Ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και μεταφραστής Κωνσταντίνος Κυριακού, σε συνεργασία με τον Πολυχώρο Vault Theatre Plus και έχοντας την Υποστήριξη της Πρεσβείας του Καναδά, παρουσιάζει την δραματική κωμωδία «Τύχη και των Ανδρών τα Βλέμματα (Σονέτο 29)». Πρόκειται για το πικρό, αυτοβιογραφικό κείμενο του Τζων Χέρμπερτ – το πιο πολυμεταφρασμένο θεατρικό έργο της καναδικής δραματουργίας, το οποίο σχολιάζει καυστικά και εύστοχα την κοινωνική αδικία, τη διαφθορά των σωφρονιστικών υπαλλήλων, αλλά και την ανάγκη για φιλία, στοργή και αγάπη μεταξύ των κρατουμένων μιας φυλακής. Ο Χέρμπερτ εμπνεύστηκε από το «Σονέτο 29» του Σαίξπηρ, δίνοντας στο έργο του για τίτλο τον πρώτο του στίχο. Η πρεμιέρα έγινε το 1967 στο Μπρόντγουεϊ και έκτοτε μεταφράστηκε σε σαράντα γλώσσες και παρουσιάστηκε σε περισσότερες από εκατό σκηνές παγκοσμίως.
Κεντρικός χαρακτήρας της παράστασης είναι ο Σμίττυ, ένας εύπιστος και ουσιαστικά μη παραβατικός κρατούμενος, ο οποίος έχει καταδικαστεί να εκτίσει ποινή έξι μηνών για ένα μικρό αδίκημα. Ο ίδιος μοιράζεται το κελί του με τον τραμπούκο, οπορτουνιστή Ρόκυ, την Κουΐνυ – έναν οργισμένο ομοφυλόφιλο που χρησιμοποιεί το διεφθαρμένο σύστημα της φυλακής με σκοπό να εξασφαλίσει τις δικές του ανέσεις και επιθυμίες, καθώς και τη Μόνα- ένα ευγενικό αγόρι που διαχώρισε συνειδητά το μυαλό από το σώμα του για να επιβιώσει με αποτέλεσμα να γίνει σεξουαλικό αντικείμενο στα χέρια των συγκρατούμενών του. Αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητά τους, ο Φύλακας, συμβολίζει το πρόσωπο του αόρατου εξουσιαστικού τροχού. Η αλληλεπίδραση των παραπάνω χαρακτήρων δημιουργεί μια ένταση, η οποία κορυφώνεται με την ολική μεταστροφή του Σμίττυ. Ο ήρωας, όταν συνειδητοποιεί πως το σωφρονιστικό σύστημα κάθε άλλο παρά σωφρονίζει, μεταλλάσσεται σε αμοραλιστή, πιο σκληρό από τους συντρόφους του.
Ο Κωνσταντίνος Κυριακού μιλάει στην συνέντευξη που παραχώρησε στο vima.gr για την παράσταση αλλά και για τον τρόπο που την έχει προσεγγίσει όσο και για τα θέματα που θίγει.
Τι σας κέρδισε στο έργο του Τζων Χέρμπερτ και αποφασίσατε να το παρουσιάσετε επί σκηνής;
«Το έργο «Τύχη και των Ανδρών τα βλέμματα (Σονέτο 29)» εξερευνά μακραίωνα θέματα όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα στερεότυπα, τη βία μέσα στη φυλακή, το δικαίωμα στη διαφορετικότητα, τη μισαλλοδοξία, την άσκηση και την απειλή βίας, τη διαφθορά της αθωότητας, τον εξαναγκασμό, τον σωματικό ευτελισμό, το bulling και πολλά άλλα. Όλα αυτά συγκαταλέγονται στους λόγους, οι οποίοι με κέρδισαν και με έκαναν να ασχοληθώ μεταφραστικά και σκηνοθετικά με αυτό το έργο. Κυρίως όμως είναι ο ανθρωπισμός που αναδύεται μέσα στο “απάνθρωπο” περιβάλλον του κελιού, όπου διαδραματίζεται η ιστορία του έργου, αλλά και το γεγονός ότι μέσα από τη συνύπαρξη παραβατικών και μη παραβατικών ατόμων μπορεί και αναδύεται η δυνατότητα ύπαρξης αγάπης, φιλίας, στοργής για το συνάνθρωπο. Όλα αυτά θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν το έργο ως παν-ανθρώπινο. Μολονότι αυτό το έργο είναι πικρό και συνάμα σκληρό, ουσιαστικά είναι καθ’ όλα αληθινό».
