Η πόλωση είναι μια αποτελεσματική μέθοδος για την εδραίωση των λαϊκιστών. Τα μέσα ενημέρωσης ή τα κοινωνικά δίκτυα μετατρέπονται σε εύφλεκτες πλατφόρμες και εξαιρετικά καύσιμα για να τροφοδοτούν τον διχαστικό λόγο και να βοηθήσουν στην άλωση της εξουσίας. Πόλωση και λαϊκισμός τείνουν να γίνουν έννοιες ταυτόσημες. Στη Λατινική Αμερική το φαινόμενο ονομάζεται «ποπουλισμός».
Η «σαγήνη» του ποπουλισμού
Ολοι οι λαϊκιστές ηγέτες της περιοχής, από τον Τσάβες και τον Μαδούρο στη Βενεζουέλα ως τον Εβο Μοράλες στη Βολιβία και πολλές δεκαετίες νωρίτερα τον Χουάν Περόν στην Αργεντινή – τον πρόδρομο του λεγόμενου ποπουλισμού – προτού κατακτήσουν την εξουσία χρησιμοποίησαν τα εργαλεία που τους παρείχε η δημοκρατία. Εκλογές, μέσα ενημέρωσης, ακόμη και Δικαιοσύνη. Μόλις όμως έλαβαν το αξίωμα, τα περιφρόνησαν.
Το Μεξικό δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Ο ποπουλισμός είναι εξάλλου σαγήνη, όπως αναφέρει ο συγγραφέας και αρθρογράφος Αλμπέρντο Μπαρέρα Τίσζκα στην ισπανόφωνη έκδοση των «New York Times». Είναι όμως και ένα παιχνίδι επικίνδυνο. Καθώς πλησιάζει η 1η Δεκεμβρίου, οπότε και ο νέος πρόεδρος, Αντρές Μανουέλ Λόπεζ Ομπραδόρ (ΑΜΛΟ), ορκίζεται στο αξίωμα, το Μεξικό «βυθίζεται περισσότερο στην παλίρροια αυτού του τύπου» σχολιάζει ο Τίσζκα και προσθέτει:
«Από την ημέρα που εξελέγη μέχρι και σήμερα ήδη ένα νέο κράτος έχει αρχίσει να αναδύεται, με διαφορετικούς τρόπους και διαδικασίες συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στο επίκεντρο όλων αυτών είναι ο ΑΜΛΟ, που λειτουργεί ως ένας άξονας ο οποίος πολώνει όλο και περισσότερο τη χώρα. Η ιδέα του για τη δημοκρατία είναι διαφορετική. Είναι μια προσωπική υπόθεση» αναφέρει ο δημοσιογράφος, εκφράζοντας όπως και ξένοι παρατηρητές την ανησυχία τους για τη λαϊκίστικη και ασαφή πολιτική του πλατφόρμα.
Ο Ομπραδόρ έχει καταφερθεί εναντίον ανεξάρτητων ομάδων προβληματισμού και ΜΚΟ, ισχυριζόμενος ότι βοηθούν τη μαφία της εξουσίας που ο ίδιος ήρθε για να νικήσει, έχει αντιταχθεί δημοσίως στην επιλογή ενός ανεξάρτητου εισαγγελέα, έχει επιτεθεί σε ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, ψέγοντας επανειλημμένα εξέχοντες αρθρογράφους και απειλώντας τους μάλιστα ότι μόλις αναλάβει επισήμως, θα τους «αντιμετωπίσει».
Την ίδια ώρα, οι αντίπαλοί του μοιάζουν θορυβημένοι καθώς θεωρούν ότι ο παλαιάς κοπής λαϊκισμός, κρατισμός και προστατευτισμός που πρεσβεύει, όπως και τα λαϊκίστικα οικονομικά του σχέδια, θα μπορούσαν να καταστρέψουν τη μεξικανική οικονομία, τη δεύτερη μεγαλύτερη στην περιοχή, και να γυρίσουν τη χώρα πολλά χρόνια πίσω.
Προτού καν αναλάβει επισήμως το αξίωμα, έχει δηλώσει την πρόθεσή του να καταργήσει την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του προκατόχου του Ενρίκε Πένια Νιέτο, η οποία ανοίγει τον δρόμο στην ιδιωτικοποίησή της, να καταγγείλει τις συμβάσεις για το νέο αεροδρόμιο ώστε να πλήξει τους πλούσιους επενδυτές και πρωτίστως να διενεργήσει δημοψήφισμα με στόχο να μην εφαρμοστεί η ενεργειακή μεταρρύθμιση, κατ’ επέκταση η ιδιωτικοποίηση της βιομηχανίας πετρελαίου.
Βαθιά συντηρητικός
«Αν αυτός ο τρόμος που ζούμε τώρα είναι αυτό που θέλουν να μας δώσουν στο μέλλον, τότε το παρελθόν είναι καλύτερο» είχε δηλώσει σε μία από τις προεκλογικές του ομιλίες ο αριστερός λαϊκιστής που είναι ταυτόχρονα ένας βαθιά συντηρητικός άνθρωπος: πολέμιος του γάμου των ομοφυλοφίλων, της υιοθεσίας από άτομα του ίδιου φύλου και του δικαιώματος για τις αμβλώσεις.
