Λίγες μέρες αφότου ο Νέλσον Εσπινάλ γλίστρησε στην άλλη πλευρά των νότιων συνόρων, πήρε τηλέφωνο την αδελφή του Πατρίτσια στην Ονδούρα μέσα από ένα κέντρο κράτησης των Ηνωμένων Πολιτειών: «Πες στη μαμά να μην ανησυχεί, υποβάλλω αίτηση ασύλου. Πρέπει να προσευχηθούμε στον Θεό ότι θα την πάρω. Είπα (στους συνοριοφύλακες) ότι δεν μπορώ να επιστρέψω στην Ονδούρα γιατί θα με σκοτώσουν» έλεγε ο 28χρονος στην αδελφή του Πατρίτσια, η οποία μιλάει σήμερα στον βρετανικό «Guardian» για εκείνο το τηλεφώνημα, με δάκρυα στα μάτια.
Ο νεαρός είχε κάνει το ταξίδι των 4.900 χιλιομέτρων με αρκετούς χιλιάδες άλλους συμπατριώτες του τον περασμένο Οκτώβριο με την ελπίδα να ξεκινήσει μια νέα ζωή. Ομως μέσα σε λίγες εβδομάδες από την άφιξή του στις Ηνωμένες Πολιτείες τον απέλασαν και γύρισε πίσω. Δεν το έβαλε κάτω και την επόμενη χρονιά αποφάσισε πως θα δοκίμαζε εκ νέου την τύχη του. Θα επιχειρούσε δηλαδή το ταξίδι προκειμένου να βοηθήσει την οικογένεια και τον μικρό του γιο. Δεν πρόλαβε. Μόλις μία εβδομάδα μετά την επιστροφή του, ο Νέλσον έπεσε νεκρός από πυρά στις 18 Δεκεμβρίου στον δρόμο έξω από το σπίτι του.
Παρά την πρόσφατη πτώση των ποσοστών ανθρωποκτονιών στην Ονδούρα και στις γειτονικές χώρες, η δολοφονία του Νέλσον είναι μια αιχμηρή υπενθύμιση ότι για πολλούς ανθρώπους στην περιοχή η απόφαση να μεταναστεύσουν είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Ο Νέλσον ζούσε με τους γονείς του, τέσσερις αδελφές και τον γιο του σε μια περιοχή της Τεγκουσικάλπα, πρωτεύουσας της Ονδούρας, στην οποία δρα η περιβόητη συμμορία MS-13.
Οπως συμβαίνει και σε πόλεις άλλων γειτονικών χωρών (Ελ Σαλβαδόρ, Γουατεμάλα) οι συμμορίες τρομοκρατούν τους κατοίκους, ενώ στρατολογούν νέους με τη βία οι οποίοι δεν έχουν προοπτική να βρουν δουλειά, υποσχόμενοι «εργασία». Οσοι τολμήσουν και αρνηθούν, τους απειλούν με θάνατο: «Οταν βάλουν κάποιον στο μάτι, τον ψάχνουν ξανά και ξανά» αναφέρει η Πατρίτσια.
Οι συμμορίες είχαν προσπαθήσει να στρατολογήσουν τον αδελφό της από τότε που ήταν έφηβος, όμως εκείνος είχε αντισταθεί σθεναρά και της έλεγε ότι προτιμούσε να κάνει μια χειρωνακτική εργασία παρά να ενταχθεί σε κάποια συμμορία. Ετσι, όταν τον περασμένο Οκτώβριο μαθεύτηκε ότι μια μεγάλη ομάδα σχεδίαζε να κατευθυνθεί προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Νέλσον και κάποιοι φίλοι του αποφάσισαν να ταξιδέψουν με το καραβάνι. Ο ίδιος πίστευε ότι αυτή ήταν η τέλεια ευκαιρία να δραπετεύσει. Μάταια.
Σύμφωνα με τη Μιγκντόνια Αγέστας, διευθύντρια του Παρατηρητηρίου Βίας στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Ονδούρας, περισσότεροι από 70 μετανάστες δολοφονήθηκαν κατά την επιστροφή τους στη χώρα τα τελευταία χρόνια: «Σε μια χώρα τόσο βίαιη όσο η Ονδούρα, πολλοί από τους ανθρώπους που αναγκάζονται να μεταναστεύουν το κάνουν από τον φόβο της βίας, οπότε όταν απελαθούν οδηγούνται ουσιαστικά στη θανατική τους ποινή» λέει ο Χοακίν Μεχία, δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Προσθέτει δε ότι η ευθύνη βαρύνει την κυβέρνηση της Ονδούρας που έχει αποτύχει να εγγυηθεί την ασφάλεια των πολιτών της, αλλά και την αμερικανική διοίκηση που δεν τηρεί τις υποχρεώσεις της σε ό,τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι ανθρωποκτονίες στην Ονδούρα το 2011 είχαν φθάσει τις 86,5 για κάθε 100.000 κατοίκους, έκτοτε όμως και μέχρι το 2017 μειώθηκαν σε 43,6 για κάθε 100.000 κατοίκους σύμφωνα με το Παρατηρητήριο της Βίας. Σήμερα διαπράττονται περισσότερες από δέκα δολοφονίες την ημέρα, σε μια χώρα με πληθυσμό λίγο μεγαλύτερο από το Λονδίνο. Σε όλη τη χώρα υπάρχουν γειτονιές όπως αυτή όπου ζούσε ο Νέλσον όπου η απειλή της βίας είναι παντού. Ολοι γνωρίζουν κάποιον που έχει δολοφονηθεί, ενώ οι άνδρες αντιπροσωπεύουν περίπου το 90% των θυμάτων ανθρωποκτονιών.
Αν και οι γυναίκες αποτελούν μόλις το 10% των θυμάτων, ο αριθμός δολοφονιών γυναικών είναι μεταξύ των υψηλότερων στον κόσμο. Επίσης, το 2017 τα ποσοστά παιδικών δολοφονιών της χώρας ήταν τα υψηλότερα του κόσμου, σύμφωνα με έκθεση της οργάνωσης Save the Children.
«Οι άνθρωποι δεν μεταναστεύουν [μόνο] επειδή τους κάνει κέφι, αλλά επειδή ψάχνουν μια νέα ζωή, μια καλύτερη οικονομική κατάσταση. Επίσης, μεταναστεύουν υπό τον φόβο της βίας και αυτό συχνά δεν γίνεται κατανοητό από τους νομοθέτες ή τον πρόεδρο Τραμπ» δηλώνει η Αγέστας.
Εν τω μεταξύ, τα ποσοστά ατιμωρησίας στην Ονδούρα είναι εξαιρετικά υψηλά ακόμη και για σοβαρά εγκλήματα. Ο τρόμος παραμένει και όσο υφίσταται αυτή η κατάσταση, ο κόσμος θα συνεχίσει να παίρνει τον δρόμο της προσφυγιάς.
