H 17η Νοεμβρίου δεν αναφέρεται ως επίσημη αργία του κράτους όπως λ.χ. η 25η Μαρτίου. Θεωρείται όμως επίσημη σχολική αργία, όπως η 30ή Ιανουαρίου, εορτή των Τριών Ιεραρχών. Με μία διαφορά: στις 30 Ιανουαρίου τιμάται η μάθηση μαζί και η θρησκεία για τούτο οι μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης οδηγούνται, αν δεν σφάλλω, σε ομαδικό εκκλησιασμό. Στις 17 Νοεμβρίου ούτε μαθητές, ούτε φοιτητές, ούτε δάσκαλοι εκκλησιάζονται: όλοι συγκεντρώνονται, μαζί και ο περιούσιος λαός, στο Πολυτεχνείο, αν μένουν στην Αθήνα, ή σε κάποια κεντρική πλατεία κάποιας επαρχιακής πόλης. Και εκεί συνεορτάζουν την επέτειο της «17 Νοέμβρη». Όπως λέγεται.
Καλώς και τιμάται η ημέρα εκείνη για τα αιματηρά γεγονότα του Πολυτεχνείου το 1973, την κορυφαία αντιδικτατορική πράξη. Καλώς και τιμούνται οι νεκροί εκείνων των ημερών, εντός και εκτός του Πολυτεχνείου. Ήσαν πολλοί και ανάμεσά τους νέα παιδιά και φοιτητές που μόνο αυτοί, τελικά, έχουν πετρώσει αναλλοίωτοι, άφθαρτοι μέσα στον πονηρό χρόνο. Θυμόμαστε τις πρώτες πορείες προς την αμερικανική πρεσβεία κατά την επέτειο της 17ης Νοεμβρίου. Η αιματωμένη σημαία μπροστά, πίσω χιλιάδες διαδηλωτές. Άνδρες, γυναίκες, παιδιά. Δεν θυμάμαι, σε εκείνες τις πορείες των πρώτων μεταδικτατορικών χρόνων, επεισόδια, συγκρούσεις με την αστυνομία, καταστροφές και ταραχές. Ούτε μπαχαλάκηδες, ούτε κουκουλοφόροι, ούτε φασιστοειδή κάθε τύπου. Δεν θυμάμαι δακρυγόνα, κυνηγητά, αυτοσχέδιες βόμβες. Σήμερα, πόσοι απλοί πολίτες τολμούν να συμμετάσχουν, μαζί με τα παιδιά τους, σε αυτή την επικίνδυνη πλέον πορεία Πολυτεχνείο-αμερικανική πρεσβεία;
Κρίνοντας και μόνο από τον τρόπο, το ήθος του λόγων, με τούς οποίουσ τιμάται (υποτίθεται) σήμερα εκείνη η ημέρα, από λογής-λογής πολιτικούς, από φανατισμένες «συλλογικότητες» κ.λπ. βλέπουμε πόσο πολύ έχουν μεταβληθεί, πόσο έχουν αλλάξει και αλλοιωθεί τα πολιτικά, τα κοινωνικά, τα εκπαιδευτικά πράγματα για τα οποία έγινε αυτή η εξέγερση. Ο τωρινός τρόπος του εορτασμού του Πολυτεχνείου δείχνει την τροπή και την ντροπή που έχει λάβει ο πολιτικός μας βίος τα τελευταία σαράντα τόσα χρόνια. Δείχνει πόσο πρόκοψε η δημοκρατία. Σε ποιο βαθμό πραγματώθηκαν τα κοινωνικά, τα εκπαιδευτικά, τα πολιτικά οράματα εκείνης της εποχής. Πόσο έχει εκδημοκρατισθεί το ίδιο το κράτος. Πώς λειτουργούν οι δημόσιες υπηρεσίες. Πόσο έχει μειωθεί η ανεργία. Πόσο ασφαλέστερα ζούμε. Σε ποιο βαθμό έγιναν πράξη εκείνα τα συνθήματα εκείνων των ημερών: ψωμί, παιδεία, ελευθερία.