«Βόμβα» στις σχέσεις με τις ΗΠΑ το Μεταναστευτικό
Πέραν των δομικών προβλημάτων του Μεξικού που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο Ομπραδόρ, από την πάταξη του τεράστιου ποσοστού φτώχειας και τη μείωση των ανισοτήτων ως την αντιμετώπιση της ασθενικής ανάπτυξης της οικονομίας, το πρώτο μεγάλο αγκάθι που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο νέος μεξικανός πρόεδρος είναι το Μεταναστευτικό. Και τούτο, την ώρα που τα καραβάνια των προσφύγων από τις χώρες τις Λατινικής Αμερικής προς στις Ηνωμένες Πολιτείες, μέσω του Μεξικού, αυξάνονται με ασύλληπτους ρυθμούς.
Σε αντίθεση με τον Ενρίκε Πένια Νιέτο, που υιοθέτησε μια πολιτική αστυνόμευσης στο θέμα της μετανάστευσης, ο Ομπραδόρ αναμένεται να ακολουθήσει διαφορετική προσέγγιση. Ως γνήσιος υποστηρικτής των αδυνάτων και αλληλέγγυος των κάθε μορφής περιθωριοποιημένων, έχει πολλάκις εκφράσει τη στήριξή του προς τους μετανάστες. Υποσχέθηκε ότι θα προσφέρει βίζα για εργασία, δηλώνοντας ότι «θα υπάρχουν πολλές θέσεις ειδικά στις κατασκευές των υποδομών». Ζήτησε παράλληλα ανθρώπινη μεταχείριση για όσους εισέρχονται παράνομα στη χώρα του, ώστε «να μη βιώσουν τις ίδιες εμπειρίες με τους Μεξικανούς που επιχειρούν να περάσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες», ενώ πρόσθεσε ότι θα συνεργαστεί με ΗΠΑ και Καναδά αλλά και τα κράτη της Κεντρικής Αμερικής, ώστε οι άνθρωποι αυτοί να αποκτήσουν κίνητρα διαμονής στις πατρίδες τους.
Ωστόσο, αναλυτές αναφέρουν ότι η πολιτική του θα τον φέρει σε τροχιά σύγκρουσης με τον αμερικανό πρόεδρο που ενισχύει με στρατό τα νότια σύνορά του με το Μεξικό. Και μολονότι προ ημερών καλιφορνέζος δικαστής ανέστειλε την ισχύ διατάγματος του Τραμπ με το οποίο θεσπιζόταν η αυτόματη απόρριψη των αιτήσεων για τη χορήγηση ασύλου από μέρους των μεταναστών που περνούν παράτυπα τα σύνορα, ο Τραμπ έχει διαμηνύσει σε όλους τους τόνους ότι θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να εμποδίσει την «εισβολή των παράνομων μεταναστών στη χώρα».
«Πρέπει, με τον πιο έντονο τρόπο, να ζητήσω από το Μεξικό να σταματήσει αυτή την επίθεση, κι αν δεν μπορεί, θα αναπτύξω τον αμερικανικό στρατό και ΘΑ ΚΛΕΙΣΩ ΤΑ ΝΟΤΙΑ ΣΥΝΟΡΑ ΜΑΣ» ήταν μόνο ένα από τα οργισμένα tweets που είχε δημοσιεύσει πριν από λίγο καιρό, την ώρα που πριν από λίγες μέρες υπήρξαν δημοσιεύματα για «θανατηφόρα βία» εκ μέρους των αμερικανών στρατιωτών, σε περίπτωση βιαιοτήτων στα σύνορα της χώρας με το Μεξικό. Ο υπουργός Αμυνας Τζιμ Μάτις εμφανίστηκε καθησυχαστικός, όμως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πού θα μπορούσε να οδηγηθεί η κατάσταση επί του εδάφους.
Επικαλούμενοι εκτιμήσεις των μεξικανικών αρχών, οι «New York Times» αναφέρουν ότι στη συνοριακή πόλη της Τιχουάνα βρίσκονται δέκα χιλιάδες μετανάστες ενώ καταφθάνουν άλλα δύο καραβάνια. Η πόλη είναι απροετοίμαστη να υποδεχτεί έναν τόσο μεγάλο αριθμό – είναι πρακτικά αδύνατον – και οι κάτοικοι έχουν εξαγριωθεί. Την περασμένη Δευτέρα πραγματοποίησαν πορεία διαμαρτυρίας κατά των μεταναστών, όπου ακολούθησαν αναταραχές με την αστυνομία. Η κατάσταση είναι εκρηκτική και με δεδομένο ότι η αναμονή για την επεξεργασία των αιτήσεων και την έκδοση αποφάσεων μερικές φορές διαρκεί ακόμη και πάνω από έναν χρόνο, τα πράγματα μπορεί να ξεφύγουν.
«Ο Τραμπ και ο ΑΜΛΟ, σε κάθε περίπτωση, βρίσκονται σε τροχιά σύγκρουσης, ο ένας είναι ένας δεξιός λαϊκιστής, ο άλλος ένας αριστερός λαϊκιστής και οποιοδήποτε απρόοπτο περιστατικό θα μπορούσε να πυροδοτήσει τη σκανδάλη. Το Μεταναστευτικό θα μπορούσε να είναι αυτό» εκτιμά ο Ανταμ Ισακσον από τον μη κυβερνητικό οργανισμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Λατινική Αμερική με βάση την Ουάσιγκτον, Washington Office on Latin America, μιλώντας στους «Financial Times».
