Μας απομένουν μόλις δέκα ημέρες για τα Χριστούγεννα, οι πολιτείες λίγο πολύ έχουν ντυθεί στα γιορτινά και οι άνθρωποί τους έχουν αρχίσει σιγά-σιγά να μπαίνουν στο πνεύμα της εποχής, ενώ τα παιδιά αδημονούν και μετρούν τις τελευταίες ημέρες για το κλείσιμο των σχολείων και οι παππούδες με τις γιαγιάδες περιμένουν το παραδοσιακό αντάμωμα της οικογένειας, να σφίξουν στην αγκαλιά τους παιδιά, εγγόνια και συγγενείς.
Όλο αυτό το κλίμα έρχεται και αναζωπυρώνει ο κινηματογράφος, με κλασικές και αξιόλογες ταινίες που περιστρέφονται ή επικεντρώνονται στο πνεύμα των Χριστουγέννων, δηλαδή στην αγάπη για τον συνάνθρωπο.
Έτσι, για να μπούμε καλύτερα στο χριστουγεννιάτικο κλίμα, το ΑΠΕ – ΜΠΕ επιλέγει έξι από τις καλύτερες ταινίες του είδους και φυσικά στέκεται στο αριστούργημα του Φρανκ Κάπρα «Μια υπέροχη Ζωή», την ταινία που πολλά σπίτια σε όλο τον κόσμο την έχουν στην ίδια θέση με τη φάτνη.
ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΖΩΗ
Αριστουργηματική ταινία, που πέρασε από πολλά κύματα, για να χαρακτηριστεί κλασική, καθώς όταν πρωτοπροβλήθηκε το 1946, δεν μπήκε στις κορυφαίες της χρονιάς σε εισπράξεις, παρότι η καλλιτεχνική της αξία δεν είχε αμφισβητηθεί, κάτι που δεν θα ήταν και πολύ παράξενο. Μπορεί να έχασε και τις πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ, αλλά ο σκηνοθέτης της Φρανκ Κάπρα («Συνέβη μια νύχτα», «Χαμένος ορίζοντας», «Δεν θα τα πάρεις μαζί σου», «Ο κύριος Σμιθ πάει στην Ουάσινγκτον», «Αρσενικό και παλιά δαντέλα»), αυτός ο τρομερός μάστορας του σινεμά, έλαβε τη Χρυσή Σφαίρα για τη σκηνοθεσία του.
Η ταινία ειδικά μετά τη δεκαετία του ‘70 αναγνωρίστηκε για την αξία της και ίσως είναι η μοναδική ταινία που προβάλλεται κάθε Χριστούγεννα, ενώ πολλά σπίτια την έχουν στη βιντεοθήκη τους σε όλο τον κόσμο.
Συνοπτικά η ιστορία της ταινίας έχει ως κεντρικό ήρωα έναν συμπονετικό, καλόκαρδο άνθρωπο, τον Τζορτζ Μπέιλι, που κληρονομεί από τον πατέρα του τις αρχές του, αλλά και τη μικρή του επιχείρηση, που έχει μπει στο στόχαστρο του αδίστακτου τραπεζίτη-μεγαλοεπιχειρηματία της μικρής επαρχιακής πόλης. Ο Μπέιλι, που ήθελε να φύγει και να γνωρίσει τον κόσμο μαζί με τη σύζυγό του, που μόλις είχε παντρευτεί, θα αναγκαστεί να παραμείνει για να σώσει τις οικονομίες και τα σπίτια των συμπολιτών του. Όταν ο αλλοπαρμένος γλυκύτατος θείος του χάνει τις οικονομίες της μικρής επιχείρησης, τις οποίες βρίσκει και καταχράται ο αδίστακτος επιχειρηματίας και ο Μπέιλι κινδυνεύει με φυλάκιση, αυτός χάνει τον κόσμο κάτω από τα πόδια του και σκέφτεται να αυτοκτονήσει. Μέχρι που θα εμφανιστεί ένας περίεργος τύπος, ο προστάτης άγγελός του…
Φιλο-κομμουνιστικά μηνύματα
Το στόρι γεμίζει και με πολλές άλλες λεπτομέρειες, που πραγματικά διανθίζουν την ταινία σχετικά με τις σχέσεις των ανθρώπων, τον έρωτα, την αλληλεγγύη, την αποστροφή στο χρήμα, ενώ ταυτόχρονα καυτηριάζει τη νέα μόδα του «αθεϊσμού», δηλαδή την αντικατάσταση της ευσέβειας και εν γένει της θρησκείας από το νέο θεό: το δολάριο.
