι στιγμές που ακούστηκαν, ηθελημένα ή αθέλητα, λανθασμένες θέσεις. Ο δημόσιος διάλογος φορτίστηκε με υπερβολές, ιδιαίτερα στα θέματα της ιθαγένειας και της γλώσσας, καθώς επίσης και στο ζήτημα του κειμένου του Συντάγματος της γειτονικής χώρας. Αναφορικά δε με το τελευταίο θέμα, αξίζει να σημειωθεί ότι ουδέποτε στο παρελθόν είχε η Ελλάδα ζητήσει να ενσωματωθούν σε ενιαίο κείμενο προηγούμενες τροπολογίες που η ίδια είχε ζητήσει. Πάντοτε, προστίθεντο στο τέλος του κειμένου, κατά το αμερικανικό πρότυπο. Υπήρξε παράλληλα μια καταβύθιση σε ιστορικές αναφορές, ενώ η πόλωση «χτύπησε κόκκινο».
Ωστόσο, υπάρχουν πια τα επόμενα βήματα που πρέπει να γίνουν και συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα που πρέπει να τηρηθούν – ιδιαίτερα σε σχέση με τη διαδικασία της ένταξης της γειτονικής χώρας, ως Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας πλέον, στο ΝΑΤΟ. Ακούγεται λογικό ότι στην έδρα της Συμμαχίας υπάρχει η επιθυμία τα πάντα να έχουν ολοκληρωθεί ως τις 13 Φεβρουαρίου. Ο λόγος είναι ότι το διήμερο 13-14 Φεβρουαρίου θα πραγματοποιηθεί η συνάντηση των υπουργών Αμυνας της Συμμαχίας στις Βρυξέλλες. Η παρουσία της Ραντμίλα Σεκερίνσκα, υπουργού Αμυνας της γειτονικής χώρας, στη σύνοδο αυτή θα έδινε και έναν πανηγυρικό χαρακτήρα στην ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ. Αλλωστε, η ικανοποίηση του διεθνούς παράγοντα για την κύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών κατέστη εμφανής από τα άμεσα θετικά μηνύματα μετά την ολοκλήρωση της ψηφοφορίας στην ελληνική Βουλή. Δεν αποκλείεται δε να υπάρξει και κάποια συνάντηση των πρωθυπουργών Αλέξη Τσίπρα και Ζόραν Ζάεφ, είτε στα Σκόπια είτε στην Αθήνα, αλλά δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο.
Το Πρωτόκολλο
Εισδοχής και οι χρόνοι
Η ελληνική κυβέρνηση αναμένεται να ενημερώσει άμεσα, ίσως αύριο ή το αργότερο μεθαύριο, τον Γενικό Γραμματέα της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας Γενς Στόλτεμπεργκ για την ολοκλήρωση εκ μέρους της κύρωσης της συμφωνίας των Πρεσπών. Με τον τρόπο αυτόν, ο κ. Στόλτεμπεργκ θα μπορέσει να ενεργοποιήσει τη διαδικασία που προβλέπεται ώστε η Συμμαχία, σε επίπεδο Μονίμων Αντιπροσώπων, να εγκρίνει το Πρωτόκολλο Ενταξης της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ. Το κείμενο αυτό – μικρό σε έκταση, κρίνοντας από τα αντίστοιχα άλλων κρατών που πρόσφατα εντάχθηκαν στη Συμμαχία – ήδη ετοιμάζεται από τις υπηρεσίες του ΝΑΤΟ.
Σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», η ταχύτητα με την οποία θα εγκριθεί το Πρωτόκολλο Εισδοχής από τους Μονίμους Αντιπροσώπους δεν μπορεί να υπερβεί ορισμένα όρια τα οποία τίθενται από τις εσωτερικές έννομες διαδικασίες κάθε κράτους-μέλους και οι οποίες αφορούν την πληρεξουσιότητα εκάστου Μονίμου Αντιπροσώπου να υπογράψει το κείμενο. Υπήρξαν χώρες-μέλη (ευρωπαϊκές και μη) που έπρεπε να προβούν σε ορισμένες χρονικές διευκολύνσεις προς επιτάχυνση της διαδικασίας και εκτιμάται ότι αυτές έγιναν με επιτυχία.