Τι κάνει ένα έργο που ανέβηκε για πρώτη φορά το 1967 επίκαιρο στο θεατή που ζει στην Ελλάδα του σήμερα;
«Η επικαιρότητα του έργου αντικατοπτρίζεται στις σχέσεις και τις συμπεριφορές των ηρώων του έργου, οι οποίες αντιστοιχίζονται με τις σχέσεις και τις συμπεριφορές σε όλες τις μορφές των ανθρώπινων σχέσεων. Το κελί της παράστασης είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας μας, όχι μόνο της σύγχρονης, αλλά και όλων των εποχών· όχι μόνο της ελληνικής. Μιας κοινωνίας, η οποία αρέσκεται να θέτει τα μέλη της μέσα σε κουτάκια των “πρέπει” και αφού τους εγκιβωτίσει μέσα σ’ αυτά έχει την τάση να τους κολλάει ετικέτες, προσδίδοντάς τους ιδιότητες που ούτε κατά διάνοια έχουν.
Οι σχέσεις εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου, θύτη και θύματος, που υφέρπουν κάτω από τα πειράγματα, τους αστεϊσμούς και τις εναλλαγές ηγεσίας που γίνονται ανάμεσα στους κρατουμένους υποβόσκει, στην πραγματικότητα, μια σκληρή πάλη επιβίωσης και κατίσχυσης του ενός έναντι του άλλου. Ποιος θα ελέγξει ποιον, πώς και με ποιον σκοπό; Αυτή η πάλη συναντάται στην καθημερινότητά μας, από το σπίτι μας μέχρι τον εργασιακό μας χώρο και το φιλικό μας περιβάλλον. Μόνο που, εκτός φυλακής, δε διεξάγεται με μπουνιές και κλωτσιές, αλλά με απειλές και εκφοβισμό· πολλές φορές με λεκτική και σωματική βία, ακόμα και με σεξουαλική παρενόχληση, και άλλες φορές με ύπουλη χειραγώγηση καταστάσεων και χαρακτήρων. Αλλά και οι ρόλοι που “αναγκαζόμαστε” να παίζουμε στην κοινωνική μας ζωή, έχουν παρόμοια χροιά με τις συμμαχίες που δημιουργούνται εντός της φυλακής.
Τέλος, οι ήρωες του έργου είναι εγκλωβισμένοι σε μια δυστοπία του «φαίνεσθαι», αποδεχόμενοι ότι το «είναι» τους ανήκει σε μια ουτοπία. Στην Ελλάδα του σήμερα, εξαιτίας αυτής της ετικέτας έχουν επέλθει καταστροφικές συνέπειες στον ψυχισμό πολλών ανθρώπων. Αυτή η “ετικετοκόλληση” και η “ταυτοτητοποίηση” στις επιλογές των ατόμων σε προσωπικό, επαγγελματικό, ερωτικό επίπεδο, έχουν γκετοποιήσει και περιθωριοποιήσει πολλές φορές άτομα με καταστροφικές συνέπειες στον ψυχισμό τους, οδηγώντας τους σε ακραίες αποφάσεις, όπως η αυτοχειρία. Αλλά και ο κοινωνικός τους περίγυρος, ο οποίος άγεται και φέρεται από απεχθή κοινωνικά στερεότυπα, αντιμετωπίζει με τη χειροδικία και τον προπηλακισμό αυτές τις διαφορετικότητες στην επιλογή και την προτίμηση ταυτίζοντάς τες με ανοίκειές τους ιδιότητες! Συνεπώς, δε φταίει η “άδικη” και “σαθρή” κοινωνία, για το ότι εμείς έχουμε αποσαρθρωθεί, εκφυλιστεί ή απανθρωποποιηθεί, για να μην πω ζωοποιηθεί, βλέποντας τον “εχθρό” στο διαφορετικό και το αντίθετο με τις απόψεις και τις πεποιθήσεις μας. Άλλωστε εμείς οι ίδιοι είμαστε η Κοινωνία.»