Αν, λοιπόν, γυρίσουμε πίσω και δούμε την εξέλιξη της πολιτικής, της οικονομικής, της εκπαιδευτικής, της κοινωνικής ζωής της χώρας τα τελευταία σαράντα τόσα χρόνια ελεύθερου και δημοκρατικού βίου, πόσο υπερήφανοι μπορούμε να είμαστε; Είναι η οικονομία μας (το ψωμί, θα λέγαμε) σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι τα πρώτα χρονια της απελευθερωσης του έθνους από το άγος της δικτατορίας; Υπάρχουν περισσότερες δουλειές σήμερα για τους νέους; Έχουν οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι μεγαλύτερες απολαβές από όσο είχαν δεκαετίες πριν; Η οικονομική κρίση που βιώσαμε τόσα χρονια και εξακολουθούμε να κουβαλούμε είναι αυτό που προσδοκούσαμε όταν έληξε η δικτατορία; Είναι σε καλύτερη κατάσταση η παιδεία μας; Η Βουλή, οι πολιτικοί και κοινωνικοί θεσμοί λειτουργούν καλύτερα από όσο τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης; Η θέση μας μέσα στην ευρωπαϊκή κοινότητα είναι ισχυρότερη σήμερα από όσο ήταν τις πρώτες δεκαετίες της αναγεννημένης ελληνικής δημοκρατίας; Παρά το γεγονός ότι σήμερα είμαστε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Πάλι, λοιπόν ψωμί. Πάλι παιδεία. Πάλι ελευθερία. Να το επαναλάβουμε. Πόσο έχουν όντως ικανοποιηθεί αυτά τα τρία απλά, καθαρά ζητούμενα των παιδιών του Πολυτεχνείου; Εχουμε «ψωμί»; Έχουμε δηλαδή καλύτερο βιοτικό επίπεδο, καλύτερη οικονομία, μεγαλύτερη ανάπτυξη της χώρας; Τα ατιμωτικά μνημόνια απαντούν. Έχουμε καλύτερη Παιδεία; Είναι ελεύθερη η διδασκαλία στα σχολεία και στα αμφιθέατρα; Από τη μια καταλήψεις από αναρχικοειδή μορφώματα, από την άλλη τριτοκοσμικά προγράμματα, αριστερίστικες ιδεοληψίες, μίζερες «μεταρρυθμίσεις». Ποιος υπουργός Παιδείας, εδώ και σαράντα τόσα χρόνια, μπόρεσε να εφαρμόσει ένα, έστω, ένα απλό αλλά λειτουργικό, ορθολογικό πρόγραμμα για την εκπαίδευση; Ο ένας κτίζει, ο άλλος γκρεμίζει. Όλοι ανατρέπουν τους προηγούμενους. Ακόμη κι αν στεγάζονται κάτω από το ίδιο κόμμα! Αν αφαιρέσουμε τα πρώτα δύσκολα, αλλά ελπιδοφόρα, χρόνια της μεταπολίτευσης, η ελληνική παιδεία πάει από το κακό στο χειρότερο. Αν σφάλλω, διορθώστε με.
Μένει η ελευθερία. Το τρίτο αίτημα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Προφανώς την εποχή εκείνη ελευθερία σήμαινε λύτρωση, απελευθέρωση από την Χούντα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η ελευθερία δεν συνιστά όρο απαραίτητο και διαρκή έγνοια και της ίδιας της δημοκρατίας. Αφορά την ελεύθερη λειτουργία του ίδιου του κράτους, των σχολείων, των επιχειρήσεων, των θεσμών. Ακόμη και την ελευθερία κινήσεως, θα έλεγαν οι κάτοικοι των Εξαρχείων… Όπως δείχνει και ο σολωμικός Ύμνος εάν οι Έλληνες «μισούνται ανάμεσά τους, δεν τους πρέπει ελευθεριά». Ελευθερία λοιπόν πρέπει και στην Παιδεία. Ελεύθερα αμφιθέατρα. Ελεύθερα σχολεία. Υπάρχει ελευθερία όταν η αστυνομία δεν μπορεί να προστατεύει τον πολίτη, επειδή πρώτα πρέπει να προστατεύει τον εαυτό της;
Τί μένει; Τι έχει μείνει από εκείνη την εξέγερση του Πολυτεχνείου για να το εορτάσουμε κι εφέτος; Με πραγματική υπερηφάνεια. Όπως θα έπρεπε. Τί έχει μείνει από την εξέγερση εκείνη; Όπως έχουν έλθει τα πράγματα, το μόνο που έχει μείνει καθαρό και αμόλυντο από εκείνη την εξέγερση είναι το αίμα των παιδιών που σκοτώθηκαν εκεί. Τίποτε άλλο.
