Καραμούζης: Εχουμε δρόμο μπροστά… – Να αλλάξει άμεσα ο νόμος για την εταιρική διακυβέρνηση

Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί και τα θετικά βήματα της τελευταίας διετίας, σημαντικές προκλήσεις και αβεβαιότητες παραμένουν μπροστά μας επισημαίνει ο πρόεδρος της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών κ. Νίκος Καραμούζης σε παρέμβασή του στο Athens Investment Forum 2018 .

Έχουμε ακόμα σημαντικό δρόμο να διανύσουμε μέχρι την πλήρη αποκατάσταση της κανονικότητας, την απρόσκοπτη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές με ανταγωνιστικό κόστος, τη διαμόρφωση ελκυστικού παραγωγικού και επενδυτικού περιβάλλοντος και την επίτευξη υψηλών και διατηρήσιμων ρυθμών ανάπτυξης, σημειώνει.

Κατά τον κ. Καραμούζη «η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε είναι ότι, τα προβλήματα που μας κληροδότησε η κρίση (υψηλή ανεργία, υπερχρέωση ιδιωτών, υπερχρέωση Δημοσίου Τομέα, σημαντικό ύψος μη εξυπηρετούμενων δανείων, φτώχεια, υπο-επένδυση, φθίνουσα πορεία παραγωγικότητας, δημογραφική γήρανση μετανάστευση, τεχνολογική στασιμότητα), απαιτούν πολύ υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από 3% ετησίως».

«Όμως, δεδομένων των τρεχουσών συνθηκών της οικονομίας της χώρας και τις δεσμεύσεις για τήρηση δημοσιονομικής λιτότητας τα επόμενα χρόνια, τέτοιοι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, προϋποθέτουν, μια άνευ προηγουμένου αύξηση των εξαγωγών και ένα επενδυτικό σοκ, με διψήφιο ποσοστό αύξησης των επενδύσεων ετησίως για πολλά χρόνια σε μια χώρα που οι ιδιωτικές επενδύσεις κατέρρευσαν» προσθέτει.

Τα Λάθη του Προγράμματος Προσαρμογής

Ένα από τα λάθη που έγιναν στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των προγραμμάτων προσαρμογής, είναι ότι δεν μερίμνησαν να συνδυάσουν την αναγκαία δημοσιονομική προσαρμογή και τη μείωση των μισθών, με συναλλαγματική εμπιστοσύνη παραμονής στο ευρώ, ενίσχυση των ιδιωτικών και των ξένων επενδύσεων και απελευθέρωση των αγορών προϊόντων και υπηρεσιών, ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικές, μετριάζοντας τις οικονομικές επιπτώσεις των μέτρων προσαρμογής.

Επιπλέον, δεν προστατεύθηκε ο τραπεζικός τομέας από τη μετάδοση της κρίσης, με αποτέλεσμα, αντί να λειτουργήσει σταθεροποιητικά υπέστη τη δική του κρίση συμβάλλοντας στη μεγέθυνση του προβλήματος. Μετετράπη δηλαδή σε πολλαπλασιαστικό παράγοντα αποσταθεροποίησης.

Την ίδια περίοδο, οι ιδιωτικές επενδύσεις κατέρρευσαν από € 49,2 δις  ετησίως το 2007 σε € 14.4δις περίπου το 2017, ποσοστό 8% του ΑΕΠ, το χαμηλότερο σήμερα στην ευρωζώνη, ενώ παράλληλα κατέρρευσε η αποταμίευση των νοικοκυριών από 4.8% του ΑΕΠ το 2009 σε -5.3% του ΑΕΠ το 2017 (αρνητική αποταμίευση), εξελίξεις που διόγκωσαν το πρόβλημα και τις επιπτώσεις του.