Καλώς εχόντων των πραγμάτων, εκτιμάται ότι το ΝΑΤΟ θα είναι σε θέση να ολοκληρώσει την έγκριση του Πρωτοκόλλου Εισδοχής μεταξύ 1ης και 5ης Φεβρουαρίου, οπότε στη συνέχεια η Ελλάδα θα μπορεί να το κυρώσει στο Κοινοβούλιο. Η σχετική διαδικασία (πρώτα στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων και στη συνέχεια στην Ολομέλεια) θα είναι λογικά συντομότερη από αυτή που έλαβε χώρα για την κύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών. Μετά την κύρωση του Πρωτοκόλλου Εισδοχής, η ελληνική κυβέρνηση θα μπορεί να ενημερώσει το ΝΑΤΟ ότι το έπραξε, ενώ με τη σειρά τους τα Σκόπια θα ενημερώσουν τόσο την Αθήνα όσο και τα Ηνωμένα Εθνη, με ρηματική διακοίνωση, ότι η συμφωνία των Πρεσπών είναι πλέον εν ισχύι. Στη συνέχεια, η κυβέρνηση Ζάεφ θα αποστείλει επιστολές σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς και στα κράτη με τα οποία διατηρεί διπλωματικές σχέσεις, ενημερώνοντας ότι το νέο όνομα της χώρας είναι «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας». Αφού ολοκληρωθεί και αυτό το βήμα, τότε ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας θα υπογράψει τον νόμο κύρωσης του Πρωτοκόλλου Εισδοχής. Αυτός θα κατατεθεί από την κυβέρνηση στο αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο έχει οριστεί ως θεματοφύλακας της Συνθήκης της Ουάσιγκτον, ιδρυτικής πράξης του ΝΑΤΟ το 1949.
Νέος αγώνας δρόμου
προς τις Βρυξέλλες
Φυσικά η κύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών και του Πρωτοκόλλου Εισδοχής στο ΝΑΤΟ δεν θα είναι το τέλος του δρόμου. Αντιθέτως, μάλλον τώρα είναι που θα αρχίσει ένας νέος αγώνας δρόμου με σκοπό την όσο το δυνατόν καλύτερη και ταχύτερη εφαρμογή της συμφωνίας με το βλέμμα στον προσεχή Ιούνιο. Τότε, τα Σκόπια ευελπιστούν ότι θα μπορέσουν να ξεπεράσουν ακόμη ένα εμπόδιο: να λάβουν ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ). Υπενθυμίζεται ότι πέρυσι, τουλάχιστον δύο χώρες (η Ολλανδία και η Γαλλία) εξέφρασαν σοβαρότατες ενστάσεις να δοθεί το «πράσινο φως» λόγω συγκεκριμένων ελλειμμάτων σε τομείς όπως το κράτος δικαίου και ο έλεγχος των μυστικών υπηρεσιών. Η κυβέρνηση Ζάεφ θέλει να υπάρξει πρόοδος σε αυτούς τους τομείς, στους οποίους υπάρχει συνδρομή τόσο εκ μέρους της ΕΕ όσο και του ΝΑΤΟ.
Σε αυτό το πλαίσιο, η αποστροφή του προέδρου της ΝΔ Κυριάκου Μητσοτάκη, τόσο κατά την ομιλία του στη Βουλή το βράδυ της Πέμπτης όσο και στη δήλωσή του μετά την ψηφοφορία, ότι «το δικαίωμα της Ελλάδος για βέτο στην ένταξη των Σκοπίων στην ΕΕ δεν πρόκειται να το απεμπολήσω» δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται ως απόφαση να εμποδίσει η Αθήνα τη χορήγηση ημερομηνίας έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Υποδηλώνει όμως ότι η ΝΔ, εφόσον έλθει στην κυβέρνηση, θα τηρήσει ιδιαίτερα αυστηρή στάση στο άνοιγμα και κλείσιμο εκάστου διαπραγματευτικού κεφαλαίου.