Αυτός ο λόγος, όπως και ότι η ταινία δείχνει τον πρωταγωνιστή να προσφέρει τα πάντα στους συμπολίτες του, χωρίς κανένα αντάλλαγμα, εν αντιθέσει με τον μεγαλοεπιχειρηματία και τραπεζίτη, που παρουσιάζεται ως η επιτομή του παραδόπιστου, φέρνει τον Κάπρα και το φιλμ του απέναντι και από τον Μακαρθισμό και τη διαβόητη Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, η οποία το χαρακτήρισε ως «μεταφέρουσα φιλο-κομμουνιστικά μηνύματα»!
Η αλήθεια είναι ότι πέρα από το ενοχλητικό στόρι, το σενάριο που είχε γράψει το διάσημο συγγραφικό ζευγάρι της εποχής Φράνσις Γκούντριτς και Άλμπερτ Χάκετ, υπό την επιμέλεια του σκηνοθέτη, στην τελική του διαμόρφωση είχε συμβάλει και ο «σταμπαρισμένος» αριστερός Ντόναλντ Τράμπο, ο οποίος, ωστόσο, δεν εμφανίζεται στους συντελεστές της ταινίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι διώξεις για τον Τράμπο άρχισαν αμέσως μετά, αλλά ήταν φανερό ότι είχε μπει ήδη στη λίστα του Μακάρθι.
Αυτό ίσως δείχνει ένα μόνο μέρος της ψυχροπολεμικής περιόδου και της αντικομμουνιστικής υστερίας, καθώς ο Κάπρα ήταν ένας συντηρητικός άνθρωπος, που ως μετανάστης, που πέρασε πολλά στην παιδική και νεανική του ηλικία, μπορεί να χαρακτηριστεί και ένας καλλιτέχνης που υπηρέτησε τις «αμερικανικές αξίες» – ακόμη και το ιδιότυπο δικό του αμερικανικό όνειρο.
Αυτά όμως είναι απλώς ιστορία. Η ταινία του Κάπρα, ζει αγέραστη εδώ και 70 χρόνια, διότι στο γεμάτο σφρίγος σώμα της μεταφέρει πανανθρώπινα απλά μηνύματα και κυρίως αποτελεί ένα μνημείο καλλιτεχνικής κληρονομιάς. Πέρα από τα ευφάνταστα πλάνα της και τη δεξιοτεχνία με την οποία έχουν δουλέψει όλοι οι τεχνικοί συντελεστές της, η ταινία στηρίζεται στην αξιοθαύμαστη αφηγηματική ικανότητα του Κάπρα, που εδώ ξεπερνά και τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά και τη φημισμένη επιμονή του να αναδεικνύει τους δεύτερους ρόλους που γεμίζουν την ταινία με υπέροχους χαρακτήρες και δυνατά μηνύματα. Χαρακτήρες οι οποίοι μένουν ανεξίτηλα στη μνήμη του θεατή.
Υποκριτικός θρίαμβος
Ο Τζίμι Στιούαρτ στον πρωταγωνιστικό ρόλο συγκλονιστικός, δίνει μια άλλη διάσταση στην υποκριτική, με την εσωτερική του ερμηνευτική δεινότητα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο Στιούαρτ ήταν από τους ελάχιστους ηθοποιούς που εκτιμούσαν βαθιά, εκτός του Κάπρα, ο Χίτσκοκ, ο Πρέμιγκερ και άλλοι κορυφαίοι του σινεμά. Δίπλα του, στο ρόλο της συζύγου, εξαιρετική η Ντόνα Ριντ. Εδώ ίσως πρέπει να αναφερθεί ότι αρχικά για το πρωταγωνιστικό ζευγάρι προορίζονταν οι Κάρι Γκραντ και Τζιν Άρθουρ. Όχι και άσχημα, αλλά ο Στιούαρτ ήταν η ιδανική επιλογή: Όχι μόνο ήταν καλύτερος ηθοποιός, παρότι ο Γκραντ μεγαλύτερο όνομα, αλλά κυρίως γιατί οι συχνές ψυχολογικές εναλλαγές του πρωταγωνιστή μπορούσαν να ερμηνευτούν μόνο από έναν Στιούαρτ.