Τι Πρέπει Να Πράξουμε για τις Επενδύσεις

Έχοντας σήμερα σταθεροποιήσει τις οικονομικές συνθήκες της χώρας, τι χρειάζεται να κάνουμε για να ζήσουμε μια μεγάλη επενδυτική άνοιξη; Μια μεγάλη αναπτυξιακή και επενδυτική ώθηση; Τι χρειάζονται οι ελληνικές και ξένες επιχειρήσεις για να δραστηριοποιηθούν στη χώρα, για να επενδύσουν, να διεθνοποιηθούν και να αναπτυχθούν; Το μεγάλο ζήτημα σήμερα είναι, ν’ αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες που βιώνει ένας επενδυτής, μια επιχείρηση στην Ελλάδα, φροντίζοντας, ώστε η επενδυτική του πρόθεση να μην μετατραπεί σε επενδυτική «Οδύσσεια». Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε εκ νέου τον τροχό. Τα πράγματα που πρέπει να γίνουν τα γνωρίζουμε όλοι, ώστε να διαμορφώσουμε ένα σύγχρονο περιβάλλον, ελκυστικό για επενδύσεις και οικονομική δραστηριότητα και να πετύχει η χώρα το δύσκολο στόχο του αναγκαίου διψήφιου ρυθμού αύξησης των επενδύσεων ετησίως και παράλληλα να τροφοδοτούμε την αύξηση του ΑΕΠ με ρυθμούς πάνω από 3% ετησίως.

Οι προϋποθέσεις για τη σημαντική ανάκαμψη των επενδύσεων και την ενεργοποίηση του ιδιωτικού επιχειρηματικού τομέα είναι απλές και συγκεκριμένες:

1. Συνεπής υλοποίηση των Μεταρρυθμίσεων

Σήμερα όσο ποτέ, απαιτείται η υλοποίηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων στο κράτος, την οικονομία, τους θεσμούς, τις αγορές.  Πρωτίστως απαιτείται η χάραξη και υλοποίηση φιλο-επενδυτικής και αναπτυξιακής πολιτικής που τόσο έχουμε ανάγκη, σ’ ένα αβέβαιο, διεθνές και ευρωπαϊκό περιβάλλον.

2.  Να Επικρατήσει Ιδεολογικός Ρεαλισμός & Σύγκλιση

Να συμφωνήσουμε επιτέλους με ρεαλισμό και εθνική αυτογνωσία, ότι τελειώσαμε με το κράτος-επιχειρηματία, που απέτυχε οικτρά στην Ελλάδα, την οικονομία του προστατευτισμού από τον ανταγωνισμό και των στοχευμένων προνομιακών επιδοτήσεων, την αδιαφάνεια και τις προνομιακές σχέσεις κράτους και επιχειρηματικών συμφερόντων.  Χρειαζόμαστε ένα νέο δυναμικό και ανταγωνιστικό παραγωγικό, αναπτυξιακό και κοινωνικό πρότυπο λειτουργίας της οικονομίας της χώρας, που θα δημιουργεί ανάπτυξη, θέσεις εργασίας, πλούτο και προοπτική, μια δυναμική συμπεριληπτική οικονομία της αγοράς.

3.  Πολιτική Σταθερότητα και Συναίνεση γύρω από τις Αναπτυξιακές Πολιτικές

Οι επενδυτές χρειάζονται πρωτίστως πολιτική σταθερότητα. Η αβεβαιότητα και οι κίνδυνοι σκοτώνουν τις επενδύσεις. Να διαμορφώσουμε μια ευρύτερη πολιτική και κοινωνική πλειοψηφία μέσω συναινέσεων, που θα προσυπογράφει και θα υιοθετήσει τη νέα αναγκαία αναπτυξιακή προοπτική μιας ανοικτής οικονομίας αγοράς, με σαφή εξωστρεφή και επενδυτικό προσανατολισμό, όπου δημόσιες, ιδιωτικές και ξένες επενδύσεις και εξαγωγές  θα αποτελούν ατμομηχανή μιας ανάπτυξης, ανοικτής στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.

Το δε κράτος θα παρέχει, με οικονομική και κοινωνική αποτελεσματικότητα, τα κοινωνικά αγαθά (ασφάλεια, δικαιοσύνη, παιδεία), σύγχρονες υπηρεσίες και σταθερούς θεσμούς αγοράς, οικονομικές και κοινωνικές υποδομές και σύγχρονη κοινωνική πολιτική και προστασία των ασθενέστερων.

Το ζήτημα είναι να μετουσιώνουμε τις οδυνηρές εμπειρίες και το τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος της κρίσης, σε πολιτική και κοινωνική σύνεση και συνεργασία, σε πολιτική σταθερότητα, σε συμφωνία κοινής πορείας σε κρίσιμα ζητήματα μεταρρυθμίσεων και αλλαγής των θεσμών, ώστε η Ελλάδα να γίνει ελκυστικός πόλος επενδύσεων, σταθερότητας και ευημερίας.