Η πλοκή εκτυλίσσεται σε μια αντρική φυλακή. Ποιοι είναι οι κεντρικοί χαρακτήρες και ποια τα δομικά στοιχεία του καθενός;
«Οι ήρωες του έργου είναι πέντε άνδρες, οι τέσσερις από τους οποίους είναι οι φυλακισμένοι σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα και ο πέμπτος είναι ο δεσμοφύλακάς τους. Οι τέσσερις κρατούμενοι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σχηματίζουν τις τέσσερις κορυφές ενός τετραγώνου, καθώς οι σχέσεις μεταξύ τους προσδιορίζονται από τις ενώσεις αυτών των κορυφών, σχηματίζοντας τις τέσσερις πλευρές του τετραγώνου, αλλά και τις διαγώνιούς του, οι οποίες έλκονται και απωθούνται συγχρόνως, διατηρώντας την ισορροπία στο τετράγωνο αυτό σχήμα, ενόσω οι σχέσεις μεταξύ τους εντείνονται ή χαλαρώνουν. Ο φύλακας, ως ήρωας καταλύτης, κινείται είτε περιφερειακά του τετραγώνου είτε εγκιβωτισμένος μέσα σε αυτό.
Ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ο Σμίττυ (Κυριάκος Ψυχαλής) ένας εύπιστος, ανεπιτήδευτος και ουσιαστικά μη παραβατικός «πρωτάρης» κρατούμενος, ο οποίος έχει καταδικαστεί να εκτίσει ποινή έξι μηνών για κλοπή αυτοκινήτου. Στο ίδιο κελί με αυτόν βρίσκονται: ο Ρόκυ (Πέτρος Γιασεμής), ένας προκλητικός, ταραξίας τραμπούκος, που μπαινοβγαίνει στις φυλακές από νεαρή ηλικία· η Κουίνυ (Πωλ Ζαχαριάδης), ένας οργισμένος ομοφυλόφιλος που χρησιμοποιεί το διαβολικό σύστημα της φυλακής για να εξασφαλίσει τις δικές του ανέσεις και επιθυμίες, και που εκπορνεύει το κορμί του από την ηλικία των δεκατεσσάρων χρόνων· και η Μόνα (Ιωακείμ Κάσδαγλης), ένα ευγενικό αγόρι που διαχώρισε συνειδητά το μυαλό του από το σώμα του για να επιβιώσει, για αυτό και αντιμετωπίζεται με βίαιο και αποτρόπαιο τρόπο ως σεξουαλικό αντικείμενο των συγκρατουμένων του, καθώς αρνείται να γίνει μέρος του συστήματος συμμαχιών των κρατουμένων. Ενώ ο Φύλακας (Αντώνης Αντωνίου), με το παρατσούκλι “Άγιο Πρόσωπο”, δεν είναι και τόσο Άγιος κατά βάση, και απεικονίζεται ως το τραχύ πρόσωπο του αόρατου εξουσιαστικού τροχού.
Η επίτευξη των στόχων των ηρώων κατορθώνεται πάντοτε με το σχηματισμό συμμαχιών μεταξύ τους, οι οποίες συμμαχίες όμως, κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της πλοκής, μεταλλάσσονται, περιστρέφοντας το τετράγωνο σχήμα, “τουμπάροντας” τις πλευρές του, έτσι ώστε σε κάθε σκηνή του έργου να εναλλάσσονται οι χαρακτήρες που βρίσκονται στην κορυφή αυτού»
Τι θέματα προκύπτουν σ’ αυτούς του τέσσερις τοίχους και ποιες οι προεκτάσεις τους και εκτός αυτών;
«Αυτό το πικρό, αυτοβιογραφικό, θεατρικό έργο του Τζων Χέρμπερτ, εξερευνά τα παιχνίδια εξουσίας και σεξ σε μια ανδρική φυλακή, μιλάει για την αποσάθρωση, τον εκφυλισμό, τη βιαιότητα, αλλά και την ομοφυλοφιλία μέσα στις φυλακές· ασχολείται με την αδικία της κοινωνίας, τη διαφθορά της Αστυνομίας και των σωφρονιστικών υπαλλήλων, αλλά και την ανάγκη φιλίας, στοργής και αγάπης μεταξύ των κρατουμένων.