Δίπλα τους εμφανίζονται, σε δεύτερους ρόλους, αλλά πραγματικά αριστοτεχνικά δοσμένους, οι Λάιονελ Μπάριμορ (στο ρόλο του τραπεζίτη), Τόμας Μίτσελ, Χένρι Τράβερς, Γκλόρια Γκράχαμ, Γουόρντ Μποντ και άλλοι.
Δικαίως το «Μια υπέροχη Ζωή» θεωρείται μία από τις σπουδαιότερες ταινίες του αμερικανικού κινηματογράφου και δεν είναι τυχαίο ότι το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου την κατατάσσει στην 11η θέση. Σίγουρα, όμως αυτή η ταινία του Κάπρα είναι η καλύτερη για το πνεύμα των Χριστουγέννων.
ΚΑΙ ΕΞΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΑΚΟΜΗ
Οι ταινίες που θεωρούνται χριστουγεννιάτικες ή ταιριάζουν στο κλίμα των εορτών είναι πάμπολλες, αλλά αυτές που πραγματικά αξίζουν και βρίσκονται κοντά στη δημιουργία του Κάπρα είναι λίγες.
Απ’ αυτές διαλέξαμε έξι, που έχουν γράψει κι αυτές τη δική τους ιστορία στον κινηματογράφο και η θέασή τους αποτελεί μία απόλαυση.
«Ο Χρυσοθήρας»
(«The Gold Rush») Από τις ταινίες που καταλαβαίνεις γιατί ο κινηματογράφος κέρδισε την καρδιά του κόσμου, όταν δεν υπήρχαν τα τεχνολογικά μέσα, δεν ήταν ομιλών και ακόμη οι σκηνοθέτες έψαχναν τα βασικά για να αφηγηθούν την ιστορία τους. Εδώ, όμως, υπάρχει ο τεράστιος, ο κορυφαίος, ένας από τους δυο-τρεις πρωτομάστορες του σινεμά, ο Τσάρλι Τσάπλιν, πίσω και μπροστά από την κάμερα, ενώ έχει γράψει και το υπέροχο σενάριο. «Ο Χρυσοθήρας», που γύρισε ο Τσάπλιν το 1925 και πίστευε ότι γι’ αυτήν και μόνο έπρεπε να τον θυμούνται, αποτελεί σημείο αναφοράς στην ιστορία του βωβού κινηματογράφου και φυσικά ήταν η ταινία που απογείωσε τη δημοτικότητα του μεγάλου -εκτός όλων των άλλων- κωμικού.
Ο ήρωας της ταινίας, βρίσκεται στην Αλάσκα για να βρει χρυσό. Μια τρομερή καταιγίδα τον υποχρεώνει να καταφύγει σε μια καλύβα, μαζί με έναν επικίνδυνο ληστή και ένα χρυσοθήρα. Η κακοκαιρία δεν υποχωρεί και οι τρεις αποκλεισμένοι στην καλύβα θα αρχίσουν να βασανίζονται από την πείνα. Ο Τσάπλιν θα έχει μια απίθανη ιδέα για να γεμίσουν το στομάχι τους, ενώ όταν επιστρέφει στην πόλη, θα συναντήσει μια τραγουδίστρια την οποία ερωτεύεται, παρότι εκείνη τον αγνοεί. Παραμονή Πρωτοχρονιάς θα βρεθεί κοντά στο όνειρό του, να κάνει δική του την κοπέλα που αγαπά.
Δεν υπάρχουν λόγια για την αθάνατη ταινία, στην οποία συνυπάρχει το τραγικό με το κωμικό, ο σουρεαλισμός με την περιπέτεια και οι ευφάνταστες γκάφες με την κοινωνική σάτιρα. Μία σκέτη απόλαυση, ένα έργο τέχνης, που πρέπει να ανακαλύψουν αυτοί που αγαπούν το σινεμά και ειδικά οι νεότεροι.