4. Προβλέψιμες και Αξιόπιστες Πολιτικές, Σταθεροί Θεσμοί

Οι επενδυτές αξιολογούν θετικά και επικροτούν την αξιόπιστη και προβλέψιμη οικονομική πολιτική, τους σταθερούς θεσμούς και τη συνέπεια στην οικονομική πολιτική, στους βασικούς άξονες της οποίας δεσμεύονται όλα τα κόμματα εξουσίας. Στόχος είναι να κερδίσουμε επιτέλους το στοίχημα της εμπιστοσύνης των αγορών, να προσελκύσουμε επενδύσεις και να τροφοδοτήσουμε την αναπτυξιακή προοπτική.

Πειραματισμοί, αποτυχημένες συνταγές και λαϊκισμοί, δεν συμβάλουν στη διαμόρφωση του ανωτέρου κλίματος. Δεν είναι τυχαίο ότι, παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί, η πρόσβαση στις επιφυλακτικές ακόμα διεθνείς αγορές δεν είναι απρόσκοπτη και το κόστος δανεισμού μας κυμαίνεται 2,5% πάνω από το αντίστοιχο της Πορτογαλίας, ενώ και οι συνθήκες στην Ευρωζώνη, λόγω Ιταλίας, δεν βοηθούν.

5.  Συνταγματική Μεταρρύθμιση

Στο πλαίσιο αυτό, η συνεπής διαχρονική συμπεριφορά και η συμφωνία όλων των κομμάτων εξουσίας σε ένα γενικότερο πλαίσιο αρχών οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, θα πρέπει να λάβει επίσης νομικό έρεισμα και βάση, μέσω της επόμενης συνταγματικής μεταρρύθμισης.

Χρειάζεται εκσυγχρονισμός του συντάγματος με κατοχύρωση του οικονομικού φιλελευθερισμού και της δημοσιονομικής σταθερότητας και πειθαρχίας, της ιδιωτικής οικονομίας της αγοράς ως κεντρικού οικονομικού συστήματος και μοχλού ανάπτυξης, του επανακαθορισμού ενός πιο περιορισμένου οικονομικού και παραγωγικού ρόλου του κράτους και του ανοίγματος της ανώτατης παιδείας στον ιδιωτικό ανταγωνισμό.

6. Γενναία Φορολογική Μεταρρύθμιση / Αναπτυξιακή Δημοσιονομική Πολιτική

Χρειαζόμαστε σημαντικές τομές στη φορολογική πολιτική, να βάλουμε τέλος στην υπερ-φορολόγηση και τις υπέρμετρες ασφαλιστικές εισφορές που αφυδατώνουν την ελληνική οικονομία.

Να συνδυάσουμε γενναίες μειώσεις φορολογικών συντελεστών, ιδιαίτερα σε παραγωγικές δραστηριότητες και εισοδήματα,

I.       με μεγάλες ιδιωτικοποιήσεις, συμπεριλαμβανομένων και των τραπεζών,

II.       αναθέσεις διαχείρισης κρατικών δραστηριοτήτων, λειτουργιών και επενδύσεων, σε αξιόπιστους ιδιωτικούς φορείς (φυλακές, σχολικά κτήρια, εισπράξεις απαιτήσεων του Δημοσίου, περιφερειακές υποδομές, πρωτοβάθμια υγεία, συγκομιδή σκουπιδιών),

III.       εκλογίκευση των δημοσίων δαπανών, περιορισμό της σπατάλης και των ζημιογόνων ΔΕΚΟ, εισαγωγή σύγχρονων μεθόδων διοίκησης των κοινωνικών υποδομών και ΔΕΚΟ, με ιδιωτικά οικονομικά κριτήρια αποτελεσματικότητας,

IV.       πλήρης ενεργοποίηση του θεσμού των ΣΔΙΤ & ΒΟΤ, στις δημόσιες επενδύσεις και τις επενδύσεις στις κοινωνικές υποδομές,

V.       αξιοποίηση της σημαντικής δημόσιας περιουσίας και γης,

VI.       αύξηση των δημοσίων επενδύσεων που λανθασμένα μειώθηκαν στη διάρκεια της κρίσης.

VII.       Πάταξη της φοροδιαφυγής με ρηξικέλευθες πρωτοβουλίες, όπως η κατάργηση των μετρητών σε όλες τις επιχειρηματικές συναλλαγές και ο δραστικός περιορισμός των μετρητών στις πληρωμές ιδιωτών.