Πολλοί είναι αυτοί που θα διατείνονταν ότι το έργο είναι ένας ξεκάθαρος διάλογος και μια απεικονιστική δράση της ομοφυλοφιλικής πτυχής της ζωής μέσα στις φυλακές. Η αλήθεια όμως βρίσκεται κάπου αλλού, αλλά πού; Μέσα σε αυτό το κελί λοιπόν, συναντάμε ανθρώπους έρμαια της τυχαιότητας και της σύμπτωσης, πιόνια της προκατασκευασμένης και προκαθορισμένης θέσης τους μέσα στην κοινωνία, από την οποία αδυνατούν να αποκοπούν, όχι γιατί δεν έχουν την ικανότητα ή/και τη θέληση να το πράξουν, αλλά επειδή δεν τους επιτρέπεται από την ισχύουσα τάξη πραγμάτων.
Επίσης, αναδύονται και μερικά φλέγοντα θέματα που αφορούν τη σχέση θύτη και θύματος και για το ποιος έχει την περισσότερη δύναμη, αλλά και το πάνω χέρι σε αυτή τη σχέση. Ο θύτης ή το θύμα; Ο θύτης επιλέγει το θύμα του ή το θύμα επιλέγει το θύτη του; Ποιος είναι αυτός που έχει την επιλογή; Υπάρχει άραγε δικαίωμα στην επιλογή, μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, υπό αυτές τις συνθήκες;»
Ο Σμίττυ από εύπιστος και μη παραβατικός κρατούμενος, μεταμορφώνεται σε αμοραλιστή, πιο σκληρό από τους συντρόφους του. Είναι το ένστικτο της επιβίωσης που ξυπνά το χειρότερό μας εαυτό;
«Όχι, η μετάλλαξη ενός ανεπιτήδευτου, μη παραβατικού, “πρωτάρη” της φυλακής σ’ έναν αδυσώπητο και ακραίο αμοραλιστή, οφείλεται απλώς και μόνο στο ότι όλοι είμαστε άνθρωποι. Και ως άνθρωποι έχουμε αυτοματοποιημένο το αίσθημα της επιβίωσης και της επικράτησης έναντι του αδύναμου προκειμένου να “σώσουμε το τομάρι” μας! Κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει η έννοια του καλού και του κακού εαυτού – ο εαυτός μας είναι ένας και μοναδικός! Δεν είμαστε ούτε δισυπόστατοι, ούτε τρισυπόστατοι· είμαστε άνθρωποι! Κατά συνέπεια ο χειρότερός μας εαυτός δεν ξυπνάει όταν νιώσουμε εγκλωβισμένοι και στριμωγμένοι, διότι δεν υφίσταται!»
Τι συμβαίνει, τελικά, όταν αρνείσαι να γίνεις μέρος ενός συστήματος που δεν σου ταιριάζει;
«Πολύ απλά εγκιβωτίζεσαι σε μια κοινότοπη και στερεότυπη αντιμετώπιση όλων των ζητημάτων και καταστάσεων, από όλους τους ανθρώπους –μηδενός εξαιρουμένου– με το να σου κολληθεί μια ετικέτα που δε σε αντιπροσωπεύει και ούτε συνάδει με την πραγματικότητα. Έτσι εκείνος που δε δέχεται να γίνει ένας απρόσωπος και άβουλος τροχός του συστήματος και που δεν ακολουθεί τους κανόνες της “κανονικότητας” του γενικού συνόλου, αυτομάτως συνεπάγεται πως είναι μη κανονικός – με άλλα λόγια “ανώμαλος”.»