«Ο Μάγος του Οζ»
(«The Wizard of Oz») Μία υπερπαραγωγή και συνάμα από τις σημαντικότερες δημιουργίες του αμερικανικού σινεμά, κυρίως για την καλλιτεχνική και αισθητική της αξία – ένα σωστό επίτευγμα για την εποχή της ταινίας, που γύρισε ο Βίκτορ Φλέμινγκ, έχοντας για πρωταγωνίστρια τη θρυλική, το «παιδί θαύμα», Τζούντι Γκάρλαντ. Η ταινία, που βασίζεται στο υπέροχο παραμύθι ενηλικίωσης του Φρανκ Μπάουμ, ήταν η απάντηση της Metro στην τεράστια επιτυχία της «Χιονάτης και οι επτά νάνοι» από την Disney.
Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν η ταινία βγήκε στους κινηματογράφους το 1939, δεν πήγε πολύ καλά στα ταμεία, αλλά προτάθηκε και κέρδισε τα Όσκαρ μουσικής και τραγουδιού, ενώ έχασε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας από το «Όσα παίρνει ο άνεμος». «Ο μάγος του Οζ» θεωρείται από την ΟΥΝΕΣΚΟ παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, ενώ βρίσκεται και ανάμεσα στις 100 σημαντικότερες ταινίες του αμερικανικού σινεμά. Να σημειωθεί ότι η ταινία προβλήθηκε για πρώτη φορά το 1956 από το δίκτυο CBS, το οποίο από το 1959 και μετά το καθιέρωσε σαν την ετήσια χριστουγεννιάτικη ταινία του.
Η ορφανή Ντόροθι Γκέιλ, που μεγαλώνει σε μία φάρμα του Κάνσας, μαζί με τους θείους της, μεταφέρεται κατά λάθος στη χώρα του μάγου Οζ μαζί με το σκύλο της. Εκεί την υποδέχεται η καλή μάγισσα του Βορρά, αλλά σύντομα θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη κακιά μάγισσα της Δύσης…
«Σκρουτζ»
(«Scrooge») Μία από τις καλύτερες χριστουγεννιάτικες ταινίες και σίγουρα η καλύτερη μεταφορά της πολυδιαβασμένης νουβέλας του Καρόλου Ντίκενς «Κάλαντα Χριστουγέννων», που έγραψε το 1843. Η επιτυχία της ταινίας βασίζεται κατά κύριο ρόλο στις ερμηνείες των Άλμπερτ Φίνεϊ και Άλεκ Γκίνες, αλλά και στη θαυμαστή αναπαράσταση του βικτοριανού Λονδίνου, από το σκηνοθέτη της Ρόναλντ Νίμι. Η ταινία είχε προταθεί για τέσσερα Όσκαρ (μεταξύ των οποίων σκηνικών και α’ ανδρικού ρόλου, για τον Φίνεϊ), αλλά δεν πήρε κανένα, παρότι ο κορυφαίος ηθοποιός, που κέρδισε τη Χρυσή Σφαίρα, ήταν ο ιδανικός στο ρόλο του τσιγκούνη και κακότροπου εμπόρου Σκρουτζ.
Η ιστορία γνωστή: Ο Σκρουτζ, που μισεί τα Χριστούγεννα, γιατί τα θεωρεί χάσιμο χρόνου και χρήματος, φέρεται με απαίσιο τρόπο στον υπάλληλό του Μπομπ, αλλά και στο μοναδικό του ανιψιό Φρεντ, μέχρι που θα τον επισκεφτεί το πνεύμα του πεθαμένου συνεταίρου του Τζέικομπ και του ανακοινώνει ότι θα τον επισκεφτούν τρία πνεύματα, όπως και συμβαίνει.