7. Αποκατάσταση του Αναπτυξιακού Ρόλου των Τραπεζών και της Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας

Χρειάζεται να επιλύσουμε πειστικά το σημαντικό ζήτημα του μεγάλου ύψους των NPEs καθώς και των αβεβαιοτήτων των αγορών, αναφορικά με την ευρωστία του τραπεζικού συστήματος, ώστε, να επικρατήσουν χαμηλότερα επιτόκια, υψηλότερη ρευστότητα και απρόσκοπτη χρηματοδότησης της οικονομίας εντός και εκτός Ελλάδος.

Η μακροχρόνια παράταση της σημερινής κατάστασης και των αβεβαιοτήτων στις αγορές, παρά την επιτυχή υλοποίηση των stress tests, τον Ιούνιο του 2018, δεν αφήνει το τραπεζικό σύστημα να λειτουργεί ως χρηματοδότης και  καταλύτης της αναπτυξιακής προοπτικής, αλλά παραμένει ανασταλτικός παράγοντας.

8. Ριζική Αναμόρφωση της Δημόσιας Διοίκησης

Η μητέρα όλων των μεταρρυθμίσεων είναι η ριζική αναμόρφωση της δημόσιας διοίκησης που νοσεί.  Δεν είναι ούτε κοινωνικά, ούτε οικονομικά αποτελεσματική και παρεμποδίζει, αντί να διευκολύνει, την επιχειρηματική και επενδυτική δραστηριότητα.

Να συνδυάσουμε δε την αναμόρφωση της δημόσιας διοίκησης με την ενίσχυση της ανεξαρτησίας, της ποιότητας, σταθερότητας και αποτελεσματικότητας των θεσμών (π.χ. δικαιοσύνη) και των Ανεξάρτητων Αρχών (π.χ. Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, Ανταγωνισμού), οι ηγεσίες των οποίων πρέπει να εκλέγονται με αυξημένη πλειοψηφία από την Βουλή.

Ουσιαστική αναπτυξιακή προϋπόθεση στο πλαίσιο αυτό αποτελεί και η διαμόρφωση ενός σύγχρονου πλαισίου αναφορικά με τις χρήσεις γης, τις ρυθμίσεις αιγιαλού, τις δασικές και αρχαιολογικές διατάξεις, τις αδειοδοτήσεις επιχειρήσεων.

Παραδοσιακά, το ελληνικό δημόσιο και η ελληνική κοινωνία ήταν επιφυλακτικοί, αν όχι εχθρικοί, απέναντι στο ιδιωτικό επιχειρείν.  Σήμερα, αυτή η αντίληψη ευτυχώς αλλάζει, όμως παραμένουν ακόμα, γραφειοκρατικές δομές που πνίγουν καθημερινά την αναπτυξιακή και επενδυτική προσπάθεια.

9.  Να διαμορφώσουμε το Δικό μας Αναπτυξιακό Σχέδιο

Χρειαζόμαστε να συμφωνήσουμε σε ένα εθνικό μεσοπρόθεσμο σχέδιο επενδυτικής και αναπτυξιακής ώθησης της χώρας, που θα συμπεριλαμβάνει όλες τις παραπάνω κρίσιμες μεταρρυθμίσεις, αλλά και θα επιδιώκει ταυτόχρονα την υλοποίηση στοχευμένων οικονομικών και κλαδικών πολιτικών, γύρω από κρίσιμους αναπτυξιακούς άξονες, όπου είτε είναι αναγκαίοι λόγω διεθνών εξελίξεων, είτε διαθέτουμε αναπτυξιακό συγκριτικό πλεονέκτημα:

1.          τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας,

2.          την ενίσχυση της σύγχρονης βιομηχανίας με την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση,

3.          την αναβάθμιση της αγροτικής παραγωγής,

4.          τον εκσυγχρονισμό της παιδείας, της έρευνας, της τεχνολογίας,

5.          τη μετατροπή του Πειραιά σε σύγχρονο διεθνές ναυτιλιακό κέντρο παγκοσμίου εμβέλειας,

6.          την ανάκαμψη της οικοδομικής δραστηριότητας που έχει καταρρεύσει κάτω από 1% (από 11% του ΑΕΠ το 2007) και μέσω προγραμμάτων προσέλκυσης ξένων επενδύσεων,

7.       ειδικό πλαίσιο για την προσέλευση ξένων άμεσων επενδύσεων, συμβατό με το κοινοτικό δίκαιο,

8.       την επιτάχυνση της οικονομικής εξωστρέφειας, ώστε οι εξαγωγές να ξεπεράσουν το 40% του ΑΕΠ το 2021,

9.       τη σύγχρονη πολιτική ενέργειας,

10.   την άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων.

