Στις αρχές του μήνα, σε μια ανοιχτή επιστολή προς τους Γάλλους, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υποστήριξε ότι θα αντιμετωπίσει τα «κίτρινα γιλέκα» υιοθετώντας ποσοστώσεις για τη μετανάστευση. «Ως κάποιος που συμμετείχε στην προεκλογική προεδρική εκστρατεία του Μακρόν, διαφωνώ» έγραψε στον «Guardian» ο Γκιγιόμ Λιεζέ, πρόεδρος της LMP, εταιρείας που αναλύει την κοινή γνώμη.
Λίγους μόνο μήνες πριν από τις ευρωεκλογές, στις οποίες λαϊκιστές της Αριστεράς και της Δεξιάς αναμένεται να σημειώσουν κέρδη, το επείγον καθήκον των δημοκρατικών και των φιλελεύθερων είναι το εξής: «Να σκάσουν τις φούσκες μέσα στις οποίες ζούμε» και να ακούσουν πραγματικά τι θέλουν οι πολίτες.
Η κοινή γνώμη
Η κατανόηση της κοινής γνώμης είναι πολύ δύσκολη. Η κοινή γνώμη είναι σαν παγόβουνο: είναι εύκολο να μάθουμε τι πιστεύουν οι άνθρωποι που βρίσκονται στην κορυφή του (κυρίως επειδή τουιτάρουν ή αναρτούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μιλούν στην τηλεόραση και γράφουν στις εφημερίδες) αλλά είναι πολύ πιο περίπλοκο να εισχωρήσουμε σε ό,τι υπάρχει κάτω από την επιφάνεια και να μάθουμε τι πιστεύει η σιωπηρή πλειοψηφία. Μια σκληρότερη γραμμή προς τη μετανάστευση θα ανέκοπτε την άνοδο του λαϊκισμού μόνο αν η μετανάστευση ήταν όντως η προτεραιότητα των πολιτών που ψήφισαν ή πρόκειται να ψηφίσουν λαϊκιστικά κόμματα. Τα στοιχεία όμως δεν δείχνουν κάτι τέτοιο.
Για να έχουμε την πλήρη εικόνα απαιτούνται στοιχεία εκτός Διαδικτύου, όπως συζητήσεις με ανθρώπους που ζουν σε γειτονιές όπου οι λαϊκιστές έχουν σημειώσει άνοδο σε πρόσφατες εκλογές. Μελέτη την οποία πραγματοποίησε η LMP στη Γαλλία και στη Γερμανία κατέληξε ότι ο καλύτερος τρόπος για να μάθουμε τι σκέφτεται ο κόσμος είναι να ρωτήσουμε πρόσωπο με πρόσωπο ανοιχτές ερωτήσεις χωρίς προτεινόμενες απαντήσεις, όπως «Τι λειτουργεί/δεν λειτουργεί στη χώρα;» ή «Τι σας ανησυχεί στο μέλλον;».
Το κλειδί της επιτυχίας
Αυτή τη μέθοδο είχε ακολουθήσει το κόμμα του Μακρόν πριν τις εκλογές του 2017, μιλώντας πόρτα-πόρτα με τους ψηφοφόρους, το οποίο βοήθησε τον μετέπειτα πρόεδρο να καταλάβει ποια ζητήματα ήταν πιο σημαντικά για τους Γάλλους. Το κλειδί για την επιτυχία είναι ένα πολιτικό μήνυμα που επικεντρώνεται στο να πείσει τους πολίτες ότι οι ανησυχίες τους έχουν ληφθεί υπόψη.
Στοιχεία που συνέλεξε η LMP στη Γαλλία και στη Γερμανία δείχνουν ότι οι πολίτες που στρέφονται προς λαϊκιστικά κόμματα έχουν άχτι τα μέσα ενημέρωσης και τους πολιτικούς επειδή υιοθετούν μια ατζέντα που δεν έχει καμία σχέση με τις ανησυχίες τους – οι οποίες είναι οι επισφαλείς θέσεις εργασίας, η έλλειψη χρημάτων και οι καταρρέουσες κοινωνικές υποδομές. Οπως φάνηκε από τις συζητήσεις πόρτα-πόρτα, η αντιμεταναστευτική ρητορική που υιοθετούν τα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα είναι πολύ λιγότερο παρούσα στην εκλογική τους βάση απ’ όσο γενικώς πιστεύεται.
Οι μετανάστες δεν είναι αυτό που αναφέρει ο κόσμος αυθόρμητα όταν ερωτάται τι τον απασχολεί. Αντίθετα, παραπονιέται για την έλλειψη προσοχής από τους πολιτικούς και τους δημόσιους θεσμούς. Οι ψηφοφόροι που κλίνουν προς λαϊκιστικά κόμματα αναφέρουν συχνά ότι αισθάνονται «εγκαταλειμμένοι».
Οι παγιδευμένοι πολίτες
Είναι αλήθεια ότι η προσφυγική κρίση του 2015-16 στην Ευρώπη ενέτεινε αυτή την αίσθηση εγκατάλειψης. Αλλά τα αποτελέσματα της μελέτης είναι σαφή: όλο και περισσότεροι πολίτες αισθάνονται παγιδευμένοι και έχουν χάσει κάθε ελπίδα ότι η ζωή τους και η ζωή των παιδιών τους θα βελτιωθεί ποτέ. Από τους πολιτικούς ζητούν να κατανοούν καλύτερα τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πολίτες στη ζωή τους και να τους προσφέρουν πρακτικές λύσεις, όχι αποδιοπομπαίους τράγους. Γι’ αυτό η σκλήρυνση της μεταναστευτικής πολιτικής είναι κοντόφθαλμη. Και αυτό ισχύει και για τον Μακρόν σήμερα. Ο γάλλος πρόεδρος προσπαθεί να εφαρμόσει επείγοντα μέτρα για να βάλει ένα τέλος στην κρίση των «κίτρινων γιλέκων» που έπληξε την προεδρία του – εξ ου η δίμηνη διαβούλευση με τον λαό που ανακοίνωσε στην ανοιχτή επιστολή του. Και εδώ είναι εύκολο να δούμε μόνο την άκρη του παγόβουνου: τη λαϊκή δυσαρέσκεια για τους υψηλούς φόρους και τη χαμηλή αγοραστική δύναμη που άναψαν την αρχική σπίθα.
Πώς θα γίνει μια καλή αρχή
Αν ο Μακρόν απαντήσει μόνο κόβοντας φόρους και περιορίζοντας τη μετανάστευση δεν θα καταφέρει και πολλά. Είναι σημαντικότερο να δείξει ότι ακούει πραγματικά τους πολίτες, να πείσει ότι η «μεγάλη εθνική διαβούλευση» είναι όντως τέτοια. Τα βραχυχρόνια διορθωτικά μέτρα δεν θα λύσουν το πρόβλημα των πολιτών που αισθάνονται αποκλεισμένοι από τα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Το να αφουγκραστεί τα βαθύτερα στρώματα της κοινωνίας, να συλλέξει στοιχεία πρόσωπο με πρόσωπο και να πάρει τον χρόνο να ακούσει πραγματικά τους πολίτες (όχι μόνο μέσω δημοσκοπήσεων) είναι μια καλή αρχή για τον Μακρόν. Θα βοηθήσει επίσης στο να σχηματιστεί μια πολιτική που θα βελτιώσει τη ζωή των Γάλλων μακροχρόνια. Για να αποτραπεί ο λαϊκιστικός κίνδυνος στην Ευρώπη, δεν πρέπει να μείνουμε μόνο στα αντιμεταναστευτικά συνθήματα.