«Το θαύμα της 34ης οδού»
(«Miracle on 34th Street») Κλασική χριστουγεννιάτικη ταινία του 1947, που αν και χαρακτηρίζεται κωμωδία, ξεχωρίζει για τη ρομαντική και τρυφερή διάστασή της. Η ταινία, που σκηνοθέτησε ο Τζορτζ Σίτον, γνώρισε τεράστια επιτυχία όταν προβλήθηκε και κέρδισε τα Όσκαρ σεναρίου και β’ ανδρικού ρόλου για τον Έντμουντ Γουέν, ενώ έχουν γυριστεί αρκετά ριμέικ, που δεν φτάνουν το πρωτότυπο. Εκτός από τον Γουέν, παίζουν η Μορίν Ο’Χάρα, ο Τζον Πέιν, ενώ ένα σημαντικό ρόλο κρατά και η οκτάχρονη τότε Νάταλι Γουντ.
Η ιστορία της αφορά έναν ηλικιωμένο άνδρα, που προσλαμβάνεται από ένα πολυκατάστημα για να υποδυθεί τον Άγιο Βασίλη, την περίοδο των εορτών. Σύντομα, οι υπεύθυνοι του καταστήματος ανακαλύπτουν ότι έχει μια αλλόκοτη συμπεριφορά και ότι ο ηλικιωμένος ισχυρίζεται ότι είναι ο πραγματικός Άγιος Βασίλης.
«Λευκά Χριστούγεννα»
(«White Christmas») Απολαυστική ρομαντική κομεντί του 1954, με πολλά τραγούδια γραμμένα από τον Άιρβιν Μπερλίν, που γύρισε ο Μάικλ Κέρτιζ («Καζαμπλάνκα») έχοντας ένα λαμπρό καστ στη διάθεσή του, μεταξύ των οποίων οι θρυλικοί Μπινγκ Κρόσμπι και Ντάνι Κέι, αλλά και η εκθαμβωτική Μάρτζορι Ρέινολντς.
Η ταινία, που ήταν από τις πιο πετυχημένες του Χόλυγουντ τη δεκαετία του ‘50, ξεκινά τις παραμονές Χριστουγέννων του 1944, εν μέσω του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, με δυο φίλους, ηθοποιούς να ψυχαγωγούν τον αμερικανικό στρατό. Ο πόλεμος τελειώνει και οι δυο τους βρίσκονται πλέον στη Νέα Υόρκη να βρίσκονται στο απόγειο της καριέρας τους. Κατά τη διάρκεια των ακροάσεων μιας νέας παραγωγής γνωρίζονται με δυο αδελφές χορεύτριες, για να ξεκινήσει ένα ντόμινο από ευτράπελα. Το φινάλε απολαυστικό, φαντασμαγορικό και συγκινητικό, με μία δόση απόδοση τιμής σε αυτούς που πολέμησαν…
«Πολυθρόνα για δύο»
(«Trading Places») Εξαιρετική κωμωδία τοποθετημένη στις εορτές των Χριστουγέννων αλλά και στο πνεύμα των Άγιων Ημερών, που γύρισε με δύναμη, ρυθμό και ανατρεπτική ματιά, ο ικανότατος αλλά άνισος Τζον Λάντις («Οι ατσίδες με τα μπλε»). Ουσιαστικά η ταινία αποτελεί μία καταγγελία της οικονομικής ελίτ, που ακόμη και για την πλάκα της δεν διστάζει να καταστρέψει τη ζωή ενός ανθρώπου. Μόνο που εδώ το πνεύμα των Χριστουγέννων δεν έρχεται για να φέρει στο σωστό δρόμο τα κοράκια της Γουόλ Στριτ, αλλά ως νέμεσις και μάλιστα μέσω ενός μαύρου απατεωνίσκου. Θαυμάσιοι οι Νταν Ακρόιντ, Έντι Μέρφι, Τζέιμι Λι Κέρτις, Ντον Αμίτσι και Ραλφ Μπέλαμι.
Δύο αδέλφια, πλούσιοι ηλικιωμένοι χρηματιστές, λίγες ημέρες πριν τα Χριστούγεννα, διαφωνούν για το αν η διάνοια σχετίζεται με την κληρονομικότητα και βάζουν στοίχημα ένα δολάριο για να δουν αν ο ανερχόμενος και καλύτερος υπάλληλός τους μπορεί να αντικατασταθεί από ένα ζητιάνο μικροαπατεώνα. Ταυτόχρονα, θα παγιδεύσουν τον υπάλληλό τους για να τον στείλουν στο ταμείο ανεργίας και μάλιστα με την κατηγορία της κατάχρησης.-