10. Σύγχρονη Εταιρική Διακυβέρνηση

Οι ευθύνες και οι διαρθρωτικές αδυναμίες του δημόσιου τομέα, έχουν αναλυθεί εκτενέστατα. Ουδείς αμφισβητεί ότι χρειάζονται δραστικές παρεμβάσεις και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα βελτιώσουν το επενδυτικό κλίμα και θα αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη στη χώρα.

Αυτό, όμως, δεν αρκεί. Απαιτούνται μεγάλες προσαρμογές και στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας. Προσαρμογές που πρέπει να ξεκινήσουν από τις ίδιες τις επιχειρήσεις. Τελευταία έχουμε γίνει μάρτυρες γεγονότων που δεν περιποιούν τιμή για την ελληνική επιχειρηματικότητα. Δυστυχώς, όπως συχνά συμβαίνει, φτάνει ένα αρνητικό γεγονός για να επισκιάσει πολλές άλλες φωτεινές προσπάθειες. Τέτοια φαινόμενα είναι πολλά στην παγκόσμια επιχειρηματική ιστορία.

Όμως, σε μια χώρα με πρόβλημα αξιοπιστίας όπως η Ελλάδα, η ιδιωτική επιχειρηματική αξιοπιστία παίζει βαρύνοντα ρόλο, στη διαμόρφωση συνολικά θετικού επενδυτικού κλίματος.

Βασικό κριτήριο για την προσέλκυση επενδυτικού ενδιαφέροντος, απρόσκοπτης χρηματοδότησης και πρόσβασης στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου, είναι η ουσιαστική και όχι τυπική υιοθέτηση σύγχρονου πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης στις επιχειρήσεις.

Κανείς δεν θα επενδύσει ή δεν θα δανείσει πουθενά και σε κανένα, εάν δεν πεισθεί ότι τα συμφέροντά του προστατεύονται επαρκώς.

Η επιλογή έμπειρων και ανεξάρτητων μελών στα Διοικητικά Συμβούλια των επιχειρήσεων, η επιλογή ορκωτών ελεγκτών κύρους, η κατάλληλη σύνθεση της επιτροπής εσωτερικού ελέγχου, η αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων, ο αποτελεσματικός εσωτερικός έλεγχος, όπως και η ουσιαστική λειτουργία εσωτερικών κανόνων διαχείρισης κινδύνων, είναι αφενός κρίσιμοι παράγοντες για την επίτευξη μεσοπρόθεσμης αξιοπιστίας και αφετέρου κανονιστική υποχρέωση που οφείλει ένας οργανισμός να ικανοποιεί και όχι μόνο τυπικά.

Η Εταιρική Διακυβέρνηση δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται σαν τυπική κανονιστική υποχρέωση.Πρέπει να αντιληφθούμε όλοι ότι αποτελεί τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο διασφάλισης της επιχειρηματικής αξιοπιστίας και πρόσβασης στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου και παράλληλα προστασίας των πελατών, των πιστωτών, των προμηθευτών και των εργαζομένων.

Κατά τη γνώμη μου, απαιτείται αυστηροποίηση της σχετικής νομοθεσίας και οι τράπεζες οφείλουν να συμβάλουν με πρωτοβουλίες τους προς αυτήν την κατεύθυνση.

Το σύστημα της οικονομίας της αγοράς δεν πρέπει να ταυτίζεται με ένα καπιταλισμό απληστίας, ασύδοτης ιδιοτέλειας, χωρίς κανόνες και θεσμούς, χωρίς επιχειρηματική ηθική, όπου τα πάντα θυσιάζονται στο βωμό του κέρδους, χωρίς κοινωνικές αναφορές και σεβασμό στους νόμους και τα δικαιώματα των εργαζομένων, των μετόχων και των πιστωτών.

Δεν είναι ένδειξη επιχειρηματικής ικανότητας να παρανομείς, να εξαπατάς και να ζημιώνεις μετόχους, πιστωτές, τις αγορές, το κράτος, να οδηγείς εργαζομένους στην ανεργία, να ζημιώνεις τους φορολογούμενους, τους προμηθευτές και να εκθέτεις τη χώρα σου.