Το εσωτερικό παζλ
στη Βόρεια Μακεδονία
Πάντως, η εσωτερική πολιτική κατάσταση στα Σκόπια δεν είναι ρόδινη. Το κύριο ζήτημα είναι οι διεργασίες εν όψει των κρίσιμων προεδρικών εκλογών για τον διάδοχο του Γκιόργκι Ιβανόφ. Οι πιθανότερες ημερομηνίες διεξαγωγής είναι η 21η Απριλίου για τον πρώτο γύρο και η 5η Μαΐου για τον δεύτερο γύρο, ενώ το αντιπολιτευόμενο VMRO-DPMNE επιμένει για παράλληλη διεξαγωγή πρόωρων βουλευτικών εκλογών. Δεν αποκλείεται τα δύο συγκυβερνώντα κόμματα, το SDSM του πρωθυπουργού Ζόραν Ζάεφ και το αλβανικό DUI του Αλί Αχμέτι, να κατέλθουν με κοινό υποψήφιο. Ανάμεσα στα ονόματα που κυκλοφορούν είναι αυτά του νυν υπουργού Εξωτερικών Νίκολα Ντιμιτρόφ, όπως επίσης και του υπουργού Εσωτερικών Ολιβερ Σπάσοφσκι.
Τα δημόσια έγγραφα και τα σχολικά εγχειρίδια
Η σημερινή ελληνική κυβέρνηση έχει πάντως, σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές, δύο σαφείς στόχους με σκοπό την καλύτερη και αμεσότερη εφαρμογή της συμφωνίας των Πρεσπών. Ο πρώτος είναι η όσο το δυνατόν γρηγορότερη εφαρμογή του Αρθρου 1, παράγραφος 10, εδάφιο (α) της συμφωνίας που προβλέπει πως «σε ό,τι αφορά την εγκυρότητα των υφιστάμενων εγγράφων και υλικού που εκδόθηκαν από τις Αρχές του Δεύτερου Μέρους (σ.σ.: της Βόρειας Μακεδονίας), τα Μέρη Συμφωνούν ότι θα υπάρξουν δύο μεταβατικές περίοδοι, μία “τεχνική” και μία “πολιτική”: α) η “τεχνική” μεταβατική περίοδος θα αφορά όλα τα επίσημα έγγραφα και υλικό της Δημόσιας Διοίκησης του Δεύτερου Μέρους για διεθνή χρήση και εκείνα για εσωτερική χρήση που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο εξωτερικό. Αυτά τα έγγραφα και υλικό θα ανανεωθούν σύμφωνα με το όνομα και τις ορολογίες που αναφέρονται στο Αρθρο 1(3) της παρούσας συμφωνίας το αργότερο εντός πέντε ετών από τη θέση σε ισχύ της παρούσας Συμφωνίας». Η Αθήνα θέλει αυτή η διαδικασία να τρέξει πολύ ταχύτερα και να έχει ολοκληρωθεί εντός ολίγων μηνών – κάτι που μένει να αποδειχθεί αν είναι εφικτό.
Ο δεύτερος στόχος είναι να προχωρήσουν οι συνομιλίες της Κοινής Διεπιστημονικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων που προβλέπεται από το Αρθρο 8, παράγραφος 5 για να «αναθεωρήσει οιαδήποτε σχολικά εγχειρίδια και βοηθητικό σχολικό υλικό, όπως χάρτες, ιστορικούς άτλαντες, οδηγούς διδασκαλίας που χρησιμοποιούνται σε έκαστο από τα μέρη, σύμφωνα με τις αρχές και τους σκοπούς της UNESCO και του Συμβουλίου της Ευρώπης».
Εντός του Φεβρουαρίου αναμένεται η δεύτερη συνεδρίαση της Επιτροπής, της οποίας ηγείται από ελληνικής πλευράς ο υφυπουργός Εξωτερικών Μάρκος Μπόλαρης, κατά τη διάρκεια της οποίας θα εξεταστούν αναλυτικά τα σχολικά βιβλία των δύο πλευρών. Η Αθήνα έχει τρεις βασικούς στόχους που θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί πριν ξεκινήσει η νέα σχολική χρονιά στη Βόρεια Μακεδονία. Πρώτον, να αφαιρεθούν και να μη χρησιμοποιούνται οι χάρτες που απεικονίζουν την επονομαζόμενη «Μεγάλη Μακεδονία». Δεύτερον, να μην υπάρχουν στα σχετικά σχολικά έγγραφα σύμβολα του αρχαίου ελληνικού και του αρχαίου μακεδονικού πολιτισμού. Τρίτον, να δοθεί σαφής εντολή στους δασκάλους και καθηγητές της γείτονος, μέσω των σχετικών εκπαιδευτικών εγκυκλίων, να μην περιλαμβάνονται αλυτρωτικά στοιχεία στη διδασκαλία, ακόμη και αν δεν έχουν πλήρως αλλάξει τα εγχειρίδια.