Τι θα θέλατε ιδανικά να μείνει σ’ αυτούς που θα δουν την παράσταση;
«Η παράστασή μας δε “διδάσκει”, δεν “προσφέρει” λύσεις, ούτε “δίνει” απαντήσεις· η παράστασή μας είναι μια σύμμειξη της συνειδητοποίησης του «ἕν οἶδα, ὅτι οὐδέν οἶδα» και της συναίσθησης του «ὁ ἀναμάρτητος ὑμῶν πρῶτος βαλέτω λίθον»! Σκοπός της παράστασής μας είναι να συνειδητοποιήσει η κοινωνία πως έχει κάνει λάθη με το ότι αρέσκεται να κολλάει ετικέτες σε συμπεριφορές και προτιμήσεις ανθρώπων και στο ότι δεν αποδέχεται τη διαφορετικότητα και το δικαίωμα στην επιλογή!
Επίσης, η δίκαιη απόδοση της δικαιοσύνης, ο διαχωρισμός των κατακριτέων και καταδικαστέων πράξεων, η διάκριση ανάμεσα στο “αδίκημα” και στο “έγκλημα”, η διόρθωση και η ανοικοδόμηση του σωφρονιστικού συστήματος, η μη προσφυγή στη φυλάκιση ως μορφή τιμωρίας για όλες ανεξαιρέτως τις παραβατικές πράξεις, αναγνωρίζοντας ότι η παραβατικότητα δεν είναι ούτε μία ανίατη αλλά ούτε και μια μεταδοτικά μολυσματική ασθένεια, θα μας επιτρέψουν να οδηγηθούμε πιθανόν σε καλύτερες λύσεις.
Τέλος, ο διαφορετικός τρόπος αντιμετώπισης κάποιων συνανθρώπων μας, που συγκαταλέγονται στις αποκαλούμενες “μειονοτικές” και “περιθωριακές” ομάδες, όπως οι μετανάστες, οι ομοφυλόφιλοι, οι επανενταγμένοι κ.ά., και η παραδοχή, αλλά και η αποδοχή, πως όλοι τους είναι απλώς άνθρωποι, είναι το κυριότερο που στοχεύουμε να αναλογιστούν οι θεατές μας.»
Ταυτότητα παράστασης
«Τύχη και των Ανδρών τα Βλέμματα (Σονέτο 29)» του Τζων Χέρμπερτ
Μετάφραση – Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Κυριακού
Σκηνικά – Κοστούμια: Κατερίνα Χατζοπούλου
Φωτισμοί: Άννα Ρεμούνδου
Πρωτότυπη μουσική: Γιώργος Μπουσούνης
Στίχοι τραγουδιού: Λία Μπάρμπα
Τραγούδι: Γιάννης Ζαράγκαλης
Κινησιογραφία: Κωνσταντίνος Παπαθανασίου
Φωτογραφίες – Trailer: Πέτρος Γιασεμής
Διανομή (με αλφαβητική σειρά):
Αντώνης Αντωνίου (Φύλακας)
Πέτρος Γιασεμής (Ρόκυ)
Πωλ Ζαχαριάδης (Κουΐνυ)
Ιωακείμ Κάσδαγλης (Μόνα)
Κυριάκος Ψυχαλής (Σμίττυ)
Πολυχώρος VAULT THEATRE PLUS, Μελενίκου 26, Γκάζι, Βοτανικός
Πλησιέστερος σταθμός μετρό: Κεραμεικός (8′ περίπου με τα πόδια), www.facebook.com/VAULTT heatreGr1
Kάθε Σάββατο στις 18:15 και Κυριακή στις 21:15 για περιορισμένες παραστάσεις
Διάρκεια: 90 λεπτά
Τιμές εισιτηρίων: 12 € (γενική είσοδος), 10 € (φοιτητές, άνεργοι, ΑμΕΑ), 5 € (ατέλειες)
Πληροφορίες-κρατήσεις: 213 0356472 / 6949534889 (11:00 – 14:00 και 17:00 – 21:00)
